Socialist Exploitation of the Worker in the First Half of the 1950s: a Case Study of the H. Cegielski Industry Plant in Poznań
Journal cover Studia Historiae Oeconomicae, volume 42, no. 2, year 2024, title LABOUR MARKET AND UNEMPLOYMENT
PDF

Keywords

competition of work
shock worker
production standards
shirking

How to Cite

Jankowiak, S. (2024). Socialist Exploitation of the Worker in the First Half of the 1950s: a Case Study of the H. Cegielski Industry Plant in Poznań. Studia Historiae Oeconomicae, 42(2), 153–176. https://doi.org/10.14746/sho.2024.42.2.007

Number of views: 104


Number of downloads: 54

No Related Submission Found

Google Scholar Citation

WszystkieOd 2020
Cytowania201209321
h-indeks6137
i10-indeks470225
0
2000
1000
500
1500
199619971998199920002001200220032004200520062007200820092010201120122013201420152016201720182019202020212022202320242025545564681181201641902242683693753013903654334045616526838579031276127614511816172419791928348

Abstract

Building the "foundations of the socialist system" meant intensive industrialization in the economy, with an emphasis on heavy industry, which was to be achieved mainly at the expense of the standard of living and working conditions of workers. By adopting unrealistic indicators, political and administrative methods were used to force employees to make more effort, without compensating it with the amount of earnings. Various methods were used: one of the elements of exploitation was low wages, or even the so-called “starvation wages” for some of the workers. The authorities suggested the possibility of increasing them through additional work. In this case, labor competition or long-term production commitments were initiated. On the other hand, the working time needed to produce specific products was administratively shortened, standards were constantly raised, etc. As a result of these activities, the living conditions of employees not only did not improve but even deteriorated. It turned out that the socialist employer is not at all different from the capitalist, and sometimes is even worse than him, because he has a greater range of possibilities of pressure and, in case they resist, of repression. By paying starvation wages, the system kept the rest of the profit earned for its own needs. He was also blind in looking at the real problems, most often looking for a mythical “enemy” or activist party members. Exploited beyond measure, the workers tried in every way to limit this exploitation, hence the abysmal quality of production, huge consumption of materials, widespread waste or simply avoiding work. The party's methods of activation proved ineffective, which the Poznań workers reminded the authorities of on 28 June 1956 by taking to the streets.

https://doi.org/10.14746/sho.2024.42.2.007
PDF

References

APP, KZ PZPR HCP, 36: Protocol 13 X 1950 – Archiwum Państwowe w Poznaniu, Komitet Zakładowy Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, Hipolit Cegielski Poznań, sygn. 36: Protokół z posiedzenia egzekutywy Kom. Zakł. PZPR ZISPO z dnia 13 X 1950 r.

APP, KZ PZPR HCP, 36: Report 1 I 1950 – APP, KZ PZPR HCP, sygn. 36: Sprawozdanie z działalności Komitetu zakładowego Współzawodnictwa Pracy przy Radzie Zakładowej Przemysłu Metalowego im. J. Stalina w Poznaniu od 1 stycznia 1950 r.

APP, KZ PZPR HCP, 37: Protocol No. 3/51 – APP, KZ PZPR HCP, sygn. 37: Protokół nr 3/51 z posiedzenia egzekutywy Kom. Zakł. PZPR „ZISPO” z dnia 15 V 1951 r.

APP, KZ PZPR HCP, 37: Protocol No. 5/51 – APP, KZ PZPR HCP, sygn. 37: Protokół nr 5/51 z posiedzenia egzekutywy Kom. Zakł. PZPR „ZISPO” z dnia 25 V 1951 r.

APP, KZ PZPR HCP, 37: Protocol No. 7/51 – APP, KZ PZPR HCP, sygn. 37: Protokół nr 7/51 z posiedzenia egzekutywy Kom. Zakł. PZPR „ZISPO” z dnia 8 VI 1951 r.

APP, KZ PZPR HCP, 37: Protocol No. 48/51 – APP, KZ PZPR HCP, sygn. 37: Protokół nr 48/51 z posiedzenia egzekutywy Komitetu zakładowego PZPR ZISPO w dniu 30 III 1951 r.

