Keywords
Lower Silesian Nicotine Preparations Factory
Szalejów Dolny
Góra Śląska
nicotine sulphate
plant protection
How to Cite
Number of views: 85
Number of downloads: 74
Abstract
The state-owned enterprise under the name of Lower Silesian Factory of Nicotine Preparations (Dolnośląska Wytwórnia Preparatów Nikotynowych; DWPN) with its registered office first in Szalejów Dolny and then in Góra Śląska existed in the years 1952–1958. It produced, above all, nicotine sulphate used by farmers for plant protection (primarily to combat extremely widespread aphids). The plant was managed by the Polish tobacco industry, which supplied the raw material in the form of tobacco waste and waste from tobacco plants. The article first presents the post-war demand of Polish agriculture for nicotine preparations and the plans of the tobacco industry to concentrate their production in one place. Initially, nicotine preparations were manufactured in plants in Szalejów Dolny, Góra Śląska and Kraków-Czyżyny. Finally, under the auspices of the tobacco industry, the DWPN company was established, which produced nicotine preparations for the entire Polish agriculture. DWPN produced approximately 40 tons of nicotine sulphate annually. The plant employed an average of 60–70 employees. Economic reasons and a reduction in the demand for nicotine sulphate resulting from the appearance of cheaper and equally effective insecticides on the market made it necessary to liquidate the plant. The company’s facilities were taken over by the Provincial Union of Enterprises of State Industry in Wrocław.
References
ANKES, WWTP, 25 – Archiwum Narodowe w Krakowie. Ekspozytura w Spytkowicach, Wodzisławska Wytwórnia Tytoniu Przemysłowego w Wodzisławiu Śląskim, Protokół z posiedzenia Rady Techniczno-Ekonomicznej Przemysłu Tytoniowego, które odbyło się w dn. 12, 13 i 14 III 1957 r. w siedzibie CZPT w Warszawie.
AAN, CZPT, WP 1/35 – Archiwum Akt Nowych w Warszawie, Centralny Zarząd Przemysłu Tytoniowego w Warszawie, Wydział Produkcji: prace doświadczalne i racjonalizatorskie, 1950–1956.
AAN, CZPT, WT 1/55: Paszport – Archiwum Akt Nowych w Warszawie, Centralny Zarząd Przemysłu Tytoniowego w Warszawie, Wydział Techniczny: paszport techniczny Krakowskiej Wytwórni Papierosów, 1950–1959: Paszport techniczno-produkcyjny Dolnośląskiej Wytwórni Preparatów Nikotynowych w Górze Śląskiej [za 1953 r.].
AAN, CZPT, WT 1/55: Aktualizacja – Archiwum Akt Nowych w Warszawie, Centralny Zarząd Przemysłu Tytoniowego w Warszawie, Wydział Techniczny: paszport techniczny Krakowskiej Wytwórni Papierosów, 1950–1959: Dolnośląska Wytwórnia Preparatów Nikotynowych w Górze Śląskiej. Aktualizacja paszportu za rok 1954 r.
AAN, CZPT, WT 1/55: Kutno – Archiwum Akt Nowych w Warszawie, Centralny Zarząd Przemysłu Tytoniowego w Warszawie, Wydział Techniczny: paszport techniczny Krakowskiej Wytwórni Papierosów, 1950–1959: Paszport techniczno-produkcyjny Kutnowskich Zakładów Farmaceutycznych Oddział w Górze Śląskiej, cz. II, s. 13.
AAN, CZPT, WO 1/20 – Archiwum Akt Nowych w Warszawie, Centralny Zarząd Przemysłu Tytoniowego w Warszawie: Wydział Produkcji: prace doświadczalne i racjonalizatorskie, 1950–1956: Wydział Ogólny: struktura organizacyjna, przejmowanie nieruchomości, inwestycje, kontrole – sprawozdania, materiały pokontrolne, schematy, 1928, 1930, 1939–1969.
AAN, ZPT, WO 1/20 – Archiwum Akt Nowych w Warszawie, Zjednoczenie Przemysłu Tytoniowego w Warszawie: Wydział Ogólny: zarządzenia, plany, sprawozdania, protokoły, 1953–1973, 1977.
AAN, ZPT, WO 1/5 – Archiwum Akt Nowych w Warszawie, Zjednoczenie Przemysłu Tytoniowego w Warszawie: Wydział Ogólny: zarządzenia, plany, sprawozdania, protokoły, 1953–1973, 1977.
