Słowa kluczowe
Diakonissenanstalten
Posener evangelische Kirche
Provinz Posen
Krankenhauser in der Provinz Posen
Jak cytować
Abstrakt
Es wird der Ursprung der Diakonissenberufung in der deutschen evangelischen Kirche geschil- dert und der lange Weg vom deutschen Kaiserswerth, wo die ersten evangelischen Diakonissen ausgebildet wurden, nach Poznań (Posen) der Hauptstadt des 1815 gegriindeten GroBherzogtums Posen. Die ersten Diakonissen arbeiteten in der Umgebung von Posen, in kleinen Ortschaften, wo Krankenhauser und Behindertenanstalten entstanden. In Posen wurde 1865, in einem der polnischen katholischen Kirche gehorenden Gebaude, mitten im katholischen Viertel, wo die gesamte katholi- sche Verwaltung ihren Sitz hatte, in der Zagórze-Strasse, das erste diakonische Krankenhaus ins Leben gerufen. Nachdem in Posen zwei neue evangelische Krankenhauser gegriindet wurden (1875, 1919), anderte sich der Aufgaben- und Wirkungsbereich des Hauses in Zagórze. Es blieb jedoch weiterhin ein Werk der diakonischen Hilfe den Nachsten gegeniiber. Im Artikel wird die Entwic- klung des Posener Diakonissen-Werkes kurz geschildert und seine Fortsetzung in den Samariter Anstalten in Fiirstenwalde - wie „ein Senfkorn (.) es wuchs und wurde zu einem Baum" (Lk 13,19).Bibliografia
Maria Wojtczak
„Diakonissenanstalt” w Poznaniu. Od Zagórza do Königsstrasse (1865-1875)
„Blätter aus dem Posner Diakonissenhause” 1908.
Fliedner K., Gebt unserem Gott die Ehre! Denkschrift zum 50-jährigen Jubiläum der evangelischen Diakonissen-Anstalt in Posen, Posen 1916.
Kiec O., Die Anfänge der Diakonie in der Provinz Posen, [w:] Maser P., Meyer D., Erdmann-Schott Ch., Beiträge zur ostdeutschen Kirchengeschichte, Münster 2002.
Klar E., An Gottes Hand. Geschichte Diakonissen-Mutterhauses in Posen und seiner Arbeitsfelder, Posen 1891.
Krysiak F., Hinter den Kulissen des Ostmarkenvereins. Aus den Geheimakten der preussischen Neben-Regierung für die Polenausrottung, Posen 1919.
Łukaszewicz J., Historya szkół w Koronie i w Wielkim Księstwie Litewskim od najdawniejszych czasów aż do roku 1794, Poznań 1854.
Prenzler W., Posener Diakonissen erinnern sich, Herford 1989.
Reimann O., 75 Jahre Posner Diakonissenarbeit, „Evangelischer Volkskalender” 1941.
Schmidt C., Was hat man beim Eintritt ins Diakonissenhaus zu erwarten, und was hat man mitzubringen?, „Evangelischer Volkskalender”, 1936.
Śmigielski K., Ewangelicki zakład djakonis w Poznaniu a organizacja szpitalnictwa polskiego, Poznań 1932.
Wojtczak M., Poznańskie siostry diakoniski (1866-1945), „Kronika Miasta Poznania” 1996, nr 4.
Magdalena Skalska
„Evangelischer Volkskalender”. Ewangelicki Kalendarz Ludowy w Poznaniu (1861-1941)
Jahre Evangelischer Volkskalender, „Evangelischer Volkskalender”, 1935.
Evangelischer Volkskalender”, Posen 1914.
Hinz H., Kalendarze z lat 1750-1800 jako pierwsza masowa książka w Polsce, „Kultura i Społeczeństwo”, t. 16, 1972.
Just F., Heimatlieder, „Evangelischer Volkskalender”, Posen 1914.
Kiec O., Protestantyzm w Poznańskiem 1815-1918, Warszawa 2001.