APP, KZ PZPR HCP, 37: Protocol 7 IV 1951 – APP, KZ PZPR HCP, sygn. 37: Protokół z posiedzenia egzekutywy Komitetu Zakładowego PZPR ZISPO z dnia 7 IV 1951 r.

APP, KZ PZPR HCP, 37: Report 20 VI 1951 – APP, KZ PZPR HCP, sygn. 37: Sprawozdanie z posiedzenia KZ PZPR HCP z dnia 20 VI 1951 r.

APP, KZ PZPR HCP, 37: Report 1 I 1950 – APP, KZ PZPR HCP, sygn. 37: Sprawozdanie z działalności Komitetu Zakładowego Współzawodnictwa Pracy przy Radzie Zakładowej Przemysłu Metalowego im. J. Stalina w Poznaniu od 1 stycznia 1950 r.

APP, KZ PZPR HCP, 37: Report 6 VI 1951 – APP, KZ PZPR HCP, sygn. 37: Sprawozdanie Przewodniczącego Komitetu Zakładowego Współzawodnictwa Pracy przy Radzie Zakładowej, 6 VI 1951 r.

APP, KZ PZPR HCP, 38: Report 7 XI 1951 – APP, KZ PZPR HCP, sygn. 38: Sprawozdanie Przewodniczącego Komisji Współzawodnictwa Pracy przy Radzie Zakładowej z podjętych i wykonanych zobowiązań 34 rocznicy Wielkiej Rewolucji Październikowej, 7 XI 1951 r.

APP, KZ PZPR HCP, 38: Protocol No. 24/51 – APP, KZ PZPR HCP, sygn. 38: Protokół nr 24/51 z posiedzenia egzekutywy Kom. Zakł. PZPR „ZISPO” z dnia 19 X 1951 r.

APP, KZ PZPR HCP, 38: Resolution 27 XI 1952 – APP, KZ PZPR HCP, sygn. 38: Uchwała z zebrania poszerzonego Komitetu Zakładowego PZPR w dniu 27 XI 1952 r.

APP, KZ PZPR HCP, 39: Protocol No. 43/52 – APP, KZ PZPR HCP, sygn. 39: Protokół nr 43/52 z posiedzenia egzekutywy Kom. Zakł. PZPR przy zakładach Przemysłu Metalowego im. J. Stalina z dnia 29 II 1952 r.

APP, KZ PZPR HCP, 39: Protocol No. 46/52 – APP, KZ PZPR HCP, sygn. 39: Protokół nr 46/52 z posiedzenia egzekutywy K.Z. PZPR z dnia 21 III 1952 r.

APP, KZ PZPR HCP, 39: Report 8 XII 1952 – APP, KZ PZPR HCP, sygn. 39: Sprawozdanie z walki z bumelanctwem, marnotrawstwem, kradzieżą i pijaństwem na terenie W-7. 8.XII 1952 r.

APP, KZ PZPR HCP, 39: Bulletin 21 III 1952 – APP, KZ PZPR HCP, sygn. 39: Biuletyn z dnia 21 III 1952 r. DOI: https://doi.org/10.2307/3387758

APP, KZ PZPR HCP, 40: Report 14 I 1953 – APP, KZ PZPR HCP, sygn. 40: Sprawozdanie ze współzawodnictwa pracy Zakładów Przemysłu Metalowego im. J. Stalina w Poznaniu za rok 1952, 14 I 1953 r.

APP, KZ PZPR HCP, 40: Report 1952 – APP, KZ PZPR HCP, sygn. 40: Sprawozdanie z realizacji podjętych zobowiązań przez załogę Zakładów Przemysłu Metalowego im. J. Stalina w Poznaniu za rok 1952.

APP, KZ PZPR HCP, 41: Protocol No. 73 – APP, KZ PZPR HCP, sygn. 41: Protokół nr 73 z posiedzenia egzekutywy K.Z. PZPR ZISPO z dnia 26 VI 1953 r.

APP, KZ PZPR HCP, 41: Protocol No. 76 – APP, KZ PZPR HCP, sygn. 41: Protokół nr 76 z posiedzenia egzekutywy K.Z. PZPR z dnia 24 VII 1953 r.

APP, KZ PZPR HCP, 42: Protocol 9 II 1954 – APP, KZ PZPR HCP, sygn. 42: Protokół z posiedzenia egzekutywy KZ PZPR „ZISPO” z dnia 9 II 1954 r.