AAN, ZPT, WO 1/5: Barczyk – AAN, ZPT, WO 1/5: Pismo dyrektora WZPPPT Józefa Barczyka do WWP we Wrocławiu, 400/59, 23 XII 1959 r.
AAN, ZPT, WO 1/5: Borzym – AAN, ZPT, WO 1/5: Pismo dyrektora DWPN Wacława Borzyma do ZPT w Warszawie, D/43/59, 26 VI 1959 r.
AAN, ZPT, WO 1/5: Chamski – AAN, ZPT, WO 1/5: Pismo dyrektora Biura Zbytu Nawozów Sztucznych w Gliwicach B. Chamskiego do DWPN w Górze Śląskiej, NP. 1, 11 III 1959 r.
AAN, ZPT, WO 1/5: Dębogórski – AAN, ZPT, WO 1/5: Pismo Dyrektora ZPT w Warszawie Mariana Dębogórskiego do Ministerstwa Przemysłu Spożywczego i Skupu w Warszawie, Nr 601/WO/59, 18 XI 1959 r.
AAN, ZPT, WO 1/5: Domagała – AAN, ZPT, WO 1/5: Pismo sekretarza KP PSPR S. Domagały do dyrektora i sekretarza DWPN w Górze Śląskiej, 23 III 1959 r.
AAN, ZPT, WO 1/5, Instrukcja – AAN, ZPT, WO 1/5: Instrukcja w sprawie przejęcia mienia Dolnośląskiej Wytwórni Preparatów Nikotynowych.
AAN, ZPT, WO 1/5: Jurkiewicz – AAN, ZPT, WO 1/5: Pismo dyrektora ds. handlowych Centrali Przemysłu Zbożowo-Młynarskiego „P.Z.Z.” w Warszawie A. Jurkiewicza do ZPT w Warszawie, Nr HG.3-5-75/58, 2 III 1959 r.
AAN, ZPT, WO 1/5: Klimaszewski – AAN, ZPT, WO 1/5: Pismo v-dyrektora Departamentu Organizacji Zatrudnienia i Płac Ministerstwa Przemysłu Spożywczego i Skupu W. Klimaszewskiego do Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej we Wrocławiu, OZP-I-16/59 r., 5 V 1959 r.
AAN, ZPT, WO 1/5: Latacz a – AAN, ZPT, WO 1/5: Sprawozdanie z delegacji służbowej Ob. Jerzego Latacza (ZPT w Warszawie) do Dolnośląskiej Wytwórni Preparatów Nikotynowych w Górze Śląskiej w sprawie zorientowania się w możliwości odstąpienia obiektu W-ni [no date].
AAN, ZPT, WO 1/5: Latacz b – AAN, ZPT, WO 1/5: Sprawozdanie Jerzego Latacza (ZPT w Warszawie) z delegacji służbowej do Góry Śląskiej w celu wzięcia udziału w posiedzeniu Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w Górze Śląskiej w dn. 26 II 1959 r. w sprawie likwidacji Dolnośląskiej W.P.Nik.
AAN, ZPT, WO 1/5: Lebkichler a – AAN, ZPT, WO 1/5: Pismo zastępcy dyrektora Biura Zbytu Nawozów Sztucznych w Gliwicach inż. F. Lebkichlera do CZPT w Warszawie, 24 XII 1958 r.
AAN, ZPT, WO 1/5: Lebkichler b – AAN, ZPT, WO 1/5: Pismo zastępcy dyrektora Biura Zbytu Nawozów Sztucznych w Gliwicach inż. F. Lebkichlera do Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w Górze Śląskiej, 27 II 1959 r.
AAN, ZPT, WO 1/5: Lebkichler c – AAN, ZPT, WO 1/5: Pismo zastępcy dyrektora Biura Zbytu Nawozów Sztucznych w Gliwicach inż. F. Lebkichlera do DWPN w Górze Śląskiej, NP. 1, 5 VI 1959 r.
AAN, ZPT, WO 1/5: Leitl – AAN, ZPT, WO 1/5: Pismo naczelnika Wydziału Nieruchomości i Gospodarki Magazynowej Centrali Przemysłu Zbożowo-Młynarskiego „P.Z.Z.” w Warszawie F. Leitla do ZPT w Warszawie, Nr HG.3-5-75/58, 5 VI 1959 r.
AAN, ZPT, WO 1/5: Oschab – AAN, ZPT, WO 1/5: Pismo wiceministra S. Ochaba do ZPT w Warszawie, BAIVNtyt.3348/59/4533 [no date].