Klar E., An Gottes Hand. Geschichte Diakonissen-Mutterhauses in Posen und seiner Arbeitsfelder, Posen 1891.
Połczyńska E., „Im polnischen Wind”. Beiträge zum deutschen Zeitungswesen, Theaterleben und zur deutschen Literatur im Grossherzogtum Posen 1815-1918, Poznań 1918.
Reinhard R., Der alte Ohm Peter, „Evangelischer Volkskalender”, Posen 1875.
Turowska-Bar I., Polskie kalendarze XIX wieku (streszczenie), Łódź 1967.
Was bringt der neue Diakonissenhauskalender?, „Blätter aus dem Posner Diakonissenhause” 1891.
Wojtczak M., Poznańskie siostry diakoniski (1866-1945), „Kronika Miasta Poznania” 1996, nr 4.
Remigiusz Taisner
Działalność społeczna księdza Antoniego Stychla w Katolickim Towarzystwie Rzemieślników Polskich w Poznaniu w latach 1891-1895
Bystrzycki L., Duchowieństwo polskie Kościoła Rzymskokatolickiego w Wielkopolsce w latach 1815-1918, Koszalin 1986.
Czepczyński W., Katolickie Towarzystwo Robotników Polskich w Wielkopolsce w latach 1893-1914, „Chrześcijanin w Świecie”, R. IX, 1977, nr 52/4.
Dzieje Poznania, red. J. Topolski, L. Trzeciakowski, t. 2, cz. 1-2, Warszawa-Poznań 1994.
Encyklopedia Kościelna, wyd. M. Nowodworski, t. 19, Warszawa 1893.
Grot Z., Filipiak T., Paprocki F., Trzeciakowski L., Wiesiołowski J., Polityczna działalność rzemiosła wielkopolskiego w okresie zaborów, [w:] Rzemiosło wielkopolskie w okresie zaborów, red. Z. Grot, Poznań 1963.
Historia katolicyzmu społecznego w Polsce w latach 1832-1939, red. C. Strzeszewski, R. Bender, K. Turowski, Warszawa 1981.
Karwat J., Maksymilian Jackowski 1815-1905, Poznań 2005.
Kozłowski E., Z dziejów najstarszej chrześcijańskiej organizacji robotniczej w Polsce, „Przewodnik Społeczny” 1924/1925.
Krajna K., Z minionych dni. Przeżycia z 30 lat pracy w Stowarzyszeniach Młodzieży Polskiej w Poznaniu, Poznań 1925.
„Kurier Poznański” 1890, 1891, 1892, 1893, 1894, 1895.
Piotrowski A., Powstanie i rozwój polskich związków zawodowych pod zaborem pruskim, Poznań 1910.
Śmigiel K., Florian Stablewski. Arcybiskup gnieźnieński i poznański 1841-1906, Gniezno 1993.
Turowski K., Historia ruchu chrześcijańsko-demokratycznego w Polsce, t. 1, Warszawa 1989.
Andrzej Kwilecki
Stablewscy herbu Oksza. Między dworem i Kościołem
Kłos J., Mowa żałobna wygłoszona na pogrzebie ś.p. Stanisława Stablewskiego dnia 25 lutego 1904 roku w kościele parafialnym w Wielkich Strzelczach, Poznań 1904.
Libicki M., Libicki P., Dwory i pałace wiejskie w Wielkopolsce, Poznań 2003.
Śmigiel K., Florian Stablewski. Arcybiskup gnieźnieński i poznański (1841-1906), Gniezno 1993.
Złota Księga ziemiaństwa polskiego poświęcona kulturze i wytwórczości rolnej, red. S. Sas-Lityńskiego, tom: Wielkopolska, [Warszawa-Poznań] 1929.
Jacek Biesiada
Programy katolickie w Radiu Poznańskim (1927-1933) i w Polskim Radiu w Poznaniu (1933-1939)
Adamski S., Radiofonia polska a Kościół Katolicki, [w:] Słowo Boże w programach Polskiego Radia, Warszawa 1938.
