Springs of Life: Spas in Western Galicia from the Beginning of the 19th Century to the Outbreak of World War I
PDF

Keywords

health resorts
spas
balneological facilities
natural environment
thermal springs

How to Cite

Hojka, Z. (2024). Springs of Life: Spas in Western Galicia from the Beginning of the 19th Century to the Outbreak of World War I. Studia Historiae Oeconomicae, 42(1), 72–112. https://doi.org/10.14746/sho.2024.42.1.006

Number of views: 100


Number of downloads: 159

Abstract

Some of the spas there trace their origins to the first half of that century. Thanks to its diverse natural and geographic environment Western Galicia was somehow predestined to establish spas. There were mineral waters and a favorable microclimate. An additional advantage was the mountainous natural environment, especially, in the south of the region, which was mostly pristine. Even though some spas originated in the first part of the century, their dynamic development began to be observed only from the middle of the same century. The number of visitors also began to grow dynamically. The most fashionable place in the middle of the century was Szczawnica. However, it gradually lost this position as a result of increasing competition from other spas and internal problems. Before the outbreak of World War I, Zakopane clearly led the way. The state of the spas depended on the people managing them, mainly, on their commitment. Alongside large spas like Zakopane and Szczawnica existed smaller ones with poorly developed accommodation. They were treated by visitors more as a summer resort than a health resort. The purpose of the article is to show the development of spa treatment in the 19th century and early 20th century. It was based on the sources of medicinal waters discovered in western Galicia. Consequently, these areas became a kind of spa basin, popular among patients. The selected individual spas are discussed, their establishment and development are described, factors influencing the growth of their popularity and obstacles to their development are indicated. Changes in the interaction between man and nature in relation to Western Galicia are shown. It allows to understand the inspiring role of nature in the everyday life of man.

https://doi.org/10.14746/sho.2024.42.1.006
PDF

References

ANK, Variaecivitates et villae, 326 – Archiwum Narodowe w Krakowie, Variaecivitates et villae – zbiór szczątków zespołów: Akta uzdrowiska Swoszowice (1862–1882), pp. 1–20, 24–27.

ANK, AGD Nawojka, 46 – Archiwum Narodowe w Krakowie, Archiwum gospodarcze dóbr Nawojka: Bilans Spółki Zdrojowisk Krajowych 1863, pp. 3, 26.

‘Instrukcya dla Komissyi Balneologicznej z grona c.k. Towarzystwa Naukowego Krakowskiego wysadzonej’ (1857) Rocznik Towarzystwa Naukowego Krakowskiego, 24. Kraków: Towarzystwo Naukowe Krakowskie, pp. 1–5.

Aleksandrowicz, A. (1869) Rozbiór chemiczny wody lekarskiej (szczawy magnezowo wapienno żelazistej) żegiestowskiej wykonał A. Aleksandrowicz. Kraków: Uniwersytet Jagielloński.

Babel, B. (1896) Przyszłość Krynicy. Nowy Sącz: Bronisław Babel.

Barnaś-Baran, E. (2021) ‘Edukacyjna rola przewodników o uzdrowiskach galicyjskich, w drugiej połowie XIX i na początku XX wieku’, in Haratyk, A. and Zayachkivsk, N. (eds) Rozwój polskiej i ukraińskiej teorii i praktyki pedagogicznej na przestrzeni XIX–XXI wieku. T. 9: Edukacyjny wymiar miejsca i przestrzeni. Wrocław: Instytut Pedagogiki Uniwersytetu Wrocławskiego, pp. 55–76.

Bielawska, T. (1996) U życiodajnych zdrojów. Warszawa: Teresa Bielawska.

Broński, K. (2016) ‘Rozwój sieci drogowej w Galicji w okresie autonomii (zarys problematyki)’, in Kamińska-Kwak, J. and Budzyński, Z. (eds) Galicyjskie drogi i bezdroża. Studium infrastruktury, organizacji i kultury podróżowania. Przemyśl–Rzeszów: Uniwersytet Rzeszowski, pp. 75–92.

Chłędowski, K. (1957) Pamiętniki. T. 1: Galicja (1843–1880). Knot, A. (ed.), Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.

Cwanek, J. (1984) Iwonicz Zdrój. Monografia. Kraków: Przedsiębiorstwo Państwowe „Uzdrowisko Iwonicz”, Towarzystwo Przyjaciół Iwonicza.