AAN, ZPT, WO 1/5: Pismo PRN – AAN, ZPT, WO 1/5: Pismo przewodniczącego Prezydium PRN w Górze Śląskiej do WWP we Wrocławiu, P.I-4/6/59, 9 XI 1959 r.
AAN, ZPT,WO 1/5: Pismo WZPPPT – AAN, ZPT, WO 1/5: Pismo WZPPPT we Wrocławiu do ZPT w Warszawie, AO-I-5-19/59, 11 XI 1959 r.
AAN, ZPT, WO 1/5: Pisula a – AAN, ZPT, WO 1/5: Pismo ministra przemysłu spożywczego i skupu F. Pisuli do dyrektora ZPT w Warszawie M. Dębogórskiego, OZP.I.16/2060/59 r., 6 VI 1959 r.
AAN, ZPT, WO 1/5: Pisula b – AAN, ZPT, WO 1/5: Pismo ministra przemysłu spożywczego i skupu Feliksa Pisuli do dyrektora ZPT w Warszawie Mariana Dębogórskiego, OZP-I-1/2337/59, 22 VI 1959 r.
AAN, ZPT, WO 1/5: Pisula c – AAN, ZPT, WO 1/5: AAN, ZPT, sygn. WO 1/5, Pismo dyrektora WWP we Wrocławiu T. Pisuli do ZPT w Warszawie, 3745/DK/59, 23 XIII 1959 r.
AAN, ZPT, WO 1/5: Protokół – AAN, ZPT, WO 1/5: Protokół zdawczo-odbiorczy obiektu po byłym przedsiębiorstwie państwowym pod nazwą Dolnośląska Wytwórnia Preparatów Nikotynowych w Górze Śląskiej przy ul. Marchlewskiego 47, s. 1–3.
AAN, ZPT, WO 1/5: Różański a – AAN, ZPT, WO 1/5: Pismo zastępcy dyrektora ZPT inż. Józefa Różańskiego do Zjednoczenia Przemysłu Syntezy Chemicznej w Gliwicach, N. 129/WO/59, 14 III 1959 r.
AAN, ZPT, WO 1/5: Różański b – AAN, ZPT, WO 1/5: Pismo zastępcy dyrektora ZPT inż. Józefa Różańskiego do Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej we Wrocławiu, N. 146/WO/59, 25 III 1959 r.
AAN, ZPT, WO 1/5: Różański c – AAN, ZPT, WO 1/5: Pismo zastępcy dyrektora ZPT inż. Józefa Różańskiego do Centrali Przemysłu Zbożowo-Młynarskiego „P.Z.Z.” w Warszawie, N. 238/WO/59, 9 VI 1959 r.
AAN, ZPT, WO 1/5: Różański d – AAN, ZPT, WO 1/5: Pismo zastępcy dyrektora ZPT inż. Józefa Różańskiego do Ministerstwa Przemysłu Spożywczego i Skupu, N. 272/WO/59, 27 V 1959 r.
AAN, ZPT, WO 1/5: Różański e – AAN, ZPT, WO 1/5: Pismo zastępcy dyrektora ZPT w Warszawie Józefa Różańskiego do WWP we Wrocławiu, N. 643/WO/59, 9 XII 1959 r.
AAN, ZPT, WO 1/5: Różański f – AAN, ZPT, WO 1/5: Pismo zastępcy dyrektora ZPT w Warszawie Józefa Różańskiego do WWP we Wrocławiu, Nr 669/WO/59, 30 XII 1959 r.
AAN, ZPT, WO 1/5: Zabielska – AAN, ZPT, WO 1/5: Pismo Naczelnika Wydziału Ogólnego ZPT w Warszawie Aleksandry Zabielskiej do WWP we Wrocławiu, 400/WO/59, czerwiec 1959.
AAN, ZPT, WO 1/5, Zarządzenie – AAN, ZPT, WO 1/5: Zarządzenie nr 399 ministra przemysłu spożywczego i skupu z dnia 6 czerwca 1959 r. w sprawie połączenia przedsiębiorstw państwowych pod nazwą: 1) „Wrocławska Wytwórnia Papierosów”, 2) Dolnośląska Wytwórnia Preparatów Nikotynowych, Znak: OZP.I.16/2050/59.
Dz.U. 1958, No. 45, item 225 – Ustawa z dnia 2 lipca 1958 r. o Komitecie Drobnej Wytwórczości.
