“Itaque Tam Istud Vitandum Habebit Quam Hercule Fugiendum Venandi aut Aucupandi Studium, Quibus Rebus Plurimae Operae Avocantur”
PDF

Keywords

hunting
birds
hunting of birds
Roman law

How to Cite

Benincasa, Z. (2024). “Itaque Tam Istud Vitandum Habebit Quam Hercule Fugiendum Venandi aut Aucupandi Studium, Quibus Rebus Plurimae Operae Avocantur”. Studia Historiae Oeconomicae, 42(1), 37–62. https://doi.org/10.14746/sho.2024.42.1.004

Number of views: 36


Number of downloads: 28

Abstract

The object of the study consists in legal issues related to hunting wild birds, discussed by Roman classical jurists. The analysis of the sources reveals that the main problem they had to deal with was finding a right balance between the traditional, originating from the ius gentium freedom of hunting with the increasing economic importance of breeding wild birds and, accordingly, the economic interests of rich landowners who tended to reserve the exclusive right for catching wild birds on their lands for themselves. As the consequence of this increasing contrast between the principle of law and the economic reality, wild birds kept in aviaries were deemed to be the property of the owner, as well as those who once tamed were subjected to their control. The jurists also created a concept of animus revertendi which applied to such animals as pigeons and peacocks, whose large-scale breeding involved allowing them to fly away temporarily from the owner. One of the remedies was also ius prohibendi which allowed the owner of the land to prevent entering his land by birders.

https://doi.org/10.14746/sho.2024.42.1.004
PDF

References

CIL – Corpus Inscriptionum Latinarum.

Coll. – ‘Collatio legum Mosaicarum et Romanarum’, in Riccobono, S., Baviera, J., Ferrini, C., Furlani, J. and Arangio-Ruiz, V. (1940–1943), Fontes iuris romani anteiustiniani in usum scholarum ediderunt, vol. I–III. Florentiae: Barbèra.

D. – Digesta. Corpus Iuris civilis, vol. I. Mommsen, Th. and Krüger, P. (eds).

G. – Gai Institutiones. Krüger, P. and Studemund G. (eds).

I. – Institutiones Iustiniani. Corpus Iuris civilis, vol. I. Mommsen, Th. and Krüger, P. (eds).

P.S. – Pauli Sententiae, in Riccobono, S., Baviera, J., Ferrini, C., Furlani, J. and Arangio-Ruiz, V. (1940) Fontes iuris romani anteiustiniani in usum scholarum ediderunt, vol. II. Florentiae.

Cic., de nat deor. – Marcus Tullius Cicero, de natura deorum.

Cic., Tusc. Disp. – Marcus Tullius Cicero, Tusculanae disputations.

Cic., de senect. – Marcus Tullius Cicero, de senectute.

Colum., de re rust – Lucius Iunius Moderatus Columella, De re rustica.

Mart., ep. – Marcus Valerius Martialis, Epigrammata.

Plin., Nat. hist. – Gaius Plinius Secundus, Naturalis historia.

Varro, rer. rust. – Marcus Terentius Varro, Rerum rusticarum libri tres.

Varro, Sat. Men. – Marcus Terentius Varro, Saturae Menippeae.

Amirante, L. (1983) ‘Review: G. Polara, Le venationes. Fenomeno economico e costruzione giuridica’, Rivista internazionale di diritto romano e antico, 34, pp. 255–262.

Anderson, J.K. (1985) Hunting in the Ancient World. Berkeley–Los Angeles–London: University of California Press.

Ankum, H. (1998) ‘Litora maris et longi temporis praescriptio’, Index. 26, pp. 357–376.

Benincasa, Z. (2013) ‘Si vivariis inclusae ferae. Status prawny dzikich zwierząt żyjących w vivaria i parkach myśliwskich w prawie rzymskim’, Zeszyty Prawnicze, 13(4), pp. 5–41. DOI: https://doi.org/10.21697/zp.2013.13.4.01

Benincasa, Z. (2014) ‘Occupatio jako sposób nabycia własności dziko żyjących zwierząt w prawie rzymskim’, Studia Iuridica, 59, pp. 9–39.

