Słowa kluczowe
variants
etymology
toponyms
anthroponyms
Jak cytować
Abstrakt
The article discusses the dialect word kalafa meaning ‘running mud, goo’ and its variants kalawa, kolawa, kalowa, chalawa, galafa, also explaining the reasons for the variants. The basic variant has been established and its origin determined. Other meanings of the above dialectal words are also presented, including ‘a puddle after rain’, ‘a pond (usually shallow and muddy)’, ‘liquid manure’. Based on the lexicographical and atlas attestations, their territorial ranges have been determined. Kalafa is a homonymic word, so data on the homonym kalafa ‘muzzle, gob’, pejorative of ‘face’, also ‘nose’, ‘mouth’ are also presented. Reference has been also made to onomastic data, i.e. local names: Kolawa, Kolawy, Kalawa as well as surnames: Kalafa, Kalawa, Kolawa, and surname forms derived from them (e.g. Kalawski, Kolawski, Kalawinski, Kolawczyk). The analysis of dialectal data has also made it possible to put forward a new etymological hypothesis as to the kolawa || kalawa appellative, the Kolawa || Kalawa anthroponym, and the co-native names.
Bibliografia
AJW – Sobierajski Z. (red.), 1966, Atlas języka i kultury ludowej Wielkopolski, t. IX: Rybołówstwo (cz. 1: Mapy 702-763, cz. 2: Wykazy i komentarze do map 702-763), Poznań.
AP – Cieślikowa A. (red.) przy współpracy K. Skowronek, 2009, Antroponimia Polski od XVI do końca XVIII wieku, t. II: H – Mą, Kraków.
Bułka – Bułka W., 2009, Słownik gwary góralskiej z Rycerki Górnej, Bielsko-Biała.
Dobrzyck – Dobrzycki S., 1898, O mowie ludowej we wsi Krzęcinie, Kraków.
ESBań – Bańkowski A., 2000, Etymologiczny słownik języka polskiego, t. 1: A – K, Warszawa.
ILGiKP – Kąś J., 2017-2018, Ilustrowany leksykon gwary i kultury podhalańskiej, t. IV: Gu – Kol, Kraków; t. V: Koł – Mad, Nowy Sącz; t. VIII: Par – Pou, Nowy Sącz.
ISNP – Internetowy słownik nazwisk w Polsce, https://nazwiska.ijp.pan.pl (dostęp: 6.09.2024).
KarłSWO – Karłowicz J., 1894-1905, Słownik wyrazów obcego a mniej jasnego pochodzenia używanych w języku polskim, t. I-III, Kraków.
KartSGP – Kartoteka Słownika gwar polskich PAN, dostępna online: https://rcin.org.pl//dlibra/metadatasearchaction=AdvancedSearchAction&type=-3&val1=anothtitle:%22Kartoteka+SGP%22 (dostęp 30.07.2023)
Kosiński – Kosiński W., 1885, Niektóre właściwości mowy pisarzowickiej. Osobne odbicie z IV tomu Sprawozdań Komisyi Językowej Akad. Umiej., Kraków: Drukarnia Uniwersytetu Jagiellońskiego.
L – Linde S.B., 1855, Słownik języka polskiego, t. II: G – L, wyd. II popr. i pomn., Lwów (reprint – Warszawa 1994).
Magiera – Magiera J., 1912, Gwara sułkowicka, „Materiały i Prace Komisji Językowej Akademii Umiejętności”, t. V, słownik: s. 338-362.
MAGP – Mały atlas gwar polskich, t. V (mapy 201-250), opr. pod kier. M. Karasia, Wrocław–Kraków 1962.
NKJP – Narodowy Korpus Języka Polskiego, https://nkjp.pl/ (dostęp: 2.09.2024).
NMP – Rymut K. (red.), 2001, Nazwy miejscowe Polski. Pochodzenie – Historia –Zmiany, t. IV: J – Kn, Kraków.
Nowak – Nowak J. K., 2012, Słownik gwary górali żywieckich, Żywiec–Grójec–Warszawa.
SEBor – Boryś W., 2005, Słownik etymologiczny języka polskiego, Kraków.
SEPPFał – Fałowski A., 2023, Słownik etymologiczny polszczyzny potocznej PWN, Warszawa.
SESław – Sławski F., 1958-1965, Słownik etymologiczny języka polskiego, t. II: K – Kot, Kraków.
SESNO – Cieślikowa A., Malec M., Rymut K. (red.), Słownik etymologiczno-motywacyjny staropolskich nazw osobowych, cz. 2. Nazwy osobowe pochodzenia chrześcijańskiego, opr. M. Malec, Kraków 1995.
