O aktualności nastrojów melancholicznych w ponowoczesnej literaturze czeskiej

Abstrakt

Literatura czeska w Polsce kojarzona bywa przede wszystkim z pełnym dystansu – ironicznym i/lub humorystycznym, ale jednocześnie pobłażliwym i skłonnym do akceptowania „zastanego kształtu świata” we wszystkich jego przejawach podejściem do rzeczywistości. Innymi słowy, nie łączy się jej zazwyczaj z ekspresją nastrojów pesymistycznych, nastawionych na eksponowanie negatywnych aspektów bytu. Obraz ten, zdeformowany czy raczej radykalnie zredukowany, choć zarazem korespondujący z jednym z wariantów czeskiej autoimagologii, wymaga swoistego od- kłamania czy przynajmniej uzupełnienia. Obejrzenie tej kultury od innej, „ciemniejszej”, strony i odnalezienie w niej odmiennej perspektywy aksjologicznej okazuje się zatem dogodnym narzędziem rewaloryzacji i – w efekcie – może przyczynić się do wypracowania i rozpowszechnienia jej bardziej złożonego opisu, który uwzględniałby różnorodne modele emocjonalnego stosunku do rzeczywistości i pozwolił na wytyczenie nowych tropów badawczych. Pobieżne nawet prześledzenie czeskiej literatury, zarówno publikowanej w ostatnich latach, jak i pochodzącej z czasów dawniejszych (Haška i Hrabala nie wyłączając) dowodzi zresztą, że nie tylko nie unika ona wyrażania negatywnego światoodczucia, lecz także nierzadko czyni z niego pierwszoplanowy „znak rozpoznawczy” swego noetycznego stanowiska.