Dębicki, J. (1998) ‘Obyczajowość w uzdrowiskach sudeckich Dolnego Śląska i hrabstwa kłodzkiego w XVII–XVIII wieku’, Prace Historyczne, z przeszłości Rzeczypospolitej w czasach nowożytnych. Wrocław: Instytut Historyczny UWr; Wrocławskie Towarzystwo Miłośników Historii, pp. 81–89.

Dietl, J. (1858a) Uwagi nad zdrojowiskami krajowemi ze względu na ich skuteczność, zastosowanie i urządzenie. Cz. 1. Kraków: Uniwersytet Jagielloński.

Dietl, J. (1858b) Źródła lekarskie w Krzeszowicach. Kraków: Uniwersytet Jagielloński.

Dietl, J. (1858c) Źródła lekarskie w Swoszowicach. Kraków: Uniwersytet Jagielloński.

Dietl, J. (1860) O znaczeniu i przeznaczeniu spółki zdrojowisk krajowych. Kraków: Drukarnia Czasu.

Dobieszewski, Z. (1878) Przewodnik do klimatycznego leczenia, obejmujący stacje klimatyczne Włoch, Sycylji, Korsyki, Hiszpanji, Portugalji, Egiptu, Algerji, Francji, Szwajcarji, Tyrolu, Styrji, Bawarji, Górnej Austrji, Szląska, Węgier i Galicji, ich topografję, meteorologję własności klimatyczne i zastosowanie lecznicze: według najlepszych źródeł i osobistych spostrzeżeń. Warszawa: Drukarnia Michała Ziemkiewicza i Wiktoryna Noakowskiego.

Dorocki, S., Rucka, B. and Brzegowy, P. (2017) ‘Infrastruktura i społeczna rozbudowa uzdrowiska żegiestowskiego w okresie działalności Ignacego Medwieckiego’, in Płonka-Syroka, B. and Syroka, A. (eds) Kultura uzdrowiskowa w Europie. T. IX: Wybrane aspekty historii uzdrowisk polskich i niemieckich do 1945 r. Wrocław: Arboretum, pp. 159–174.

Dowgiałło, J. (2015) ‘Erazm Sykst i jego koncepcje hydrogeologiczne’, Przegląd Geologiczny, 63(10/1), pp. 683–687.

Einhard (1935) Życie Karola Wielkiego. Warszawa–Lwów: Państwowe Wydawnictwo Książek Szkolnych.

Eliasz-Radzikowski, W. (1870) Ilustrowany przewodnik do Tatr, Pienin i Szcawnic. Poznań: J. K. Żupański.

Feliksiak, S. (1987) Słownik biologów polskich. Warszawa: PWN.

Franaszek, P. (2002) Prawne regulacje funkcjonowania publicznej ochrony zdrowia w Galicji w drugiej połowie XIX i na początku XX wieku. Kraków: Uniwersytet Jagielloński.

Galas, D.J., Mitka, J. and Kryształowicz, U. (2015) Swoszowice: królewska perła siarką i wodami słynąca. Kraków: Małopolskie Centrum Edukacji „MEC”.

Golba, J. (2020) Historyczne i prawne aspekty funkcjonowania uzdrowisk w Polsce. Warszawa: C.H.Beck.

Górski, K. (1904) Polski przewodnik po zdrojowiskach. Kraków: Przegląd Zdrojowy.

Graniczny, M., Kacprzak, J., Urban, H. and Krzywiec, P. (2007) ‘Ludwik Zejszner – wybitny człowiek i przyrodnik, jeden z pionierów kartografii geologicznej w Polsce’, Przegląd Geologiczny, 55(11), pp. 925–932.

Hammerschlag, A., Marczak, M. and Wiktor, J. (1927) Ilustrowany przewodnik po Pieninach i Szczawnicy. Kraków: Komitet.

Hryciuk, G. (2005) Przemiany narodowościowe i ludnościowe w Galicji Wschodniej i na Wołyniu w latach 1931–1948. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.

Jaworski, J. (1908) Zdrojowiska i uzdrowiska: Rabka, Zakopane, Szczawnica, Żegiestów, Krynica. Spostrzeżenia i uwagi z wycieczki balneologicznej X Zjazdu lekarzy i przyrodników polskich we Lwowie. Warszawa: Przewodnik Kąpielowy.

