Słowa kluczowe
bohemizmy leksykalne
czesko-łużyckie kontakty językowe
Jak cytować
Abstrakt
Wpływy języka czeskiego dotyczą średniowiecznej i późniejszej łużyckiej terminologii chrześcijańskiej oraz piśmiennictwa religijno-biblijnego do XIX w. Od lat czterdziestych XIX w. język czeski oddziaływał intensywnie na system leksykalny i odmiany stylistyczne górnołużyckiego języka literackiego. Słownik Pfula (1866) i piśmiennictwo górnołużyckie XIX w. (głównie prasa) dokumentują ponad tysiąc jednostek leksykalnych czeskiego pochodzenia, z których tylko część zadomowiła się w górnołużyckim na stałe lub na pewien czas. Bohemizmów jest znacznie mniej w języku dolnołużyckim, do którego w większości przeniknęły one z górnołużyckiego.Bibliografia
Balowski M., 2007, Zanik puryzmu w języku czeskim, [w:] Z polskich studiów slawistycznych. Seria XI: Językoznawstwo, Warszawa, s. 5–13.
Bogusławski W., Hórnik M., 1884, Historija serbskeho naroda, Budyšin.
Bura R., 2003, Polska, czeska i górnołużycka frazeologia pochodzenia biblijnego a Nowy Testament Jakuba Wujka, Biblia kralicka oraz Nowy Testament Michała Frencla, Kraków.
Bura R., 2015, Zapożyczenia czeskie w słowniku Pfula. Terminologia naukowa, Kraków.
Faska H. (red.), 1998, Najnowsze dzieje języków słowiańskich. Serbšćina, Opole.
Frinta A., 1952, Sławny C. Peucer běše Serb, „Lětopis” A1, s. 146–148.
Frinta A., 1954, Bohemismy a paleoslawizmy we łužiskoserbskej křesćanskej terminologiji a jich wuznam za stawizny, „Lětopis” A 2, s. 104–140.
Frinta A., 1959, Zur Frage der Bohemismen und Paläoslovenismen in der lausitz-sorbischen christlichen Terminologie, „Die Welt der Slawen”, s. 181–196.
Havránek B., 1936, Vývoj spisovného jazyka českého, Praha 1936.
Havránek B., 1939, Co daly naše země Evropě a lidstvu, Praha.
Jaworski T., 1993, Żary w dziejach pogranicza śląsko-łużyckiego, Żary.
Jaworski T., 2007, Mobilność społeczeństwa wielokulturowego na pograniczu śląsko-łużyckim od XVI do XVIII w., Zielona Góra.
Jenč H., 1993, K prašenju druhosłowjanskich leksikaliskich wliwow na hornjoserbsku spisownu rěč w dobje do narodneho wozrodźenja, „Lětopis” 40, nr 1, s. 70–76.
Jenč/Jentsch H., 1996, Die Entwicklung der abstrakten Terminologie der ober- sorbischen Schriftsprache bis zum 19. Jahrhundert, [w:] Z historii języków łużyckich, red. H. Faßke, E. Wrocławska, Warszawa, s. 211–228.
Jenč H., 1997, Typy cuzorěčnych leksikaliskich wliwow na hornjoserbsku spisownu rěč, [w:] Obraz językowy słowiańskiego Pomorza i Łużyc. Pogranicza i kontakty językowe, red. J. Zieniukowa, Warszawa, s. 91–98.
Jenč H., 1998, K róli cuzych rěčow při leksikaliskim wuwiću hornjoserbskeje spi- sowneje rěče, „Lětopis” 45, nr 1, s. 59–66.
Jenč/Jentsch H., 1999a, Die Entwicklung der Lexik der obersorbischen Schriftsprache vom 18. Jahrhundert bis zum Beginn des 20. Jahrhunderts, Bautzen.
Jenč H., 1999b, K bohemizmam, specielnje leksikaliskim, w rěči spisow Michała Frencla, „Prace Filologiczne” 44, s. 245–252.
