Keywords
Poland
nationalisation
industrial policy
political economy
property rights
How to Cite
Number of views: 34
Number of downloads: 24
Abstract
This paper compares nationalisation campaigns in the German Democratic Republic and socialist Poland, with particular focus on industry. It is based on secondary literature as well as material from both the German and Polish statistical offices. The main finding is a surprising lack of simultaneity in the nationalisation campaigns in the two countries, which possibly had a significant impact on the course of economic transformation in East Germany and in Poland.
References
Dz.U. 1945 nr 17 poz. 97, Ustawa z dnia 6 maja 1945 r. o majątkach opuszczonych i porzuconych.
Dz.U. 1946 nr 3 poz. 17, Ustawa z dnia 3 stycznia 1946 r. o przejęciu na własność Państwa podstawowych gałęzi gospodarki narodowej.
Dz.U. 1976 nr 7 poz. 36, Obwieszczenie Przewodniczącego Rady Państwa z dnia 16 lutego 1976 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej uchwalonej przez Sejm Ustawodawczy w dniu 22 lipca 1952 r.
Dz.U. 1981 nr 18 poz. 89, Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 2 lipca 1981 r. w sprawie podatków obrotowego i dochodowego od osób fizycznych i osób prawnych nie będących jednostkami gospodarki uspołecznionej.
Dz.U. 1988 nr 41 poz. 324, Ustawa z dnia 23 grudnia 1988 r. o działalności gospodarczej.
Arp A. (2005), VEB. Vaters ehemaliger Betrieb: Privatunternehmer in der DDR, Leipzig Militzke, Leipzig.
Åslund A. (1985), Private Enterprise in Eastern Europe. The Non-Agricultural Private Sector in Poland and the GDR, 1945–83, Palgrave Macmillan, Basingstoke.
Bałtowski M. (2009), Gospodarka socjalistyczna w Polsce. Geneza, rozwój, upadek, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Becker S., Mergele L., Woessmann L. (2020), The Separation and Reunification of Germany: Rethinking a Natural Experiment: Interpretation of the Enduring Effects of Communism, Journal of Economic Perspectives, 34(2), 143–171.
Braun G. (1993), Dokumentation. Volksentscheid in Sachsen 30.06.1946 (in:) M. Broszat, H. Weber (eds.), SBZ-Handbuch. Staatliche Verwaltungen, Parteien, gesellschaftliche Organisationen und ihre Führungskräfte in der sowjetischen Besatzungszone Deutschlands 1945-1949, R. Oldenbourg Verlag, Munich, 381−383.
Brezinski H. (1987), The Second Economy in the GDR. Pragmatism is Gaining Ground, Studies in Comparative Communism, XX (1), 85–101.
Buck H.F. (1995), Formen, Instrumente und Methoden zur Verdrängung, Einbeziehung und Liquidierung der Privatwirtschaft in der SBZ/DDR (in:) Deutscher Bundestag (ed.), Materialien der Enquete-Kommission „Aufarbeitung von Geschichte und Folgen der SEDDiktatur in Deutschland“, vol. II/2: Machtstrukturen und Entscheidungsmechanismen im SED-Staat und die Frage der Verantwortung, Nomos-Verl.-Ges., Baden-Baden, 1070–1213.
Chumiński J. (2006), „Nowa inteligencja” w polskich zakładach przemysłowych 1945-1956, Kwartalnik Historyczny, CXIII(4), 17–45.
Chumiński J. (2010), Mentalne bariery rozwoju gospodarczego PRL (na przykładzie pracowników przemysłu) (in:) Chumiński J. (ed.), Modernizacja czy pozorna modernizacja. Społecznoekonomiczny bilans PRL 1944-1989, Wydawnictwo Gajt, Wrocław, 92−231.
Ebbinghaus F. (2003), Ausnutzung und Verdrängung. Steuerungsprobleme der SED-Mittelstandspolitik 1955-1972, Duncker & Humblot, Berlin.