Chocieszyński A., Radiofonia wielkopolska w świetle cyfr, [w:] Dzień Radia Poznańskiego, Poznań 1930.
Cieszyński N., Radio a Kościół, „Roczniki Katolickie”, R. 6: 1928.
Dąbrowski R., Słowo wstępne, [w:] W służbie wiary i miłosierdzia, Warszawa 1934.
Draguła A., Eucharystia zmediatyzowana. Teologiczno-pastoralna interpretacja transmisji Mszy Świętej w radiu i telewizji, Zielona Góra 2009.
„Dziennik Poznański” 1937
Frydryszek P., Od Radia Poznańskiego do Radia Merkury. 70 lat radiofonii w Wielkopolsce, „Kronika Miasta Poznania” 1997, nr 2.
„Gazeta Kościelna” 1929, 1935.
Gocławski A., O świadome słuchanie radia, Lwów 1939.
Jachimowski T., Słowo Boże na falach eteru, [w:] Słowo Boże w programach Polskiego Radia, Warszawa 1938.
Kubiak S., 35 lat pracy Polskiego Radia w Poznaniu (1927-1962), „Kronika Miasta Poznania” 1962, nr 4.
„Kurier Poznański” 1937.
Laskowicz K., Z dziejów radiofonii poznańskiej, [w:] Poznańskie anteny, Warszawa 1975.
Majewski J., Radio Poznańskie, [w:] Dzieje Poznania, t. 2, cz. 2, Warszawa-Poznań 1998.
Plis J., Kościół Katolicki a prasa, radio i film 1918-1939, Lublin 2001.
Poznań – twierdza katolicyzmu, [w:] W służbie wiary i miłosierdzia, Warszawa 1934.
„Przegląd Katolicki” 1927.
Rękas M., Znaczenie audycji religijnych w radio, [w:] Słowo Boże w programach Polskiego Radia, Warszawa 1938.
Skaliński J., Polskiemu Radiu pod rozwagę, „Młodzież Katolicka” 1936, nr 1.
Skierski Z., Reportaż liturgiczny, „Antena” 1937, nr 8.
„Tydzień Radiowy” 1927, 1931.
Damian Pałka
Idea narodu, państwa i polskości w działalności kaznodziejskiej i publicystycznej księdza Nikodema Cieszyńskiego
Banaszak M., Cieszyński Nikodem Ludomir, [w:] Słownik polskich teologów katolickich 1918-1981, t. 5, Warszawa 1983, s. 230-231.
Bibliografia katolickich czasopism religijnych w Polsce 1918-1944, oprac. i red. Z. Zieliński, Lublin 1981.
Biernacki M., Teologia Pastoralna według ostatnich decyzyi Kongregacji Rzymskich i postanowień Papieskich, Warszawa-Poznań 1911.
Cieszyński N., „A oni poszli za Nim”. Postaci z dziejów Męki Pańskiej. Sześć kazań pasyjnych wygłoszonych w katedrze poznańskiej 1917 roku, wyd. 2 zmienione, Poznań 1919.
Cieszyński N., Lud jako lew się podniesie. Zbiór kazań i mów kościelno-narodowych, Poznań 1921.
Cieszyński N., Na przełęczy. Zbiór króciutkich kazań i rozważań na tle Ewangelij niedzielnych całego roku, Poznań 1936.
Faryś J., II gabinet Wincentego Witosa 28.V.1923-15.XII.1923, [w:] Gabinety Drugiej Rzeczypospolitej, pod red. J. Farysia, J. Pajewskiego, Szczecin-Poznań 1991.
Gerstmann A., Miscellanea pastoralne, t. I, Lwów 1910.
Grabowski I., Prawo kanoniczne według nowego Kodeksu, Lwów 1927.
Guzewicz W., Duchowieństwo diecezji łomżyńskiej w II Rzeczypospolitej, Lublin 2003.