Kamińska-Kwak, J. (2013) ‘Podróżowanie po Galicji’, in Kamińska-Kwak J. and Budzyński Z. (eds) Galicyjskie drogi i bezdroża. Studium infrastruktury, organizacji i kultury podróżowania. Przemyśl-Rzeszów: Uniwersytet Rzeszowski, pp. 191-220.

Kamińska-Kwak, J. (2016) ‘„Górami oczarowani”. Rozwój turystyki górskiej w Galicji (XIX w. i początek XX stulecia)’, in Kamińska-Kwak J. and Budzyński Z. (eds) Galicyjskie drogi i bezdroża. Studium infrastruktury, organizacji i kultury podróżowania. Przemyśl-Rzeszów: Uniwersytet Rzeszowski, pp. 131-162.

Kita, J. (2016) Zapomniane polskie uzdrowiska. Łódź: Księży Młyn Wydawniczy.

Kołączkowski, J. (1883) Szczawnica zdrojowisko i stacya klimatyczna. Ocenianie jej środków lekarskich i urządzeń oraz podręcznik dla chorych tamże się udających. Kraków: Józef Kołączkowski.

Kopernicki, I. (1873) Zakład kąpielowy u wód słonych jodobromowych w Rabce w roku 1872. Kraków: Julian Zubrzycki.

Kowalczyk, K. (2012) Rabka Juliana Zubrzyckiego. Rabka: Wydawnictwo „Zachylina”.

Kowalenko, H. (1984) ‘Erazm Sixtus – Pierwszy balneochemik polski (1570–1635)’, Studia i Materiały z Dziejów Nauki Polskiej. Seria B. Historia nauk balneologicznych i medycznych, 31: Z dziejów polskiej balneochemii farmaceutycznej, pp. 5–27.

Kozłowska-Szczęsna, T. (2000) Stan badań klimatu i bioklimatu uzdrowisk polskich. Warszawa: IGiPZ PAN.

Krupiński, A. (1775) O wodach mocą leczącą obdarzonych. T. 5: Opisanie chorób, Lwów: Andrzej Krupiński.

Krupiński, A. (1782) Wiadomości o rozciekach w powszechności, szczególniej zaś o wodzie mineralnej Kozińskiej. Poczajów: Drukarnia Uprzywilejowana J.K.Mci i Rzeczyplitey u WW. OO. Bazylianów.

Krzan, B. (1988) Klejnot zagubiony w górach. 700-lecie Krościenka nad Dunajem. Krościenko nad Dunajem: Polskie Towarzystwo Teologiczne.

Kucharski, A. (2010) ‘Staropolska turystyka uzdrowiskowa w XVIII wieku’, Czasy Nowożytne, 23, pp. 121–148.

Kuciel-Lewandowska, J. and Kierzek, A. (2012) ‘Początki lecznictwa uzdrowiskowego na ziemiach polskich’, in Płonka-Syroka, B. and Syroka, A. (red.) Kultura uzdrowiskowa w Europie. T. 2: Historia polskiej kultury uzdrowiskowej. Wrocław: Arboretum, pp. 15–32.

Kultura uzdrowiskowa w Europie. T. I–T. XI (2012–2019) Wrocław: Arboretum.

Kuropatnicki, E.A. (1786) Geografia albo dokładne opisanie królestw Galicyi i Lodomeryi. Przemyśl: Wojciech Maniecki.

Lech, A. (1868) Stan zdrojowiska w Swoszowicach w roku 1861. Kraków: Aleksander Lech.

Lewicki, S.A., Orłowicz, M. and Praschil, T. (eds) (1912) Przewodnik po zdrojowiskach i miejscowościach klimatycznych Galicyi obejmujący: zdrojowiska, uzdrowiska, zakłady lecznicze, latowiska, miejscowości klimatyczne oraz miejscowości posiadające źródła mineralne, wreszcie stacye turystyczne i sportów zimowych, z mapą. Lwów: Krajowy Związek Zdrojowisk i Uzdrowisk.

Lijewski, T. (1959) Rozwój sieci kolejowej Polski. Warszawa: Instytut Geografii PAN.