Jenč R., 1954, Stawizny serbskeho pismowstwa, Budyšin.
Kaleta P., 2015, Čěske Towarstwo přećelow Łužicy a jeho dźěławosć, „Rozhlad” 5, s. 12–17.
Kaulfürst F., 2012, Studije k rěči Michała Frencla, Budyšin.
Klich E., 1927, Polska terminologia chrześcijańska, Poznań.
Kral G., 2015, Kaspar Peuker – wuznamny serbski wučenc, „Rozhlad” 12, s. 31–34.
Leskien A., 1876, Das sorbische Neue Testament von 1548, „Archiv für Slavische Philologie” I, s. 161–249.
Lewaszkiewicz T., 1992, Rola kontaktów językowych we wstępnym okresie formowania się słowiańskich języków literackich (na tle ogólniejszym), [w:] Z polskich studiów slawistycznych. Seria VIII: Językoznawstwo, Warszawa, s. 133–138.
Lewaszkiewicz T., 1995, Łużyckie przekłady Biblii. Przewodnik bibliograficzny, Warszawa.
Lewaszkiewicz T., 2007, Sporne problemy języka dolnołużyckiego przekładu Nowego Testamentu Jakubicy (1548), [w:] Z polskich studiów slawistycznych. Seria XI: Językoznawstwo, Warszawa, s. 111–118.
Lewaszkiewicz T., 2012, Polsko-łużyckie kontakty językowe od X/XI do XXI wieku, [w:] Z polskich studiów slawistycznych. Seria 12: Językoznawstwo, Warszawa, s. 97–104.
Lewaszkiewicz T., 2015, Polnisch-sorbische Sprachkontakte vom 10./11. Jahrhundert bis zur Gegenwart, „Lětopis” 62, nr 1, s. 56–71.
Lewaszkiewicz T., 2017, O roli Czechów w rozwoju sorabistyki, „Zeszyty Łużyckie” 51, s. 243–261.
Malinkowa L., 2015, Wliw čěskeho protestantizma na ewangelskich Serbow we 18. lětstotku, „Rozhlad” 7–8, s. 27–34.
Mareš F.V., 1954, Mukův zlomek církevněslovanských mineji, „Slavia” 23, s. 267–286.
Mětšk F., 1963, Čěske wliwy a styki w młodoserbskim hibanju Delnjeje Łužicy 1888–1909, „Slavia Occidentalis” 23, s. 110–112.
Mětšk F., 1978, K datowanju serbskeje Budyskeje přisahy, „Rozhlad” 11, s. 413–421.
Muka A., 1918a, Delnjoserbski rukopis ze Stoborska, „Časopis Maćicy Serbskeje”, s. 29–34.
Muka A., 1918b, Starosłowjanski rukopis z Gósmarja w D.–Ł., „Časopis Maćicy Serbskeje”, s. 44–48.
Nitsch K., 1954, Stosunki pokrewieństwa języków lechickich, [w:] Wybór pism polonistycznych, t. III, Wrocław, s. 5–46.
Pałys P., 2014, Państwa słowiańskie wobec Łużyc w latach 1945–1948, Opole.
Parczewski A., 1901, Łužičenjo a Mišnjenjo na Krakowskej uniwersiće w 15. a 16. lětstotkomaj, „Časopis Maćicy Serbskeje” 54, s. 71–108.
Petr J., 1973, Jazyková teorie a praxe v pražské Serbowce, „Studia Slavica Pragensia”, s. 55–74.
Pohontsch A., 2002, Der Einfluss obersorbischer Lexik auf die niedersorbische Schriftsprache. Ein Beitrag zur Entwicklungsgeschichte der niedersorbischen Schriftsprache, Bautzen.
Schuster-Šewc H., 1967, Sorbische Sprachdenkmäler 16.–18. Jahrhundert, Budyšin.