Kokociński D., Nikodema Cieszyńskiego „Roczniki Katolickie” w latach 1923-1939. Analiza zawartości, Poznań 2009.
Kumor B., Granice metropolii i diecezji polskich (966-1939), „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne”, t. 22, 1971.
Lenort F., Cieszyński Nikodem Ludomir, [w:] Encyklopedia katolicka, t. 3, Lublin 1979, kol. 488-489.
Majka J., Katolickie szkolenie społeczne, [w:] Historia katolicyzmu społecznego w Polsce 1832-1939, red. C. Strzeszewski, R. Bender, Warszawa 1981.
Morawski M., Asemityzm, „Przegląd Powszechny”, t. 49, 1896
Mysłek W., Przedmurze. Szkice z dziejów Kościoła katolickiego w II Rzeczypospolitej, Warszawa 1987.
Nitecki P., Zarys rozwoju katolickiej nauki społecznej w Polsce do 1989 roku, „Społeczeństwo. Studia, prace badawcze, dokumenty z zakresu nauki społecznej Kościoła”, 1996, nr 4.
Olszar H., Duchowieństwo katolickie diecezji śląskiej (katowickiej) w Drugiej Rzeczypospolitej, Katowice 2000.
Pałka D., Kościół katolicki wobec Żydów w Polsce międzywojennej, Kraków 2006.
Pałka D., Zaangażowanie polityczne duchowieństwa katolickiego w II Rzeczypospolitej, „Społeczeństwo i Kościół”, t. 4, 2007.
Pelczar J. S., Pasterz według Serca Jezusowego czyli Ascetyka pasterska, Lwów 1913.
Piela M., Udział duchowieństwa w polskim życiu politycznym w latach 1914-1924, Lublin 1994.
„Roczniki Katolickie” 1923-1939.
Stanaszek B., Duchowieństwo diecezji sandomierskiej w latach 1918-1939, Lublin 1999.
Strzeszewski C., Rozwój chrześcijańskiej myśli społecznej w niepodległej Polsce, [w:] Historia katolicyzmu społecznego w Polsce 1832-1939, red. C. Strzeszewski, R. Bender, Warszawa 1981.
Suchecki Z., Kościół a masoneria, Kraków 2002.
Szal A., Duchowieństwo diecezji przemyskiej o. ł. w latach 1918-1939, „Premislia Christiana”, t. 3, 1989-1990.
Szymecki S., Rak R., Biskup Stanisław Adamski jakiego nie znamy, Katowice 2003.
Walkusz J., Duchowieństwo katolickie diecezji chełmińskiej, Pelplin 1992.
Walkusz J., Działalność duszpasterska biskupa Stanisława Wojciecha Okoniewskiego 1926-1939, „Nasza Przeszłość”, t. 85, 1995.
Wapiński R., Endecja na Pomorzu 1920-1939, Gdańsk 1966.
Wyczawski E. H., Organizacja kościelna, [w:] Historia Kościoła w Polsce, t. 2, cz. 2, red. B. Kumor, Z. Obertyński, Poznań-Warszawa 1979.
Zieliński Z., Kościół polski w dziejach niewoli narodowej i w Polsce odrodzonej, [w:] Na stolicy prymasowskiej w Gnieźnie i Poznaniu. Szkice o prymasach Polski w okresie niewoli narodowej i w II Rzeczypospolitej, red. F. Lenort, Poznań 1982.
Żerko S., Dzieje Polski XX wieku, Poznań 2002.
Magdalena Lange
Źródła do dziejów zakonów w Polsce w Archiwum Archidiecezjalnym w Poznaniu
Acta capitulorum necnon iudiciorum ecclesiasticorum selecta, wyd. B. Ulanowski, t. 103, Kraków 1884-1908.
Dzieje Poznania i województwa poznańskiego (w granicach z 1974 r.). Informator o materiałach archiwalnych, t. 2, Warszawa 1982.
Gąsiorowski A., Święcenia w diecezji kujawskiej na przełomie XV i XVI wieku, „Roczniki Historyczne” R. 67, 2001, s. 79-105.