Lipelt, R. (2019) ‘„Karpacki Franzensbad” czyli kilka uwag o rozwoju krynickiego zdroju w okresie od drugiej połowy XIX w. do wybuchu i wojny światowej’, in Płonka-Syroka, B., Kaźmierczak, A., Dorocki, S. and Brzegowy, P. (eds) Kultura uzdrowiskowa w Europie. T. XI: Tradycje i perspektywy rozwoju kultury uzdrowiskowej w Krynicy-Zdroju w kontekście europejskim. Wrocław: Arboretum, pp. 23–34.

Lutostański, B. (1886) Przemysł zdrojowo-leczniczy: ustawa dla zdrojowisk krajowych: fakta i uwagi. Kraków: Nowa Droga.

Lutostański, B. (1874) Żegiestów w Galicyi. Zarys balneologiczny. Kraków: Drukarnia Uniwersytecka UJ.

Łazarkowa, M., Łazarek, R. (2007) Uzdrowiska w Europie. Teraźniejszość i rys historyczny. Lublin: Wydawnictwo Akademickie Wyższej Szkoły Społeczno-Przyrodniczej.

Łepkowski, J. (1987) ‘1851, Listy z Galicji’, in Zieliński, A. (ed.) Romantyczne wędrówki po Galicji. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.

Małecka, B. and Marcinkowski, J.T (2007) ‘Rys historyczny rozwoju lecznictwa uzdrowiskowego’, Problemy Higieny i Epidemiologii, 100(1), pp. 139–142.

Mazur, E. (2016) Codzienność kuracjusza w uzdrowiskach na ziemiach polskich w drugiej połowie XIX i początku XX wieku. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Archeologii i Etnologii PAN.

Nyka, J. (1965) Szczawnica, Krościenko i okolice. Warszawa: Sport i Turystyka.

Oczko, W. (1578) Cieplice. Kraków: Drukarnia Łazarzowej.

Oczko, W. (1881) Przymiot i Cieplice. Warszawa: Holowanie. Towarzystwo Lekarskie Warszawskie.

Osiński, J.H. (1783) Gatunki powietrza odmiennego od tego, w którym żyjemy, krótko zebrane. Warszawa: Drukarnia Pijarów.

Pagaczewski, S. (1972) Spotkamy się u wód. Kraków: Wydawnictwo Literackie.

Paszkowski, M. (2022) Wysowa-Zdrój i okolice. Kielce: Glob-Tour.

Pelczar, Z. and Zientowski, J. (eds) (1913) Przewodnik po zdrojowiskach i uzdrowiskach polskich. Kraków: Polskie Towarzystwo Balneologiczne.

Petrycy, J.I. (1635) O wodach w Drużbaku i Łęckowej. O zażywaniu ich i pożytkach, przeciwko którym chorobom są pomocne. Kraków: Piotrkowczyk Andrzej młodszy.

Pieradzka, K. (2020) Na szlakach Łemkowszczyzny. Krosno: Ruthenus.

Pociask-Karteczka, J. (2006) ‘Hydrografia w pracach Wincentego Pola’, in Jackowski, A. and Sołjan I. (eds) Wincenty Pol jako geograf i krajoznawca. Kraków: Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej, Uniwersytet Jagielloński, pp. 115–131.

Pol, W. (1851a) Północny wschód Europy i hydrografija Polski. Lwów: F.H. Richter.

Pol, W. (1851b) Północny wschód Europy. Kraków: Drukarnia Uniwersytecka UJ.

Pol, W. (1851c) Rzut oka na północne stoki Karpat. Kraków: Drukarnia Czasu.

Pol, W. (1987) ‘1859, z Czarnego Lasu i Czarnej Góry’, in Zieliński A. (ed.) Romantyczne wędrówki po Galicji. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, pp. 416–434.

Polak, J. (2011) ‘Biała wolnym miastem królewskim (1772–1800)’, in Panic I. (ed.) Bielsko-Biała. Monografia miasta. T. II: Biała od zarania do zakończenia I wojny światowej (1918). Bielsko-Biała: Wydział Kultury i Sztuki Urzędu Miejskiego w Bielsku-Białej.

Poradzisz, J. (1983) ‘Komisja Balneologiczna w Krakowie 1858–1877’, in Studia i Materiały z Dziejów Nauki Polskiej. Seria B. Historia nauk balneologicznych i medycznych, 31: Z dziejów polskiej balneochemii farmaceutycznej, pp. 83–124.