APP, KW PZPR, 248: Protocol 19 I 1949 – APP, KW PZPR, sygn. 248: Protokól z posiedzenia Egzekutywy KW PZPR z dnia 19 I 1949 r.

APP, KW PZPR, 255: Protocol No. 14 – APP, KW PZPR, sygn. 255: Protokół nr 14 z posiedzenia Egzekutywy KW PZPR z dnia 12 IV 1950 r.

APP, KW PZPR, 255: Report 7 IV 1950 – APP, KW PZPR, sygn. 255: Sprawozdanie Kom. Dzielnicowego PZPR Zakładów Metalowych im. J. Stalina w Poznaniu ze współzawodnictwa pracy, 7 IV 1950 r.

APP, KW PZPR, 258: Protocol No. 22 – APP, KW PZPR, sygn. 258: Protokół nr 22 z posiedzenia Egzekutywy KW PZPR z dnia 12 VII 1950 r.

APP, KW PZPR, 262: Protocol No. 46 – APP, KW PZPR, sygn. 262: Protokół nr 46 z posiedzenia Egzekutywy KW PZPR z dnia 8 XI 1950 r. Sprawozdanie z wykonania ustawy o socjalistycznej dyscyplinie pracy na zakładach województwa poznańskiego na dzień 1 XI 1950 r.

APP, KW PZPR, 266: Protocol No. 10 – APP, KW PZPR, sygn. 266: Protokół nr 10 z posiedzenia Egzekutywy KW PZPR z dnia 14 III 1951.

APP, KW PZPR, 266: Protocol No. 11 – APP, KW PZPR, sygn. 266: Protokół nr 11 z posiedzenia Egzekutywy KW PZPR z dnia 21 III 1951 r.

APP, KW PZPR, 279: Evaluation – APP, KW PZPR, sygn. 279: Ocena z przebiegu podejmowania i realizacji zobowiązań dla uczczenia 60-rocznicy urodzin tow. Bieruta i święta solidarności międzynarodowej klasy robotniczej 1-maja na terenie województwa poznańskiego.

APP, KW PZPR, 279: Protocol No. 12 – APP, KW PZPR, sygn. 279: Protokół nr 12 z posiedzenia Egzekutywy KW PZPR z dnia 19 III 1952 r.

APP, KW PZPR, 311: Protocol No. 4 – APP, KW PZPR, sygn. 311: Protokół nr 4 z posiedzenia Egzekutywy KW PZPR – Poznań z dnia 26 I 1955 r.

APP, KW PZPR, 324: Protocol No. 17 – APP, KW PZPR, sygn. 324: Protokół nr 17 ze wspólnego posiedzenia Egzekutywy KW i KM PZPR z dnia 3 VII 1956 r.; Protokół z narady KC PZPR dotyczącej efektów pracy tzw. Komisji Gierka, 7 VII 1956 r.

Dz.U. 1944, No. 1, item 1 – Dziennik Urzędowy Rzeczpospolitej Polskiej nr 1 z 15 VIII 1944 r. Ustawa z dnia 21 lipca 1944 r. o utworzeniu Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego, Załącznik.

M.P. 1949, No. 46, item 626 – Uchwała Rady Ministrów z dnia 30 czerwca 1949 r. w sprawie ustanowienia odznaki „Przodownika Pracy” oraz odznaki i dyplomu „Zasłużonego Przodownika Pracy”.

‘Deklaracja Rady Jedności Narodowej z 15 III 1944 r.’ (1989) Armia Krajowa w dokumentach 1939–1945. T. 3: kwiecień 1943 – lipiec 1944. Szczecin: Wydawnictwo Errata, p. 367.

‘Współzawodnictwo pracy’ (1962) Mała encyklopedia ekonomiczna. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne, p. 735.

Chumiński, J. (1999) Ruch zawodowy w Polsce w warunkach kształtującego się systemu totalitarnego 1944–1956. Wrocław: Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej im. Oskara Langego we Wrocławiu.

Chumiński, J. (2008) ‘Wpływ socjalistycznego współzawodnictwa pracy na stosunek środowiska robotniczego do obowiązków pracowniczych 1945–1956’ in Tracz, B. (ed.) Współzawodnictwo pracy w życiu gospodarczym, społeczno-politycznym i propagandzie PRL, Katowice: Instytut Pamięci Narodowej, pp. 35–51.