Benincasa, Z. (2015) ‘Accessio ab alluvione i reditus venationis et aucupii jako fructus fundi’ (‘Accessio ab alluvione and reditus venationis et aucupii as fructus fundi’), Zeszyty Prawnicze, 15(2), pp. 135–159. DOI: https://doi.org/10.21697/zp.2015.15.2.08

Benincasa, Z. (2016) ‘Alcune riflessioni sulla libertà di caccia nel diritto romano: vivai e riserve di caccia’, in Benincasa, Z. and Urbanik, J. (eds) Mater familias. Scritti romanistici per Maria Zabłocka. Warszawa: Faculty of Law and Administration of the University of Warsaw, pp. 39–62.

Benincasa, Z. (2017) ‘Illud quaesitum est, an fera bestia, quae ita vulnerata sit, ut capi possit, statim nostra esse intellegatur. Zagadnienie ustalenia momentu zawłaszczenia dzikiego zwierzęcia w rozważaniach rzymskich jurystów u schyłku republiki’, in Malec, D., Marzec, Ł. and Palmirski, T. (eds) Semper fidelis. Prace dedykowane pamięci Profesora Janusza Sondla legendzie krakowskiego fakultetu prawniczego. Kraków: Poligrafia Salezjańska, pp. 43–58.

Benincasa, Z. (2019) ‘„Co się tyczy stworzeń, które z nawyku zwykły oddalać się i powracać… – koncepcja animus revertendi a wolność polowania na dzikie zwierzęta w prawie rzymskim’, Studia i materiały Ośrodka Kultury Leśnej, 18, pp. 33–52.

Benincasa, Z. (2020a) ‘Między ‘fructus’ a ‘delectatio’. Kilka uwag o rzymskich vivaria u schyłku republiki’, in Korporowicz, Ł. and Skrzywanek-Jaworska, D. (eds) Cui bono? Księga jubileuszowa dedykowana Profesor Annie Pikulskiej-Radomskiej. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, pp. 55–72.

Benincasa, Z. (2020b) ‘Od ‘res nullius’ do ‘fructus fundi’. Upolowana zwierzyna oraz zyski z polowania i połowu jako pożytek z gruntu w rozważaniach rzymskich jurystów’, Zeszyty Prawnicze, 20(4), pp. 23–51. DOI: https://doi.org/10.21697/zp.2020.20.4.03

Berger, A. (1968) Encyclopedic Dictionary of Roman Law. Philadelphia: American Philosophical Society.

Cardilli, R. (2000) La nozione giuridica di fructus. Napoli: Edizioni Scientifiche Italiane.

Casanova, P. and Memoli, A. (2000) ‘La caccia: dal diritto popolare al diritto venatorio’, L’Italia forestale e montana V 55.5, pp. 340–341.

Castàn Pèrez-Gómez, A. (2000) ‘Nuevas observaciones sobre la condicíon jurídica del mar y sus litorales en el derecho romano’, in Villar, A.M. (ed.) Estudios de derecho Romano en memoria de Benito Ma Raimundo Yanes, I. Burgos: Universidad de Burgos, pp. 101–121.

Charbonnel, N. and Morabito, M. (1987) ‘Les rivages de la mer: droit Romain et glossateurs’, Revue Historique de Droit Français et Étranger, 65, pp. 23–32.

Crane, E. (1999) The World History of Beekeeping and Honey Hunting. New York: Routledge, pp. 203–209. DOI: https://doi.org/10.4324/9780203819937

Daube, D. (1959) ‘Doves and Bees’, in Arangio-Ruiz, V. (ed.) Droits de l'antiquité et sociologie juridique. Mélanges Lévy-Bruhl, Paris: Sirey, pp. 63–75.

Donahue Jr., C. (1986) ‘Animalia ferae naturae: Rome, Bologna, Leyden, Oxford and Queens County N.Y.’, in Schiller, A., Bagnall, R.S. and Harris, W.V. (eds) Studies in Roman Law in Memory of A. Arthur Schiller. Leiden: Brill, pp. 39–63.

Dursi, D. (2017) ‘Res communes omnium’. Dalle necessità economiche alla disciplina giuridica. Napoli: Jovene.

Epstein, H.J. (1943) ‘The Origin and the Earliest History of Falconry’, Isis, 34(6), pp. 497–509. DOI: https://doi.org/10.1086/347874

Espí Forcén, C. (2020) ‘The Hound of the Falconer. Roman and Byzantine Hawking in the Venetian Cynegetica’, Estudios Byzantinos, 8, pp. 157–158.