Prek, K. (1987) ‘1837, Okolice Krosna i Jasła’, in Zieliński, A. (ed.) Romantyczne wędrówki po Galicji. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, pp. 159–162.

Pusch, G.G. (1833) Geognostische Beschreibung von Polen, so wie der übrigen Nordkarpathen-Länder. T. 1. Stuttgart–Tübingen: JG Cotta'schen Verlagsbuchhandlung.

Remiszewski, R.M. (2021) ‘Zamoyscy w Wyżnych Rużbachach’, Na Szlaku, e-173 (368), p. 23.

Rostafiński, J. (1883) Jechać, czy nie jechać w Tatry? Kraków: Józef Rostafiński.

Rostkowski, H.W. (1986) Słynni ludzie w polskich uzdrowiskach. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.

Roszkowski, W. (1983) ‘Lista największych właścicieli ziemskich w Polsce w 1922 r.’, Przegląd Historyczny, 74(2), pp. 281–299.

Rzączyński, G. (1721) Historia naturalis curiosa Regni Poloniae, Magni Ducatus Lituaniae annexarumque provinciarum in tractatus XX divisa. Sandomierz: Collegi Soc. Jesu.

Sixtus, E. (1617) O Cieplicach we Szkle ksiąg troje. Zamość: Erazm Sixtus.

Spielvogel, I. (2017) ‘Znaczenie modelu term rzymskich w rozwoju architektury uzdrowiskowej w Europie’, in Płonka-Syroka, B., Migała, M., Dąsal, M. and Syroka, A. (eds) Kultura uzdrowiskowa w Europie. T. VIII: Elitarny model europejskiego uzdrowiska – ewolucja koncepcji i jej funkcjonowanie w praktyce. Wrocław: Arboretum, pp. 21–34.

Sprawozdanie z Wydziału krajowego o ustawie zdrojowej (1890) Lwów: Drukarnia Pillera i Spółki.

Staszic, S. (1806) O ziemiorództwie gór dawnej Sarmacji, a później Polski. Warszawa: Drukarnia Rządowa.

Staszic, S. (1815) O ziemiorodztwie Karpatów i innych gór i równin Polski. Warszawa: Drukarnia Rządowa.

Sulimierski, F. and Walewski W. (eds) (1883) Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. T. IV. Warszawa: nakł. Filipa Sulimierskiego i Władysława Walewskiego.

Supiński, E., (1907) Zakład Zdrojowo-Kąpielowy Rabka: solanka jodowobromowa. Kraków: Zakład Zdrojowo-Kąpielowy Rabka.

Szalay, J. (1859) Przewodnik dla podróżujących do wód szczawnickich. Kraków: Drukarnia Czasu.

Szczepański, T. (1885) Przewodnik do Żegiestowa. Kraków–Żegiestów: Zarząd Zdrojowo-Kąpielowy.

Szuligowski, S. (1909) Zakopane i jego potrzeby. Zakopane: Władysław Świeprawski.

Szuro, S. (1997) ‘Informator statystyczny do dziejów społeczno-gospodarczych Galicji’, in Szuro, S. and Madurowicz-Urbańska, H. (eds) Koleje żelazne w Galicji w latach 1847–1914. Kraków: Wydawnictwo Historia Iagellonica, pp. 53–64.

Talewski, R. (1971) Początki i rozwój zakopiańskiej medycyny. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.

Torosiewicz, T. (1831) Die Schwefelquelle zu Konopkówka, im Königreiche Galizien, physikalisch-chemisch untersucht und beschrieben. Lemberg: P. Piller.

Torosiewicz, T. (1836) 'Physikalisch-chemische Untersuchung der Mineralquellen zu Truskawice bei Drohobycz im Konigreiche Galizien', Buchner's Repertorium für die Pharmacie, 55, pp. 1–50.

Torosiewicz, T. (1842) Wody mineralne szczawnickie w królestwie Galicyi / chemicznie rozebrane przez Teodora Torosiewicza, a pod względem na ich moc léczącą opisane i ocenione przez Henryka Krattera. Lwów: Teodor Torosiewicz.

Torosiewicz, T. (1850) Die Mineralquellen im Königreiche Galizien und Bukowina. München: C. Wolff.

