Słowa kluczowe
osoba z niepełnosprawnością
Inny
Nie taki
inność
zespół Tourette’a
bohater powieści
Jak cytować
Abstrakt
Artykuł poświęcony jest problematyce osób z niepełnosprawnością we współczesnej literaturze ukraińskiej. Celem artykułu jest zwrócenie uwagi na specyfikę ujęcia problemu Innego, w szczególności osoby z zespołem Tourette’a, obecnej w powieści (Nie)widzialni współczesnego ukra- ińskiego pisarza Iwana Bajdaka. Zaakcentowano bezpośredni związek niepełnosprawności (zespołu Tourette’a) autora z jego powieścią. Zauważono, że obecność w powieści bohaterów z niepełnospraw- nością nacechowana jest kondycją fizyczną samego autora, który przy ich pomocy stara się nie tylko demonstrować własne wartości i wytyczne, lecz także skłaniać ludzi i społeczeństwo do akceptacji Innego jako odmiennego. Wszakże pragnienie zrozumienia, miłości i wsparcia osób z niepełnospraw- nością napotyka trudności z powodu stereotypów w społeczeństwie, w którym często nie ma miejsca dla głównego bohatera Adama, ponieważ dla ludzi pozostaje on Innym, Obcym lub, jak pisze autor na początku powieści, „Nie takim”. Ponadto powieść ma pomóc osobom niepełnosprawnym zrozu- mieć siebie i Innych, a co najważniejsze, zaakceptować swoją wyjątkowość i nauczyć się siebie kochać.
Bibliografia
Baidak I., (Ne)pomitni: roman [(In)visible: novel], Kharkiv: Vivat, 2021.
Malanii N., Dyzabilyti v literaturno-khudozhnomu konteksti Anhlii XVII−XVIII stolit [Disability in the Literary-Artistic Context of England of XVII−XVIII Centuries], [v:] „Derzhava ta rehiony. Humanitarni nauky”, 2019, no. 1 (56), s. 22−27.
Pahutiak H., Zhorstokist isnuvannia [Cruelty of Existence], Lviv: LA Piramida, 2017.
Pryriz M., Tilo yak ploshchyna dlia samovyrazhennia i samoidentyfikatsii [Body as a Space for Self-expression and Self-identification], [v:] „Tilo yak vystava: mystetski proektsii”, 2015, s. 111−116.
Svyrydova N.K., Syndrom Turetta: klinichnyi vypadok [The Tourette’s Syndrome: Clinical Case], [v:] Elektronnyi resurs: https://www.researchgate.net/publication/308802415_Sindrom_Turetta_klinicnij_vipadok_The_Tourette’s_syndrome_clinical_case (28.08.2022).
Sukovata V., Teoriia „dyzabiliti” ta konstruktsii invalidnosti v masovii kulturi [The Theory of „Disability” and Constructions of Disability in Popular Culture], [v:] „Sotsiolohiia: teoriia, metody, marketynh”, 2012, no. 1, s. 82−98.
Suchasnyi tlumachnyi slovnyk ukrainskoi movy: 65 000 sliv [Modern Explanatory Dictionary of the Ukrainian Language: 65,000 words], zah. red. d-ra filol. nauk, prof. V.V. Dubichynskoho, Kharkiv: Shkola, 2006.
Uzlova O., Khvoroba yak „naratyvnyi protez” (na materiali romaniv Devida Lodzha „Terapiia” i „Hlukhota yak vyrok”) [Disease as “Narrative Prosthesis” (Based on the Novels “Therapy” and “Deaf Sentence” by David Lodge)], [v:] „Tilo yak vystava: mystetski proektsii”, 2015, s. 18−24.
Disability and Health, [in:] Electronic source: https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/disability-and-health (07.08.2022).
