Słowa kluczowe
Zofia Kossak
literary criticism
Auschwitz
concentration camp memoirs
opinion journalism
Jak cytować
Abstrakt
In this article, I review the history of the “Borowski case” and place special emphasis on the latest dispute over the author of “Pożegnanie z Marią” which broke out between Andrzej Werner and archbishop Tadeusz Życiński. A recapitulation of the most significant features of the contradictory mental traditions of martyrdom literature and Borowski’s prose is followed by a discussion of the discourses from the 1940s. In the subsequent part of the article, I present the dispute over Borowski from the 1970s which accompanied the publication of Ucieczka z kamiennego świata by Tadeusz Drewnowski. Reference has also been made to the reviews from the 1980s by Jan Walec, Anna Łukowska and Małgorzata Dziewulska. A major part of the article has been devoted to the dispute over Tadeusz Borowski’s life choices and works published in 2007 in “Gazeta Wyborcza”. It was a dispute between Tadeusz Życiński who accused Borowski of “hatred of the differently minded” and Andrzej Werner who defended the writer. A moderate statement by Sławomir Buryła shed more light on the dispute; in his text entitled Katoliczka, patriotka, antysemitka (2008) he emphasized Borowski’s radical moralism. In this article, I provide the reason for Życiński’s ostentatious repetition of the seemingly out-of-date arguments against Borowski, I indicate the culture-related context of the archbishop’s opinion (the conservative Polish Catholic hierarchy). It was expressed at a time when a new list of required reading books was being created in 2007: Borowski’s stories from the Auschwitz concentration camp were to be replaced with a novel by Zofia Kossak-Szczucka.Bibliografia
Ambroziewicz Jerzy (1972), Jak daleko, jak blisko, „Argumenty”, nr 36, s. 16-15 [sic!].
Borowski Tadeusz (1949), Opowiadania z książek i gazet, PIW, Warszawa.
Buryła Sławomir (1998), Na antypodach tradycji literackiej. Wokół „sprawy Borowskiego”, „Pamiętnik Literacki”, z. 4, s. 99-123.
Buryła Sławomir (2003), Prawda mitu i literatury. O pisarstwie Tadeusza Borowskiego i Leopolda Buczkowskiego, Universitas, Kraków.
Buryła Sławomir (2008), Katoliczka, patriotka, antysemitka, „Gazeta Wyborcza”, 24 grudnia, s. 10.
Chwin Stefan (b.r.), Strefy chronione, [maszynopis].
Czapliński Przemysław (2002), Literatura i słabość, „Tygodnik Powszechny”, nr 41, s. 5.
Czapliński Przemysław (2013), Polityczność w literaturze i polityczność literatury. Z profesorem Przemysławem Czaplińskim rozmawiają Filop Biały i Joanna Jastrzębska, „Refleksje”, nr 8, s. 79-90, [dostęp: 18 sierpnia 2015], http://refleksje.edu.pl/wp-content/uploads/2013/07/Wywiad-z-prof.-Czapli%C3%85%E2%80%9Eskim.pdf.
Deleuze Gilles (1997), Różnica i Powtórzenie, przeł. Bogdan Banasiak, Krzysztof Matuszewski, KR, Warszawa.
Drewnowski Tadeusz (1970a), Sukces i skandale, „Współczesność”, nr 2, s. 1, 6-7.
Drewnowski Tadeusz (1970b), Oskarżony znowu się nie zjawi, „Współczesność”, nr 5, s. 3.
Drewnowski Tadeusz (1977), Ucieczka z kamiennego świata. O Tadeuszu Borowskim, wyd. 2, PIW, Warszawa.
Drewnowski Tadeusz (1988), O Borowskim w stylu „Małej Kroniki”, „Kultura Niezależna”, nr 41, s. 128-129.
Dziewulska Małgorzata (1985), Różewicz, czyli pułapka sentymentalizmu, w: tejże, Teatr zdradzonego przymierza, PIW, Warszawa, s. 45-54.
Frąckowiak Ewa [Wiegandt] (1962), W kręgu „Kamiennego świata” Tadeusza Borowskiego, „Pamiętnik Literacki”, nr 4, s. 451-476.
Gosk Hanna (2006), Zło opisane językiem powszedniości. Odpowiedź Tadeusza Borowskiego na zmianę warunków postrzegania rzeczywistości, „Pamiętnik Literacki”, z. 2, s. 51-64.
Januszkiewicz Michał (2009), Horyzonty nihilizmu. Gombrowicz, Borowski, Różewicz, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań.
Jędruszczak Hanna (1974), Tadeusz Borowski i jego publicystyka, „Dzieje Najnowsze”, nr 1, s. 175-185.
Kalbarczyk Adam (2007), Odzyskane lektury IV RP, „Gazeta Wyborcza”, 8 czerwca, s. 20.
ki [właśc. Hierowski Zdzisław?] (1947), Wśród czasopism, „Odra”, nr 8, s. 8.
Komar Michał (1972), Zrozumienie i lojalność, „Kultura”, nr 35, s. 5.