Inkunabuły w bibliotekach polskich. Centralny katalog, red. A. Kawecka-Gryczowa, Wrocław 1970.
Katalog zabytków sztuki w Polsce, Seria nowa, t. VII, cz. 1.
Kodeks dyplomatyczny Wielkopolski, t. 1-5 wyd. F. Piekosiński, I. Zakrzewski, Poznań 1877-1908, t. 6-11 wyd. A. Gąsiorowski i in., Poznań 1982-1999.
Kopeć-Zaborniak U., Dzieje księgozbiorów średniowiecznych bibliotek benedyktyńskich, „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne”, t. 90, 2008.
Kronika Reformatów poznańskich, oprac. J. Wiesiołowski, S. B. Tomczak, G. A. Wiśniowski, Poznań 2006.
Księga uposażenia diecezji poznańskiej z roku 1510, wyd. J. Nowacki, Poznań 1950.
Olczak S. K., Dominikanie w poznańskich księgach święceń z lat 1588-1619, „Roczniki Humanistyczne” R. 34, 1986, z. 2, s. 381-384.
Olczak S. K., Poznańskie księgi święceń jako źródło do badań nad cystersami, [w:] Historia i kultura cystersów w dawnej Polsce i ich europejskie związki, Poznań 1987, s. 489-498.
Skierska I., Źródła do dziejów praktyk religijnych w średniowiecznej Polsce: akta sądów kościelnych i kapituł, „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne” 87, 2007, s. 175-195.
Słownik historyczno-geograficzny województwa poznańskiego w średniowieczu.
Alicja Szulc
Codex collecticus Jakuba z Kowalewic. Ze zbiorów Biblioteki Uniwersyteckiej w Poznaniu
Birkenmajer A., Gaszowiec, [w:] Polski słownik biograficzny, t. 7, s. 294-295.
Gąsiorowski A., Notariusze publiczni w Wielkopolsce schyłku wieków średnich. Katalog admisji w Gnieźnie i Poznaniu 1420-1500, Poznań 1993.
Isidori Hispalensis episcopi etymologiarum sive originum liber XI: De homine et portentis, II: De aetatibus hominum; The Etymologies of Isidore of Seville, wyd. S. A. Barney, W. J. Lewis, J. A. Beach, O. Berghof.
Kline N. R., Maps of medieval thought: The Hereford paradigm, 2003.
Łacińskie utwory wierszowane w średniowiecznych rękopisach Biblioteki Uniwersyteckiej w Poznaniu, wyd. H. Kowalewicz, „Biblioteka” 8 (1969).
Metryka Uniwersytetu Krakowskiego z lat 1400-1508, wyd. A. Gąsiorowski, T. Jurek, I. Skierska, współpr. R. Grzesik, Kraków 2004.
Puckalanka U., Nieznana mapka świata w polskim rękopisie XV wieku, „Studia i materiały do dziejów nauki polskiej”, seria C, z. 13 (1968).
Sirko M., Zarys historii kartografii, Lublin 1999.
Skierska I., Konsystorz gnieźnieński w XV wieku, [w:] 1000 lat Archidiecezji Gnieźnieńskiej, red. J. Strzelczyk, J. Górny, Gniezno 2000.
Skupieński K., Notariat publiczny w średniowiecznej Polsce, Lublin 1997.
Strzelczyk J., Uwagi o kartografii średniowiecznej, [w:] J. Strzelczyk, Średniowieczny obraz świata, Poznań 2004.
Walther H., Initia carminum ac versuum medii aevi posterioris latinorum, Göttingen 1959.
Wieteska J., Katalog prałatów i kanoników prymasowskiej kapituły łowickiej od 1433 do 1970 r., Warszawa 1971.
Zwiercan M., Maciej z Raciąża, [w:] Polski słownik biograficzny, t. 19, s. 34-35.