W., St. (1939) ‘Łaźnie kiedyś i dziś’, Dla Zdrowia: miesięcznik poświęcony higienie życia codziennego, 6(1), p. 13.

Wasyl, F. (2015) Ormianie w przedautonomicznej Galicji. Studium demograficzno-historyczne. Kraków: Księgarnia Akademicka. DOI: https://doi.org/10.12797/9788376385303

Węglarz, A.B. (1994) Spacerkiem po starej Szczawnicy. Pruszków: Oficyna Wydawnicza Rewasz.

Węglarz, A.B. (2011) Spacerkiem po starej Szczawnicy i Rusi Szlachtowskiej. Pruszków: Oficyna Wydawnicza Rewasz.

Węglarz, A.B. (2013) Stadniccy w Szczawnicy. Szczawnica: Thermaleo.

Węglarz, A.B. (2017) Szalay 1802–1876. Szczawnica: MOK Szczawnica.

Węglarz, A.B. (2018) Szczawnica. Podróż do kurortu w XIX wieku i dzisiaj. Kraków: Astraia.

Wilczek-Karczewska, M. (2015) ‘Rozwój kolei żelaznych na ziemiach polskich w ujęciu historycznoprawnym’, Kwartalnik Antymonopolowy i Regulacyjny, 1(4), pp. 102–105.

Wnęk, J. (2009) Naukowe poznanie Sądecczyzny w XIX i XX wieku. Nowy Sącz: Polskie Towarzystwo Historyczne.

Województwo krakowskie w drugiej połowie XVI wieku. Cz. 2: Komentarz, indeksy (2008). Warszawa: Instytut Historii PAN, Neriton.

Wolny, M. (2012) ‘Wiedza medyczna w starożytnym Rzymie (III w. p.n.e.–I w. n.e.) jako podłoże kultury uzdrowiskowej w Imperium Romanum’, in Płonka-Syroka, B. and Kaźmierczak, A. (eds) Kultura uzdrowiskowa w Europie. T. 1: Historia kultury uzdrowiskowej w Europie. Wrocław: Arboretum, pp. 15–38.

Wurzbach, C. (1864) Biographisches Lexikon des Kaiserthums Österreich. Wien: L.C. Zamarski: Kaiserlich-königlichen Hof- und Staatsdruckerei.

Zajączkowski, T. (2006) ‘Joseph Dietl (1804–1878). Reformer der Medizin und sein Beitrag für die Urologie’, Der Urologe, 1, pp. 197–203. DOI: https://doi.org/10.1007/s00120-005-0955-9

Zakopane Stacya klimatyczna. Sprawozdanie z 10ciu lat istnienia krótki opis (1896) Kraków: Komisja Klimatyczna.

Zamorski, K. (1989) Informator statystyczny do dziejów społeczno-gospodarczych Galicji: ludność Galicji w latach 1857–1910. Kraków, Warszawa: Uniwersytet Jagielloński, PTS.

Zejszner, L. (1987) ‘1844, Podhale i północna przychylność Tatrów, czyli Tatry polskie’, in Zieliński, A. (ed.) Romantyczne wędrówki po Galicji. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, pp. 223–255.

Zgórski, K. (1890) Zakład zdrojowo-kąpielowy i stacya klimatyczna Żegiestów w ostatniem trzechleciu (1887–1889). Kraków: Zarząd Zdrojowo-Kąpielowy w Żegiestowie.

Zieleniewski, M. (1866) Nowe łazienki w Krynicy pod względem architektonicznym, technicznym i balneoterapeutycznym. Kraków: Drukarnia C. K. Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Zieleniewski, M. (1889) Słownik bibliograficzno-balneologiczny zakładów polskich zdrojowo-kąpielowych, wodoleczniczych, klimatycznych, żętycznych, kumysowych, i kefirowych. Kraków: Michał Zieleniewski.

Zieleniewski, M. (1873) Zakłady Zdrojowo-Kąpielowe Galicyi. Poszyt 1, Warszawa: Zakłady Zdrojowo-Kapielowe.

‘Historia uzdrowiska Żegiestów’ (2023). Uzdrowisko Żegiestów-Zdrój, https://www.uzdrowiskozegiestow.pl/historia/. Accessed 9 November 2023.