Horniatko-Szumiłowicz A., „Drwal na pustyni”. O kondycji współczesnego ukraińskiego pisarza: jego wizerunku oraz roli w procesie literackim [“Wood Cutter in the Desert”. The State of a Modern Ukrainian Writer: His Face and Role in the Literary Process], [w:] „Studia Ukrainica Posnaniensia”, 2013, z. 1, s. 245−252. DOI: https://doi.org/10.14746/sup.2013.1.32
Kwiatkowska A., Gapienie się a prawo głosu. O przemianach obrazu niepełnosprawności we współczesnej polskiej literaturze dla dzieci [Staring vs. the Right to Speak. On Changes in Portraying Disability in Contemporary Polish Literature for Children], [w:] „Przestrzenie Teorii”, 2020, nr 34, s. 325−344. DOI: https://doi.org/10.14746/pt.2020.34.15
Longman Dictionary of Contemporary English, dir. D. Summers, Trento: LegoPrint S.p.A., 2003. Mitchell D.T., Snyder S.L., Narrative Prosthesis: Disability and the Dependencies of Discourse, Michigan: The University of Michigan Press, 2014.
Thomson R.G., Extraordinary Bodies, N.Y.: Columbia University Press, 1997.
Wlaźnik J., Spotkanie z Innym – obraz osób z zespołem Downa w polskiej literaturze dziecięcej i młodzieżowej [Meeting with the Other – a Picture of Persons with Down’s Syndrome in Polish Children’s and Youth Literature], [w:] „Niepełnosprawność − zagadnienia, problemy, rozwiązania”, 2019, nr 2 (31), s. 38−66.
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.
- Autor oświadcza, że przysługują mu osobiste i majątkowe prawa autorskie do Utworu oraz że nie są one ograniczone w zakresie objętym niniejszą Umową, oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza majątkowych lub osobistych praw autorskich innych osób.
- Autor udziela Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji na korzystanie z Utworu bez ograniczeń terytorialnych i przez czas nieokreślony na następujących polach eksploatacji:
2.1. wytwarzanie określoną techniką egzemplarzy Utworu, w tym techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
2.2. wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy Utworu;
2.3. publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie oraz nadawanie i reemitowanie, a także publiczne udostępnianie Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym;
2.4. włączenie Utworu w skład utworu zbiorowego;
2.5. wprowadzanie Utworu w postacie elektronicznej na platformy elektroniczne lub inne wprowadzanie Utworu w postaci elektronicznej do Internetu, Intranetu, Extranetu lub innej sieci;
2.6. rozpowszechnianie Utworu w postaci elektronicznej w Internecie, Intranecie, Extranetu lub innej sieci, w pracy zbiorowej jak również samodzielnie;
2.7. udostępnianie Utworu w wersji elektronicznej w taki sposób, by każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym, w szczególności za pośrednictwem Internetu, Intranetu, Extranetu lin innej sieci;
2.8. udostępnianie Utworu zgodnie z wzorcem licencji Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International (CC BY-NC-SA 4.0) lub innej wersji językowej tej licencji lub którejkolwiek późniejszej wersji tej licencji, opublikowanej przez organizację Creative Commons. - Autor zezwala Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu na:
3.1. nieodpłatne korzystanie i rozporządzanie prawami do opracowań Utworu i tymi opracowaniami.
3.2. wysyłanie metadanych Utworu oraz Utworu do komercyjnych i niekomercyjnych baz danych indeksujących czasopisma. - Autor upoważnia i zobowiązuje Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu do udzielania osobom trzecim dalszych licencji (sublicencji) do Utworu oraz do innych materiałów, w tym utworów zależnych lub opracowań zawierających lub powstałych w oparciu o Utwór, przy czym postanowienia takich sublicencji będą tożsame z wzorcem licencji Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International (CC BY-NC-SA 4.0) lub innej wersji językowej tej licencji lub którejkolwiek późniejszej wersji tej licencji, opublikowanej przez organizację Creative Commons Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu wyłącznie w celach niekomercyjnych pod następującymi warunkami:
4.1. uznanie autorstwa czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem informacji, o autorstwie tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji;
4.2. na tych samych warunkach, wolno rozpowszechniać utwory zależne jedynie na licencji identycznej to tej, na jakiej udostępniono utwór oryginalny. - Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu jest zobowiązany do:
5.1. udostępniania Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym bez ograniczeń technicznych;
5.2. poprawnego informowania osób, którym Utwór będzie udostępniany o udzielonych im sublicencjach w sposób umożliwiający odbiorcom zapoznanie się z nimi.
Pozostałe postanowienia
- Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).