Keywords
PNZ (Państwowe Nieruchomości Ziemskie – State Agrarian Real Estate)
Recovered Territories
Poland 1945–1949
agricultural policy
How to Cite
Number of views: 95
Number of downloads: 70
Abstract
The years of activity of the PNZ (Państwowe Nieruchomości Ziemskie – State Agrarian Real Estate) fell into the period of post-war agricultural reconstruction and management of Recovered Territories. Initially, their main task was to prepare for the parceling out of large landed estates, which was important for the settlement campaign. The target task was to run specialized farms that would supply the entire agriculture with seed and breeding material. After the escape of S. Mikołajczyk, the communists changed the priorities of PNZ activity, which from then on were to deal with large-scale production, and above all, manage about 1,200 hectares of agricultural land. The vast majority of the area used by PNZ was located in the western and northern regions of the country. The best conditions existed in those areas for establishing a state sector in agriculture. In spite of many achievements, PNZ was liquidated because the communists wanted to get rid of the prewar staff of specialists, mostly landowners, from the enterprise. This decision was political in nature. State farms were then created to replace PNZ.
References
AAN (Archiwum Akt Nowych), Zarząd Centralny Państwowych Nieruchomości Ziemskich, sygn. 34, 45, 52, 60, 75, 84, 154, 241, 312, 1642, 2394.
AAN (Archiwum Akt Nowych), Ministerstwo Ziem Odzyskanych, sygn. 50.
APSZ (Archiwum Państwowe w Szczecinie), Państwowe Nieruchomości Ziemskie Zarząd Okręgowy w Szczecinie, sygn. 32.
AIPN SZ (Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej Oddział w Szczecinie), sygn. 61/222 t. 7.
Dz. Urz. MRiRR 1946, nr 7, poz. 9, Okólnik Nr 10 z 5 VI 1946 r. w sprawie osadnictwa na ziemiach odzyskanych.
Dz. U. 1946, nr 49, poz. 79, Dekret z 6 IX 1946 r. o ustroju rolnym i osadnictwie na obszarze Ziem Odzyskanych i byłego Wolnego Miasta Gdańska.
Minc h. (1998), Bieżące zadania Partii w zakresie polityki gospodarczej i społecznej na wsi [in:] Sprawozdania stenograficzne z posiedzenia Komitetu Centralnego Polskiej Partii Robotniczej 31 sierpnia – 3 września 1948 r., Kochański A. (ed.), Naczelna Dyrekcje Archiwów Państwowych, Pułtusk-Warszawa.
Kłoczowski E. (1996), Moja praca w Państwowych Nieruchomościach Ziemskich w Poznaniu (1946–1949), Kaczmarek Z. (ed.), Wydawnictwo Akademii Rolniczej w Poznaniu, Poznań.
Slaski L. (1992), Lata wykreślone z życia. Proces polityczny i więzienia PRL, Oficyna Literacka, Kraków.
Duda H. (2006), Państwowe Nieruchomości Ziemskie w Opolu (1946–1949). Zarys monograficzny, Stowarzyszenie Instytut Śląski [etc.], Opole.
Dziurzyński P. (1983): Osadnictwo rolne na Ziemiach Odzyskanych, Ludowa Społdzielnia Wydawnicza.
Dzun W. (1990): Państwowe gospodarstwa rolne w rolnictwie polskim 1944-1990, Polska Akademia Nauk, Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa, 117
Gross R. (2018), Inwigilacja i proces kierownictwa Zarządu Okręgowego Państwo wych Nieruchomości Ziemskich w Olsztynie, Dzieje Najnowsze, 50(2), 215–246.
Gross R. (2019), Przemiany gospodarcze na Warmii i Mazurach w latach 1945–1956, Wy dawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, Olsztyn.
Kaliński J. (2008), Historia gospodarcza XIX i XX w., Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa.
Kozłowski K. (2007), Od Państwowych Nieruchomości Ziemskich do likwidacji Państwo wych Gospodarstw Rolnych na Pomorzu Zachodnim [in:] Szaflik J. R. (ed.), Dzieje partii i stronnictw chłopskich w Europie, t. 2: W podzielonej Europie, Akademia humanistyczna im. Aleksandra Gieysztora, Oficyna Wydawnicza Aspra-JR, Kongres historyków Wsi i Ruchu Ludowego, Pułtusk.
Łach S. (1993), Przekształcenia ustrojowogospodarcze w rolnictwie ziem zachodnich i północnych w latach 1945–1949 (studium historyczne), Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Słupsku, Słupsk.
Machałek M. (2012), Przemiany wsi zachodniopomorskiej, Wydawnictwo Muzeum Narodowego w Szczecinie, Szczecin.
Machałek M. (2011), Społeczne warunki funkcjonowania państwowych gospodarstw rolnych na Pomorzu Zachodnim w latach 50. I 60. XX w. Wybrane problemy [in:] Jankowiak S., Skotarczak D., Skórzyńska I. (eds.), Społeczeństwo PRL. Historia. Kultura. Pamięć, t. 1: Historia, Instytut historii UAM, Poznań.
Maciejko K. (2015), Zarząd Państwowych Nieruchomości Ziemskich czy Państwowe Nieruchomości Ziemskiej – problem nazwy zespołu na tle dziejów jego twórcy, Archeion, CXVVI, 125−140.
Makowski A. (2006), Ziemie Zachodnie i Północne w polityce gospodarczej Polski w latach 1945–1960 [in:] Sakson A. (ed.), Ziemie Odzyskane/Ziemie Zachodnie i Północne 1945–2005. 60 lat w granicach państwa polskiego, Instytut Zachodni, Poznań.
Maringe W., Englicht W. (1959), Państwowe Gospodarstwa Rolne (zarys rozwoju w kolejnych okresach), Zagadnienia Ekonomiki Rolnej, 34(4), 36–56.
Osiński T. (2012), „Klika obszarnicza”. Ziemianie w polityce personalnej Państwowych Nieruchomości Ziemskich (1946–1949), Pamięć i Sprawiedliwość, 2(20), 229–260.
Ptaszyński R. (2008), Sędziowie Wojskowego Sądu Rejonowego w Szczecinie i ich wyroki. Studia i materiały, Instytut Pamięci Narodowej, Szczecin.
Romanow Z. (2017), Proces Zarządu Okręgowego Państwowych Nieruchomości Ziemskich w 1948 roku, Zapiski Historyczne, 82(3): 85–109.
Rogala W., (1972), Działalność Państwowych Nieruchomości Ziemskich (1946–1949), Rocznik Muzeum Rolnictwa w Szreniawie, t. V.
Wawrzyniak B.M. (2004), Kierunki ewolucji struktury agrarnej Polski w świetle spisów rolnych 1996 i 2002 r., Acta Scientiarum Polonorum. Oeconomia, 3, 124–135.
Ziemianie polscy XX wieku (1996), Leskiewiczowa J. (ed.), Słownik biograficzny, cz. 3., DiG, Warszawa.
License
Copyright (c) 2021 Małgorzata Machałek
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International License.