Foitzik J. (1993), Sowjetische Militäradministration in Deutschland (SMAD) (in:) Broszat M., Weber H. (eds.), SBZ-Handbuch, R. Oldenbourg Verlag, Munich, 7–70.
Fritsch M., Fritsch M., Bublitz E., Sorgner A., Wyrwich M. (2014), How much of a socialist legacy? The re-emergence of entrepreneurship in the East German transformation to a market economy, Small Business Economics, 43(2), 427–446.
Fritsch M., Wyrwich M. (2014), The Long Persistence of Regional Levels of Entrepreneur-ship: Germany, 1925–2005, Regional Studies, 48(6), 955–973.
Fritsch M., Wyrwich M. (2017), The effect of entrepreneurship on economic development – an empirical analysis using regional entrepreneurship culture, Journal of Ec-onomic Geography, 17, 157–189.
Gardawski J. (2001), Powracająca Klasa. Sektor Prywatny w III Rzeczypospolitej, Wydawnictwo Instytutu Filozofii i Socjologii PAN, Warszawa.
Gołębiowski J. (1976), Założenia, realizacja i wyniki nacjonalizacji przemysłu w Polsce (in:) Brzeziński B. (ed.), Nacjonalizacja przemysłu w socjalistycznych krajach Europy, Instytut Ruchu Robotniczego Wyższej Szkoły Nauk Społecznych przy KC PZPR, Warszawa, 95−121.
Grala D.T. (2005), Reformy gospodarcze w PRL (1982-1989). Próba uratowania socjalizmu, Wydawnictwo Trio, Warszawa.
Haendcke-Hoppe M. (1973), Die Vergesellschaftungsaktion im Frühjahr 1972, Deutschland Archiv 6, 37–41.
Hefele P. (1998), Die Verlagerung von Industrie- und Dienstleistungsunternehmen aus der SBZ/DDR nach Westdeutschland (1945-1961), F. Steiner, Stuttgart.
Hoffmann H. (1999), Die Betriebe mit staatlicher Beteiligung im planwirtschaftlichen System der DDR. 1956-1972, Franz Steiner, Stuttgart.
Kaiser M. (1990), 1972 – Knockout für den Mittelstand. Zum Wirken von SED, CDU, LDPD und NDPD für die Verstaatlichung der Klein- und Mittelbetriebe, Dietz, Berlin.
Kaliński J. (1970), Bitwa o Handel, 1947-1948, Książka i Wiedza, Warsaw.
Kaliński J. (1995), Gospodarka Polski w latach 1944-1989. Przemiany strukturalne, Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa.
Knyt A., Gluza-Wancerz A. (2001), Prywaciarze 1945-89, Karta, Warsaw.
Kochanowski J. (2010), Tylnymi drzwiami. „Czarny rynek” w Polsce 1944-1989, Wydawnictwo Neriton, Warszawa.
Konopska-Struś E., (2009), Ekonomiczne i prawne warunki funkcjonowania rzemiosła w Polsce (1945-1989) (in:) Kościk E., Głowiński T. (eds.), Między zacofaniem a modernizacją. Społeczno-gospodarcze problemy ziem polskich na przestrzeni wieków, Wydawnictwo Gajt, Wrocław, 369−382.
Konopska-Struś E., Muszkiewicz M. (2010), Modernizacyjne szanse pozarolniczego sektora gospodarki prywatnej (in:) Chumiński J. (ed.), Modernizacja czy pozorna modernizacja. Społeczno-ekonomiczny bilans PRL 1944-1989, Wydawnictwo Gajt, Wrocław, 399–463.
Kornai J. (1980), Economics of Shortage, North-Holland, Amsterdam.
Koźmiński A. (1998), Odrabianie zaległości. Zmiany organizacji i zarządzania w byłym bloku socjalistycznym, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Merl S. (1997), Sowjetisierung in der Welt des Konsums (in:) Jarausch K., Siegrist H. (eds.), Amerikanisierung und Sowjetisierung in Deutschland 1945-1970, Campus-Vlg, Frankfurt am Main, 167–194.