Filip-Fröschl, J. (2002) ‘Cervi, qui in silvas ire et redire solent. Anmerkungen zu einem exemplum iuris’, in Schermaier, M.J., and Mayer-Maly, T. (eds) Iurisprudentia universalis. Festschrift für Theo Mayer-Maly zum 70. Geburtstag. Weimar: Köln, pp. 191–213.

Fiorentini, M. (1996) ‘Sulla rilevanza economica e giuridica delle ville marittime durante la Repubblica e l’Impero’, Index, 24, pp. 143–198.

Fiorentini, M. (2003) Fiumi e mari nell’esperienza giuridica romana. Profili di tutela processuale e di inquadramento sistematico. Milano: Giuffrè.

Fraser, H.M. (1951) Beekeeping in Antiquity. London: University of London Press.

Frier, B.W. (1982–1983) ‘Bees and Lawyers’, Classical Journal, 78(2), pp. 105–114.

Frier, B.W. (1994) ‘Why did the Jurists change Roman Law? Bees and Lawyers revisited’, Index, 22, pp. 135–149.

Galloni, P. (2000) Storia e cultura della caccia. Roma: Laterza.

García Garrido, M.J. (1956) ‘Derecho à la caza y ius prohibendi en Roma’, Annuario de Historia del Derecho Español, 26, pp. 269–336.

Giaro, T. (2007) ‘Römische Rechtswahrheiten. Ein Gedenkenexperiment’, Studien zur europäischen Rechtsgeschichte, 219, Frankfurt am Main.

Giomaro, A.M. (2011) ‘Dall’instruere all’instrumentum e vice versa nell’economia della Roma antica’, Studi Urbinati, 62(1), pp. 105–165.

Green, C.M.C. (1996) ‘Did the Romans hunt?’, Classical Antiquity, 15(2), pp. 222–260. DOI: https://doi.org/10.2307/25011041

Gutierrez-Masson, L. (1993) ‘Mare nostrum: imperium’ ou ‘dominium’, Revue internationale des droits de l’antiquité, 40, pp. 293–315.

Hausmaninger, H. (1991) ‘Celsus gegen Proculus’, in Slapnicar, K. (ed.) Tradition und Fortentwicklung im Recht. Festschrift zum 90. Geburtstag von Ulrich von Lübtow am 21. August 1990. Rheinfelden–Berlin: Schäuble Verlag, pp. 53–62.

Kehoe, D. (1997) Investment, Profit and Tenancy. The Jurists and the Roman Agrarian Economy. Ann Arbor: University of Michigan Press. DOI: https://doi.org/10.3998/mpub.23203

Lambrini, P. (2017) ‘Alle origini dei beni comuni’, Iura, 65, pp. 394–418.

Ligios, M.A. (1996) Interpretazione giuridica e realtà economica. dell'instrumentum fundi tra il I sec. a. C. e il III sec. d.C. Napoli: Jovene.

Ligios, M.A. (2013) Nomen negotiationis. Profili di continuità e di autonomia della negotiatio nell’esperienza giuridica romana. Torino: Giappichelli.

Lombardi, G. (1948) ‘Libertà di caccia e proprietà privata in diritto romano’, Bulletino dell’istituto di diritto romano, 12–13, pp. 272–343.

Longo, O. (1987) ‘Le regole della caccia nel mondo greco-Romano’, Aufidus, 1, pp. 59–91.

Malossini, F. (2011) ‘Gli allevamenti animali nel fondo rustico dell’antica Roma’, Atti Acc. Rov. Agiati, 9(1), pp. 145–215.

Manfredini, A.D. (2006) Chi caccia e chi è cacciato… Cacciatore e preda nella storia del diritto. Torino: Giappichelli.

Manfredini, A.D. (2008) ‘Un’iniuria che non c’è’, in Vacca, L. (ed.) Diritto romano, tradizione romanistica e formazione del diritto europeo. Milano: Wolters Kluwer Italia, pp. 181–202.

Mantovani, D. (2007) ‘I giuristi, il retore e le api. Ius controversum e natura nella Declamatio Maior XIII’, in Mantovani, D. and Schiavone, A. (eds) Testi e problemi del giusnaturalismo romano. Pavia: Pavia University Press, pp. 323–385.

Martini, R. (1986) ‘Sui frutti delle venationes’, Labeo, 32, pp. 215–218.

Masi, D.C. (2014) ‘‘Litus maris’: définition et controverses’, in Hermon E. and Watelet A. (eds) ‘Riparia’, un patromoine culturel. La gestion intégrée des bords de l’eau. Proceedings of the Sudbury Workshop, April 12–14. Oxford: BAR, pp. 233–242.