Chumiński, J. (2014) ‘The Material Situation of Polish Workers Between 1945 and 1956’, Studia Historiae Oeconomicae, 32, pp. 25–47. DOI: https://doi.org/10.2478/sho-2014-0002

Chumiński, J. (2015) Robotnicy polscy 1945–1956: „stary” i „nowy” ośrodek przemysłowy na przykładzie Krakowa i Wrocławia. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu.

Chumiński, J. (2023) ‘Principles of Shaping and Composition of the Management Staff of Polish Industry (1945–1956)’, Studia Historiae Oeconomicae, 41(1), pp. 79–120. DOI: https://doi.org/10.14746/sho.2023.41.1.004

Frużyński, A. (2008) ‘Powstanie i rozwój socjalistycznego współzawodnictwa pracy w polskim przemyśle węglowym w latach 1947–1956’, in Tracz, B. (ed.) Współzawodnictwo pracy w życiu gospodarczym, społeczno-politycznym i propagandzie PRL. Katowice: Instytut Pamięci Narodowej Oddział Katowice, pp. 9–35.

Gałeczka, H. (1970) ‘Otwarcie sesji’, in Pietrucha, J. (ed.) Społeczne i organizacyjne przeobrażenia socjalistycznego współzawodnictwa pracy: materiały z sesji. Katowice: Śląski Instytut Naukowy, pp. 7.

Jankowiak, S. (1992) Wielkopolska w okresie stalinizmu 1948–1956. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.

Kotlarz, D. (1970) ‘Istota i założenia socjalistycznego współzawodnictwa pracy’, in Pietrucha, J. (ed.) Społeczne i organizacyjne przeobrażenia socjalistycznego współzawodnictwa pracy: materiały z sesji. Katowice: Śląski Instytut Naukowy, pp. 30–47.

Lenin, W. and Stalin, J. (1951) O współzawodnictwie pracy. Warszawa: Książka i Wiedza.

Leśniewski, L. (1970) ‘Niektóre problemy ekonomiczne socjalistycznego współzawodnictwa w przemyśle ZSRR’, in Pietrucha, J. (ed.) Społeczne i organizacyjne przeobrażenia socjalistycznego współzawodnictwa pracy: materiały z sesji. Katowice: Śląski Instytut Naukowy, pp. 9–29.

Makowski, E. (2000) Poznański Czerwiec 1956 roku. Pierwszy bunt społeczeństwa w PRL, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.

Minc, H. (1950) ‘Plan sześcioletni rozwoju gospodarczego i budowy podstaw socjalizmu w Polsce’, in Bierut, B. and Minc, H. Plan sześcioletni. Warszawa: Książka i Wiedza, pp. 22–83.

Minc, H. (1951a) ‘Nowe momenty w socjalistycznym współzawodnictwie pracy’, in Wańkowicz, J. and Minc, H. O nowych metodach pracy w przemyśle. Warszawa: Książka i Wiedza, pp. 3.

Minc, H. (1951b) Zadania gospodarcze na 1951 rok. Warszawa: Książka i Wiedza.

Nicki, H. (1968) Socjalistyczne współzawodnictwo pracy a wydajność i społeczne środowisko pracy. Warszawa: Instytut Pracy.

Roszko, J. (1975) Prawda o górniku Pstrowskim. Warszawa: Iskry.

Słabek, H. (2004) Obraz robotników polskich w świetle ich świadectw własnych i statystyki 1945–1989. Warszawa, Kutno: Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk, Wyższa Szkoła Gospodarki Krajowej w Kutnie.

Szczerba, W. (1961) O wychowaniu przez pracę. Warszawa: Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych.

Szyr, E. (1949) ‘Współzawodnictwo pracy i walka o wyższy poziom planowania’, Nowe Drogi, 3(15), V–VI, p. 15.

Tracz, B. (ed.) (2008) Współzawodnictwo pracy w życiu gospodarczym, społeczno-politycznym i propagandzie PRL. Katowice: Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Handlowo-Usługowe „Drukpol”.

Wilk, H. (2011) Kto wyrąbie więcej ode mnie? Współzawodnictwo pracy robotników w Polsce w latach 1947–1955. Warszawa: Trio, Instytut Historii PAN.