Feliks Lenort
O poznańskiej „Tęczy” z lat 1927-1939 czyli o magazynie kulturalnym z katolicyzmem w tle
Banaszak Z., Konstanty Ildefons Gałczyński w Wielkopolsce, „Przegląd Wielkopolski”, t. 63-64, 2004, nr 1-2, s. 50-53.
Bibliografia wydawnictw Księgarni św. Wojciecha 1875-1969, W 75-lecie działalności wydawniczej, zestawił i oprac. B. Żynda, Poznań 1970.
Ciemięga D., Wileński „Pax” jako czasopismo kulturalne, Bydgoszcz 2004.
Lechicki C., Rzut oka na sto lat polskiego czasopiśmiennictwa katolickiego (1833-1939), „Novum”, 1975, nr 1-3, s. 76-92.
Lenarczyk Z., Jerzy Drobnik. Między dziennikarstwem a polityką, Poznań 2001.
Lenort F., O poznańskiej „Kulturze” z lat 1936-1939 czyli o udanym mariażu katolicyzmu i kultury, „Ecclesia. Studia z Dziejów Wielkopolski”, t. 3, 2007, s. 359-379.
Mikołejko A., Tradycja i nowe drogi wiary. Obrazy religijności polskiej w latach 1918-1939, Warszawa 2001.
Na obrzeżach polityki. Część trzecia, praca zbiorowa pod red. M. Kosmana, Poznań 2002.
Paczkowski A., Prasa polska w latach 1918-1939, Warszawa 1980.
Plis J., Kościół katolicki w Polsce a prasa, radio i film 1918-1939, Lublin 2001.
Prasa dawna i współczesna. Część pierwsza, praca zbiorowa pod red. B. Kosmanowej, Poznań 2000.
Sawicki S., „Verbum”. Pismo i środowisko, „Znak”, 1963, nr 6, s. 345-360.
Sierocka K., Magazyny kulturalno-literackie, [w:] Literatura polska 1918-1932, Warszawa 1975.
U schyłku Tysiąclecia. Księga pamiątkowa z okazji sześćdziesięciolecia urodzin Profesora Marcelego Kosmana, Poznań 2001.
Verbum (1934-1939). Pismo i środowisko, oprac. M. Błońska, M. Kunowska-Porębna, S. Sawicki, t. 1-2, Lublin 1976.
Wysocka B., Kultura literacka Wielkopolski w latach 1919-1939, Poznań 1990.
Z dziejów prasy wielkopolskiej XIX-XX wieku, red. J. Załubski, t. 5, Poznań 2005.
Załubski J., Prasa i ruch wydawniczy, [w:] Dzieje Poznania 1918-1945, red. J. Topolski, L. Trzeciakowski, Warszawa-Poznań 1998.
Licencja
Autorzy
Autorzy tekstów przyjętych do publikacji w czasopiśmie Ecclesia. Studia z Dziejów Wielkopolski są zobowiązani do wypełnienia, podpisania i odesłania na adres redakcji umowy o udzielenie nieodpłatnej licencji do utworów, z zobowiązaniem do udzielania sublicencji CC.
Zgodnie z umową, autorzy tekstów opublikowanych w czasopiśmie Ecclesia. Studia z Dziejów Wielkopolski udzielają Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji oraz zezwalą na użycie sublicencji Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0).
Autorzy zachowują prawa do dalszego, swobodnego rozporządzania utworem.
Użytkownicy
Zainteresowani użytkownicy internetu uprawnieni są do korzystania z utworów opublikowanych od 2015 roku w Ecclesia. Studia z Dziejów Wielkopolski pod następującymi warunkami:
- uznanie autorstwa - obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem, informacji, o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, DOI) oraz samej licencji;
- bez tworzenia utworów zależnych - utwór musi być zachowany w oryginalnej postaci, nie można bez zgody twórcy rozpowszechniać np. tłumaczeń, opracowań.
Do wszystkich tekstów opublikowanych przed 2015 r. prawa autorskie są zastrzeżone.
Inne
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).