Metz R. (2015), Volkswirtschaftliche Gesamtrechnungen (in:) Rahlf T. (ed.), Deutschland in Daten. Zeitreihen zur Historischen Statistik, Bundeszentrale für politische Bildung, Bonn, 186–199.
Mises L. (1920), Die Wirtschaftsrechnung im sozialistischen Gemeinwesen, Archiv für Sozialwissenschaft und Sozialpolitik, 47, 86–121.
Pickel A. (1992), Radical Transitions. The Survival and Revival of Entrepreneurship in the GDR, Westview Press, Boulder.
Poznanski K. (1996), Poland’s protracted transition. Institutional change and economic growth 1970–1994, Cambridge University Press, Cambridge.
Rocznik Statystyczny (1962-1989), Główny Urząd Statystyczny, Warszawa.
Roesler J. (1972), Die Rolle der Planung und Leitung bei der Umgestaltung der privaten Industrie und des Handwerks in der Übergangsperiode, Jahrbuch für Wirtschaftsgeschichte (II), 213–227.
Salheiser A. (2005), Die ökonomische Elite der DDR im Datenbestand des Teilprojektes A1 des SFB 580: Leitungspersonal der volkseigenen Industrie im Zentralen Kaderdatenspeicher, Historische Sozialforschung, 30(2), 73–95.
Schlegelmilch C. (2005), “Und da kann man nicht plötzlich volkseigen umdenken”. Wirtschaften zwischen Gewinnorientierung und Verstaatlichung. Firmengeschichte eines Mittelständlers in der DDR, Historical Social Research, 30(2), 96–129.
Schumpeter J. (1911), Theorie der Wirtschaftlichen Entwicklung, Duncker & Humblot, Leipzig.
Schürer G. (1999), Planung und Lenkung der Volkswirtschaft in der DDR. Ein Zeitzeugenbericht aus dem Zentrum der DDR-Wirtschaftslenkung (in:) Kuhrt E. (ed.), Die Endzeit der DDR-Wirtschaft. Analysen zur Wirtschafts-, Sozial- und Umweltpolitik, VS Verlag für Sozialwissenschaften, Opladen, 61–98.
Sobczak J. (2002), Polski small business – Próba rekonstrukcji jego kulturowych wzorców (in:) Skąpska G. (ed.), Buddenbrookowie czy Piraci. Polscy Przedsiębiorcy Okresu Głębokich Przemian, Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”, Kraków, 35–65.
Statistisches Jahrbuch DDR (1957-1990), Deut. Zentralverlag, Berlin.
Steiner A. (2004), Von Plan zu Plan. Eine Wirtschaftsgeschichte der DDR, Bundeszentrale für Politische Bildung, munich.
Steiner A. (2006), Re-Kapitalisierung oder Sozialisierung? Die privaten und halbstaatlichen Betriebe in der DDR-Wirtschaftsreform der sechziger Jahre (in:) Boyer C. (ed.), Sozialistische Wirtschaftsreformen. Tschechoslowakei und DDR im Vergleich, V. Klostermann, Frankfurt am Main, 191–266.
Wagener H.-J., Rudolph F. (2018), Ownership under East-German Communism – A One-Way Street (in:) Kovács J.M. (ed.), Populating No Man’s Land. Economic Concepts of Ownership under Communism, Lexington Books, Lanham, 113–142.
Wyrwich M. (2012), Regional Entrepreneurial Heritage in a Socialist and a Postsocialist Economy, Economic Geography, 88(4), 1–23.
Zieleniewicz J. (2001), Kraj stoi otworem (in:) Knyt A., Gluza-Wancerz A. (eds.), Prywaciarze 1945-89, Karta, Warszawa, 94−96.
License
Copyright (c) 2021 Falk Flade, Sławomir Kamosiński
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International License.