Dz.U. 1958, No. 67, item 332 – Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 4 października 1958 r. w sprawie zasad i trybu przekazywania w ramach administracji państwowej przedsiębiorstw, instytucji oraz zakładów, nieruchomości i innych obiektów majątkowych.
M.P. 1949, No. 15, item 208 – Monitor Polski, Orzeczenie nr 68 Ministra Przemysłu i Handlu z dnia 11 lutego 1949 r. o przejściu przedsiębiorstw na własność Państwa.
Banaszkiewicz, T. (2003) Chemiczne środki ochrony roślin. Zagadnienia ogólne. Olsztyn: Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego.
Bogusławski, H (1966) ‘40-lecie Grudziądzkiej Wytwórni Tytoniu Przemysłowego’, Wiadomości Tytoniowe, 3, pp. 33–34.
Bujanowski, K. (1962) ‘Kierunki rozwoju uprawy niektórych odmian tytoniu’, Nowe Rolnictwo, 23, pp. 35–38.
Bujanowski, K. (1970) Produkcja i obrót tytoniem w Polsce. Studium nad efektywnością rozwoju produkcji, spożycia, importu i eksportu. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne.
Dragon, J. (1950) ‘Otrzymywanie nikotyny z machorki’, Tytoń, 9–10, pp. 6–10.
Ginter, Z. (1960) Środki chemiczne w ochronie roślin. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne.
Goos, A., Goos, M. and Szumilak, G. (1974) Niebezpieczeństwa związane ze stosowaniem środków chemicznych ochrony roślin. Wrocław: Akademia Rolnicza.
Gromadska, M. (1952) Owady, szkodniki pól uprawnych. Warszawa: Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych.
Jarosz, D. (2000) Polacy a stalinizm 1948–1956. Warszawa: Instytut Historii PAN.
Jarosz-Nojszewska, A. (2018) ‘Bezrobocie w Polsce w latach 1918–2018’, Kwartalnik Kolegium Ekonomiczno-Społecznego. Studia i Prace, 3, pp. 101–119.
Kaliński, J. (ed.) (1996) Historia gospodarcza Polski (1939–1989). Warszawa: Szkoła Główna Handlowa.
Kaliński, J. and Landau, Z. (2003) Gospodarka Polski w XX wieku. Warszawa: Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne.
Kochman, J. and Węgorek, W. (1955) Poradnik ochrony roślin. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne.
Kozak, W. (1968) Obrót środkami ochrony roślin i usługi chemizacyjne w rolnictwie. Warszawa: Zakład Wydawnictw Centrali Rolniczej Spółdzielni.
Myśliński, S. (1950) ‘Gospodarka odpadkami tytoniowymi’, Tytoń, 4–6, pp. 52–54.
Rasper, G. (2018) ‘Górowska mleczarnia’, Kwartalnik Górowski – blog historyczny, 62, pp. 3–4.
Rocznik Statystyczny 1962 (1962) Warszawa: GUS.
Skiendzielewski, J. (1958) Suszenie tytoniu. Warszawa: Wydawnictwo Naukowo-Techniczne.
Synowiec, A. (2014) Przemysł tytoniowy w Polsce w okresie pierwszego planu pięcioletniego (1956–1960). Kraków: Historia Iagellonica.
Synowiec, A. (2015) Wytwórnia Papierosów „Czyżyny” w Krakowie-Czyżynach. Kraków: Historia Iagellonica.
Szeles, W. (1957) ‘Znaczenie ogławiania i pasynkowania machorki’, Wiadomości Tytoniowe, 5, pp. 67–69.
Szymańska, J., Frydrych, B. and Bruchajzer, E. (2007) ‘Nikotyna. Dokumentacja dopuszczalnych wielkości narażenia zawodowego’, Podstawy i Metody Ochrony Środowiska Pracy, 2 (52), pp. 121–154.
Tytoń. Uprawa, hodowla, fermentacja (1969). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne.
‘Udział PMT w życiu gospodarczym kraju’ (1950), Tytoń, 7–8, pp. 27–28.
Wiliński, M. (1954) Ochrona roślin. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne.
Wróbel, J. (1950) ‘Polityka inwestycyjna PMT’, Tytoń, 1–3, pp. 41–42.
Żłobiński, M. (2018) ‘Historia jednego miejsca na ulicy Podwale’, Kwartalnik Górowski, 63, pp. 5–19.
License
Copyright (c) 2022 Andrzej Synowiec
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International License.