McLeod, G. (1989) ‘Wild and Tame Animals and Birds in Roman Law’, in Birks, P. and Nicholas, B. (eds) New Perspectives in the Roman Law of Property: Essays for Barry Nicholas. Oxford: Clarendon Press, pp. 169–176.

Miele, A. (1998) ‘Res publica, res communis omnium, res nullius: Grozio e le fonti romane sul diritto del mare’, Index, 26, pp. 383–387.

Modrzejewski, J. (1976) ‘Ulpien et la nature des animaux’, in La filosofia greca e il diritto romano, Atti del Colloquio italo-francese, Roma 14–17 aprile 1973, Roma: Accademia Nazionale dei Lincei, 221, pp. 177–199.

Montero, S. (2008) ‘Los jòvenes e la prática del aucupium (CIL II 2335)’, in Hernández Guerra, L. (ed.) El mundo religioso hispano bajo el imperio romano. Pervivencias y cambios. Valladolid: Ediciones Universidad de Valladolid, pp. 284–291.

Polojac, M. (2003) Actio de pauperie and Liability for Damage Caused by Animals in Roman Law. Belgrade: Dosije.

Polojac, M. (2014) ‘Gaius, Hadzic and occupatio of wild animals – classical Roman law in the Serbian Civil Code’, Fundamina. A Journal of Legal History, 20(2), pp. 738–747.

Polara, G. (1983) Le venationes. Fenomeno economico e struttura giuridica. Milano: Giuffrè.

Purpura, G. (2004) ‘‘Liberum mare’, acque territoriali e riserve di pesca nel mondo antico’, Annali del Seminario Giuridico della Università di Palermo, 49, pp. 165–206.

Purpura, G. (2019) ‘Varia de iure maris’, in D’Angelo, G., Varvaro, M., and di Simone, M. (eds) Scritti per il novantesimo compleanno di Matteo Marrone. Torino: Giappichelli, pp. 219–239.

Raga, E. (2011) ‘Réflexions sur le rapport ville/campagne dans l’Antiquité tardive au travers de quelques discours sur la chasse’, Revue Belge de Philologie et d’Histoire, 89(2), pp. 659–668. DOI: https://doi.org/10.3406/rbph.2011.8127

Schermaier, M.J. (2009) ‘‘Res Communes Omnium’: The History of an Idea from Greek Philosophy to Grotian Jurisprudence’, Grotiana, 30(1), pp. 20–48. DOI: https://doi.org/10.1163/016738309X12537002674204

Schermaier, M.J. (2012) ‘Private Rechte an ‘res communes’?’, in Chevreau, E., Kremer, D. and Laquerrière-Lacroix, A. (eds) ‘Carmina iuris’. Mélanges en l’honneur de M. Humbert. Paris: De Boccard, pp. 773–792.

Sini, F. (2008) ‘Persone e cose: ‘res communes omnium’. Prospettive sistematiche tra diritto romano e tradizione romanistica’’, Diritto @ Storia, 7, https://dirittoestoria.it/7/Tradizione-Romana/Sini-Persone-cose-res-communes-omnium.htm. Accessed 10 April 2024.

Spanu, C. (2012) ‘Mare et per hoc litora maris’. I. 2.1.1: Gestione e tutela del litorale marittimo in diritto romano. https://www.academia.edu/2780343/_Mare_et_per_hoc_litora_maris_I._2.1.1_gestione_e_tutela_del_litorale_marittimo_nel_diritto_romano. Accessed 10 April 2024.

Terrazas Ponce, J.D. (2012) ‘El concepto de ‘res’ en los juristos romanos, in Las ‘res communes omnium’’, Revista de Estudios Històrico-Jurídica, 34, pp. 127–163. DOI: https://doi.org/10.4067/S0716-54552012000100005

Vendries, Ch. (2009) ‘L’auceps, les gluaux et l’appeau. A propos de la ruse et de l’habileté du chasseur d’oiseaux’, in Trinquier, J. and Vendries, Ch. (eds) Chasses antiques. Pratiques et représentations dans le monde gréco-romain (IIIe siècle av. – IVe siècle apr. J.-C.). Rennes: Presses Universitaires de Rennes, pp. 119–140.

Zamorani, P. (1977) Possessio e animus. Milano: Giuffre.