Powrót do źródeł. Założenia reaktywacji Uzdrowiska Krzeszowice (Analiza szans i zagrożeń dla Krzeszowic jako miejscowości o charakterze uzdrowiskowym oraz niezbędnych działań formalnych i społeczno-ekonomicznych na drodze do odzyskania przez miasto statusu uzdrowiska) (2019) Krzeszowice: Gmina Krzeszowice. https://e-krzeszowice.home.pl/dokumenty/powrot_do_zrodel_koncepcja_rozwoju_uzdrowiska_krzeszowice.pdf. Accessed 8 November 2023.

Uzdrowisko „Wapienne” ośrodek wczasowo-leczniczy w Wapiennem (2023) wapienne pl, https://wapienne.pl/pl/535/0/historia-uzdrowiska.html. Accessed 9 November 2023.

Dz.U. 1922, No 31, item 254 – (Journal of Laws of the Republic of Poland of 1919 r. No. 85, item 464). Ustawa z 23 marca 1922 r. o uzdrowiskach.

Dz.U.iR.K. dla KGiL, 1891, No. 21, item 80 – (Dziennik Ustaw i Rozporządzeń Krajowych dla Królestwa Galicyi i Londomeryi wraz z Wielkiem Księstwem Krakowskiem, 1891, No 21, item 80). Ustawa z 4 listopada 1891 urządzająca stosunki zdrojowisk i uzdrowisk w Królestwie Galicyi i Londomeryi z Wielkiem Księstwem Krakowskiem.

Dz.U.i R.K. dla KGiL, 1891, No. 21, item 80 – Ustawa z dnia 11 października 1908, urządzająca stosunki zdrojowisk i uzdrowisk w Królestwie Galicyi i Lodomeryi z Wielkiem Księstwem Krakowskiem.

Grabowski, A. (1909) ‘Krynica’, Przegląd Zdrojowo-Kąpielowy i Przewodnik turystyczny, 7, 1.07.1909, pp. 2–9.

‘Obwieszczenie’ (1877) Gazeta Lwowska, 114, 15.05.1877, p. 10.

Kmietowicz, F. (1910) ‘Budowa kolei z Muszyny do Krynicy’, Nasze Zdroje, 1, 21.03.1910, p. 8.

Krynica. Łazienki Mineralne [postcard] (ca 1910) Krynica: nakł. Sch. Braunfelda. https://www.pbc.rzeszow.pl/dlibra/publication/9646/edition/8914/content?ref=desc. Accessed 10 November 2023.

Polkowski, J.T. (before 1900) Biblioteka Narodowa, Polona, G.29983/I https://polona.pl/preview/4152dd8d-382d-4a69-8874-636344c55227. Accessed 22 April 2024.

Sosiński, J. (1871) ‘Zakład zdrojowo-kąpielowy w Rabce [woodcut]’, published in Tygodnik Ilustrowany, Biblioteka Narodowa, Polona, G.29896/I. https://polona.pl/preview/de409d4b-457d-452e-8bf7-f07efd0dd3fa. Accessed 11 November 2023.

Szczawnica. Dworzec Gościnny [postcard] (before 1930). Szczawnica: Wyd. Sklepu Kółka Rolniczego, Biblioteka Narodowa, Polona, DŻS XII 8b/p.16/17. https://polona.pl/item-view/fd337ed3-83b8-4ef2-91a8-6a4c772a932f?page=0. Accessed 22 April 2024.

Uzdrowisko Żegiestów [postcard] (ca 1922) Tarnów: A&T Mroczkowscy. https://www.uzdrowiskozegiestow.pl/bez-kategorii/karol-medwecki/. Accessed 11 November 2023.

Zakład Dra Chramca [postcard] (ca 1900–1910) after Chramiec, A. (2004) Wysocka, B. (ed.) Wspomnienia doktora Andrzeja Chramca, Kórnik–Zakopane: Biblioteka Kórnicka Polskiej Akademii Nauk; Urząd Miasta http://pck.malopolska.pl/sanatorium-czerwonego-krzyza-w-zakopanem-czesc-i/. Accessed 12 November 2023.

Żebrawski, T. (1862) Mappa Zdrojowisk lekarskich w Galicyi i Bukowinie. Kraków: Towarzystwo Naukowe Krakowskie. https://rcin.org.pl/dlibra/doccontent?id=372. Accessed 08 November 2023.