SGK – Sychta B., 1968, Słownik gwar kaszubskich, t. II: H – L, Wrocław–Warszawa–Kraków.
SGM – Wronicz J. (red.), 2018, Słownik gwar małopolskich, t. I: A –Ó, wyd. 2, Kraków.
SGMP – Gruchmanowa M., Walczak B. (red.), 1997, Słownik gwary miejskiej Poznania, Warszawa–Poznań.
SGOWM – Stamirowska Z., Perzowa H. (red.), 1993, Słownik gwar Ostródzkiego, Warmii i Mazur, t. III: H – K, Warszawa–Kraków.
SGPKarł – Karłowicz J., 1901, Słownik gwar polskich, t. II: F – K, Kraków.
SGPPAN – Słownik gwar polskich, opr. przez Pracownię Dialektologii Polskiej IJP PAN w Krakowie, t. VIII. Z. 1 (24), pod kier. J. Okoniowej, Kraków 2011.
SGSz – Zięba P., Podraza S., Mądel A., Duda M., 2020, Słownik gwary Szynwałdu, Szynwałd.
SGŚWyd – Wyderka B. (red.), 2015-2016, Słownik gwar śląskich, t. XIV: K – KLACZ, t. XV: KLACZA – KRAWATKA, Opole.
SGŻ – Gąsiorek J., Juraszek T., 2011, Słownik gwary żywieckiej, Żywiec (wersja internetowa: https://docer.pl/doc/xve0ee1 (dostęp: 2.12.2001).
SHE – Rymut K., 1999, Nazwiska Polaków. Słownik historyczno-etymologiczny, t. I: A – K, Kraków.
SJPD – Doroszewski W. (red.), 1964, Słownik języka polskiego, t. III: H – K, Warszawa.
SNNP – Kowalik-Kaleta Z., Dacewicz L., Raszewska-Żurek B., 2007, Słownik najstarszych nazwisk polskich. Pochodzenie językowe (XII-XV wiek), t. I, Warszawa.
SNUP-XXI – Słownik nazwisk używanych w Polsce na początku XXI wieku, opr. K. Rymut, Kraków 2003 (wersja cyfrowa na płycie).
SPK – Niksa W., 2018, Słownik polszczyzny kurpiowskiej, t. I: A – O, Ostrołęka, Wykrot.
SPP – Czeszewski M., 2006, Słownik polszczyzny potocznej, Warszawa.
SPXVI – Mayenowa M. R. (red.), 1976, Słownik polszczyzny XVI wieku, t. X: K – Korzyść, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk.
SW – Karłowicz J., Kryński A. A., Niedźwiedzki W., 1902, Słownik języka polskiego, t. II: H – M, Warszawa.
SWil – Zdanowicz A. i in., 1861, Słownik języka polskiego wyd. staraniem M. Orgelbranda, t. I: A – O, Wilno.
Szpytma – Szpytma E., 2008, Tak mówiła dawna Markowa, Kraków.
USJP – Dubisz S. (red.), 2003, Uniwersalny słownik języka polskiego, t. II: H – N, Warszawa.
WSJP PAN – Żmigrodzki P. (red.), Wielki słownik języka polskiego PAN, https://wsjp.pl (dostęp:12.07.2024).
Bielak M., Sikora K., 2005, O regionalizmach leksykalnych w języku Krosna i okolic, w: K. Sikora, J. Kołakowska-Lis (red.), Literatura – Język – Region. Prace Naukowo-dydaktyczne PWSZ w Krośnie, z. 17, Krosno, s. 7-28.
Karaś H., 2011, Polska leksykografia gwarowa, Warszawa.
Karaś H., 2020, Gwara Bugaja na Pogórzu (gm. Biecz, pow. Gorlice), Warszawa.
Karaś H. (red.), 2010, Dialekty i gwary polskie. Kompendium internetowe, www.dialektologia. uw.edu.pl.
Kleszczowa K. (red.), 1996, Słowotwórstwo języka doby staropolskiej. Przegląd formacji rzeczownikowych, Katowice.
Kowalik-Kaleta Z., 1983, Strukturalistyczna a strukturalna klasyfikacja nazwisk, „Polonica” IX, s. 231-254.
Pawłowski E., 1955, Gwara podegrodzka, Wrocław–Kraków.
Udziela S., 1886, Materyjały etnograficzne z miasta Ropczyc i okolicy, Kraków.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 HALINA KARAŚ
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.