Kulesza Dariusz (2006), Dwie prawdy. Zofia Kossak i Tadeusz Borowski wobec obrazu wojny w polskiej prozie lat 1944-1948, Trans Humana, Białystok.
Lisiecka Alicja (1964), Pokolenie „pryszczatych”, PIW, Warszawa.
Łubieński Tomasz (1972), Anty-Borowski, „Kultura”, nr 32, s. 5.
Łubieński Tomasz (1986), Bohaterowie naszych czasów, „Aneks”, Londyn.
Łukowska Anna (1989), Borowski i Szałamow – dwie dole, „Kultura Niezależna”, nr 52, s. 42-64 .
Mętrak Krzysztof (1972), Borowski do wzięcia?, „Kultura”, nr 36, s. 7.
Miłosz Czesław (1953), Zniewolony umysł, „Kultura”, Paryż.
Obirek Stanisław (2011), Widzieć jasno w zachwyceniu, „Dziennik Opinii”, 14 lutego, [dostęp: 20 sierpnia 2015], http://www.krytykapolityczna.pl/Opinie/ObirekWidziecjasnowzachwyceniu/menuid-431.html.
„Obserwator”, NN (1970), Na okoliczność sporu z głuchym, „Kierunki”, nr 11, s. 12.
Stanjukowicz Jadwiga [właśc. Станюкович Ядвига Владиславовна (1967), Место Тадеуша Боровского в современной польской литературе, Hayкa, Mocква. “Художественный опыт литератур социалистических стран”.
Statut (2011), Statut Fundacji Auschwitz-Birkenau. Tekst jednolity przyjęty uchwałą nr 3/2011 Rady Fundacji w dniu 31 maja 2011 roku, [dostęp: 20 sierpnia 2015], http://www.fundacja.auschwitz.org/index.php/statut.
Szczęsna Joanna, Bikont Anna (2006), Lawina i kamienie. Pisarze wobec komunizmu, Prószyński i S-ka, Warszawa.
Szczypka Józef (1970), Glosa do książki o Tadeuszu Borowskim, „Kierunki”, nr 6, s. 3-4.
Tonini Carla (2007), Czas nienawiści i czas troski. Zofia Kossak-Szczucka – antysemitka, która ratowała Żydów, przeł. Teresa i Wojciech Jekiel, Żydowski Instytut Historyczny, Warszawa.
Walc Jan (1988a), „Gdy ziemia nie jest już snem i śnić do końca nie można”, „Kultura Niezależna”, nr 37, s. 22-39.
Walc Jan (1988b), Od Autora, „Kultura Niezależna”, nr 41, s. 129.
Werner Andrzej (1981), Zwyczajna apokalipsa. Tadeusz Borowski i jego wizja świata obozów, wyd. 2 [w stosunku do pierwodruku z roku 1971 niezmienione], Czytelnik, Warszawa.
Werner Andrzej (2002), Pióra i maczugi, „Tygodnik Powszechny”, nr 37, s. 5.
Werner Andrzej (2007a), Borowski i jego Auschwitz, [rozmawiała Joanna Szczęsna], „Gazeta Wyborcza”, 4 sierpnia, s. 26.
Werner Andrzej (2007b), Zło nie jest poza nami, „Gazeta Wyborcza”, 8 września, s. 28.
Wirth Andrzeja (1965), Odkrycie tragizmu, w: Z problemów literatury polskiej XX wieku, t. III, red. Alina Brodzka, Zbigniew Żabicki, PIW, Warszawa.
Wojdowski Bogdan (1961), Borowski häftling 119198. Szkic tymczasowy, „Współczesność”, nr 13, s. 1-3.
Życiński Józef Abp (2007a), Gdzie się podziała nasza solidarność?, „Gazeta Wyborcza”, 28 lipca, s. 13.
Życiński Józef Abp (2007b), Zatruta literatura Borowskiego, „Gazeta Wyborcza”, 18 sierpnia, s. 26.
Licencja
Autorzy
Autorzy tekstów przyjętych do publikacji w czasopiśmie „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Literacka” są zobowiązani do wypełnienia, podpisania i odesłania na adres redakcji umowy o udzielenie nieodpłatnej licencji do utworów, z zobowiązaniem do udzielania sublicencji CC.
Zgodnie z umową, autorzy tekstów opublikowanych w czasopiśmie „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Literacka” udzielają Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji oraz zezwalają na użycie sublicencji Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0).
Autorzy zachowują prawa do dalszego, swobodnego rozporządzania utworem.
Użytkownicy
Zainteresowani użytkownicy internetu uprawnieni są do korzystania z utworów opublikowanych od 2016 roku w „Poznańskich Studiach Polonistycznych. Serii Literackiej” pod następującymi warunkami:
- uznanie autorstwa – obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem, informacji, o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, DOI) oraz samej licencji;
- bez tworzenia utworów zależnych – utwór musi być zachowany w oryginalnej postaci, nie można bez zgody twórcy rozpowszechniać np. tłumaczeń, opracowań.
Do wszystkich tekstów opublikowanych przed 2016 r. prawa autorskie są zastrzeżone.
Inne
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).