Schuster-Šewc H., 1993, Die Schichtung des sorbischen Wortschatzes, „Heidelberger Publikationen zur Slavistik A. Linguistische Reihe”. Band 6: Aufbau, Entwicklung und Struktur des Wortschatzes in den europäischen Sprachen (Motive, Tendenzen, Strömungen und ihre Folgen – Beiträge zum lexikologischen Symposion in Heidelberg vom 7. bis 10. Oktober 1991. Hrsg. B. Panzer, Frankfurt am Main, s. 145–157.
Schuster-Šewc H., 2001, Die ältesten Drucke des Obersorbischen. Wenceslaus Warichius und Gregorius Martini. Eine sprachwissenschaftliche Analyse mit Faksimiledruck, Transliteration und Transkription, Bautzen.
Schuster-Šewc H., 2005, Wo prašenju serbsko-čěskich rěčnych poćahow, „Lětopis” 52, nr 1, s. 20–28.
Schmaler J.E. [Smoler J.A], 1864, Kajka je wučba athanasianskeho symbola wo třećeje wosobje w Bójstwje a kak su ju serbscy bohosłowcy ryčnje zapřijeli? – Welches ist die Lehre des athanasianischen Symbolums von der dritten Person in der Gottheit und wie wurde sie von lausitzisch-serbischen Theologen sprachlich aufgefaßt?, Bautzen, ss. 18 (streszczenie tej publikacji w: „Zeitschrift für slavische Literatur, Kunst und Wissenschaft” 1864, s. 33–43).
Siatkowska E., 1992, Samodzielność przekładu Nowego Testamentu przez Jaku- ba Wujka, Jana Blahoslava i Michała Frencla (na przykładzie konstrukcji imiesłowowych), [w:] Biblia a kultura Europy, t. I, red. M. Kamińska, E. Ma- łek, Łódź, s. 73–80.
Sreznevskij I. I., 1844, Istoričeskj očerk serbolužickoj literatury, „Žurnal Ministerstva Narodnogo Prosvěščenija” II.
Stachowski S. (oprac.), 1978, Słownik górnołużycki Abrahama Frencla (1693–1696), Wrocław.
Stone G., 1971, Lexical Changes in the Upper Sorbian Literary Language during and following the National Awakening, „Lětopis” A18, s. 1–127.
Stone G., 1979, Dalsze uwagi o zapożyczeniach słowiańskich w górnołużyckim języku literackim, Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej 18, s. 267–273.
Šewc H., 1978, Kak je to woprawdźe z datowanjom Budyskeje přisahi, „Rozhlad” 6, s. 219–221.
Teichmann D., 2001, Obcojęzyczne wpływy – zwłaszcza czeskie – na język Mikołaja Jakubicy, [w:] Nowy Testament w dziejach i kulturze Europy. 450 rocz- nica przekładu Nowego Testamentu przez Mikołaja Jakubicę na język dolnołużycki, red. T. Jaworski, W. Pyżewicz, Zielona Góra, s. 75–88.
Wenzel W., 1987-1994, Studien zur sorbischen Personennamen, Tl. I. Systematische Darstellung. Tl II/1. Historisch-etymologisches Wörterbuch A–L. Tl. II/2 Historisch-etymologisches Wörterbuch M–Ź. Rückläufiges Wörterbuch. Suffixverzeichnis. Tl. III. Namenatlas und Beiträge zur Siedlungsgeschichte, Bautzen.
Wenzel W., 1999, Lausitzer Familiennamen slawischen Ursprungs, Bautzen.
Winter E., 1954, Die Pflege der west- und südslawischen Sprachen in Halle im 18. Jahrhundert, Berlin.
Wornar E., 2012, Kak serbska je Budyska přisaha?, „Lětopis” 2, s. 114–121.
Wölke S., 2005, Geschichte der sorbischen Grammatikschreibung. Von den Anfängen bis zum Ende des 19. Jahrhunderts, Bautzen.
Моисеенко В. Е., 1989, Некоторые особенности чешского языкого влияния в верхнелужицком литературном языке (словообразовательный аспект), [w:] Формирование и функционирование серболужицких литературных языков и диалектов, отв. редактор М.И. Ермакова, Ф. Михалк, Москва, с. 49–65.