Keywords
religious terminology
West Slavic languages
East Slavic languages
inter-Slavic relations
How to Cite
Abstract
The article is devoted to the study of Czech linguistic influence on the religious terminology of Polish, Slovak, Upper and Lower Lusatian, Polabian, Belarusian, Ukrainian and Russian languages from the beginning of their writing period to the 17th century. A historical-etymological analysis of 82 potential Bohemisms was carried out, which were divided according to their origin into five groups (A, B, C, D, E). The 50 words that have been adopted from Czech into West Slavic and East Slavic languages both directly and indirectly can be considered Bohemisms. It has been possible to explain the geography of the penetration of Bohemisms into other Slavic languages and the extent of their adoption.
References
Aleksiayevich H. V., 2023, Uskhodnye- i zakhodnyeslavyanskaye mownaye wzayemadzyeyannye w XIV–XVII stst. Minsk: Byelaruskaya navuka.
Andel V. P., 1988, Iz istorii cheshskikh leksicheskikh zaimstvovaniy v vostochno- slavyanskikh yazykakh. In A. D. Dulichenko, V. M. Mokiyenko, S. V. Smirnov, A. Ye. Suprun, N. I. Tolstoy, & M. A. Shelyakin (eds.), Slavyanskiye literaturnyye yazyki i istoriografiya slavyanovedeniya (Uchenyye zapiski Tartuskogo universiteta). Tartu: Tartuskiy gosudarstvennyy universitet, s. 80–89.
Basaj M., Siatkowski J., 2006, Bohemizmy w języku polskim: słownik. Warszawa: Wyd. Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego.
Bělič J., Kamiš A., Kučera K., 1979, Malý staročeský slovník. Praha: Státní ped. nakl.
Bernolák A. Slowár Slowenski Češko-Laťinsko-Ňemecko-Uherskí. Slovníkový portál Jazykovedného ústavu Ľ. Štúra SAV [Electronic resource]. Mode of access: https://www.juls.savba.sk/ediela/bernolak.
Bláha O., 2013, Jazykové stopy předcyrilometodějských křesťanských misií v Panonii a na Moravě. In P. Ambros, S. Jemelková (eds.), Mezi Východem a Západem. Svatí Cyril a Metoděj v kultuře českých zemí. Olomouc: Muzeum umění Olomouc, s. 34–36.
Boček V., Janyšková I., Vykypěl B., Karlíková H., 2021, Staroslověnské dědictví ve staré češtině. Praha: NLN.
Elektronický slovník staré češtiny. Vokabulář webový [Electronic resource]: Verze 0.4.2. Oddělení vývoje jazyka Ústavu pro jazyk český. Mode of access: http://vokabular.ujc.cas.cz.
Elektronický slovník jazyka staroslověnského. Gorazd: Digitální portál staroslověnštiny [Electronic resource]. Mode of access: http://gorazd.org/gulliver.
Etimologicheskiy slovar’ slavyanskikh yazykov: praslavyanskiy leksicheskiy fond. O. N. Trubacheva (red.). Moskva: Nauka, 1974–2023. 42 vyp.
Gebauer J., 1970, Slovník staročeský. 2. vyd. nezm. Praha: Academia. 2 d.
Havránek B., 1936, Vývoj spisovného jazyka českého. In O. Hujer (ed.), Československá vlastivěda, řada II: Spisovný jazyk český a slovenský. Praha: Sfinx, B. Janda, s. 3–144.
Havránek B., 1998, Expanse spisovné češtiny od 14. do 16. století. In Co daly naše země Evropě a lidstvu. Č. 1: Od slovanských věrozvěstů k národnímu obrození, 3. vyd., Praha: Evropský literární klub, s. 103–116.
Habijanec S., 2017, Identifying Bohemisms in Slovak. In J. Janyšková, H. Karlíková, V. Boček (eds.), Etymological Research into Czech. Praha: NLN, s. 143–150.
Historický slovník slovenského jazyka. Slovníkový portál Jazykovedného ústavu Ľ. Štúra SAV [Electronic resource]. Mode of access: https://www.juls.savba.sk/hssj.html.
Histarychny slownik byelaruskay movy, 1982–2017. Redkal.: A. I. Zhurawski (hal. red.), A. M. Bulyka (hal. red.) [i insh.]. Minsk: Navuka i tekhnika, 37 vyp.
Frinta A., 1918, Náboženské názvosloví československé. Praha: Comenia.
Frinta A., 1954, Bohemismy a paleoslovenismy v lužickosrbské terminologii křesťanské a jejich dějepisný význam. Praha: nákladem Karlovy university.
Frinta A., 1959, Zur Frage der Bohemismen und Paläoslovenismen in der lausitz-sorbischen christlichen Terminologie. „Die Welt der Slawen”, Bd. 4, S. 181–196.
Kačala J., Krajčovič R., 2006, Prehľad dejín spisovnej slovenčiny. Martin: Matica slovenská.
Karpluk M., 1988, O najwcześniejszym polskim słownictwie chrześcijańskim. In M. Karpluk, J. Sambor (eds.), O języku religijnym. Zagadnienia wybrane Lublin: Wydawnictwo Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, s. 89–102.
Karpluk M., 1999, O staropolskiej terminologii chrześcijańskiej (inspiracje czeskie). In B. Kreja (ed.), Tysiąc lat polskiego słownictwa religijnego. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, s. 29–33.
Karpluk M., 2001, Słownik staropolskiej terminologii chrześcijańskiej. Kraków: Wydawnictwo Naukowe DWN.
Klich E., 1927, Polska terminologia chrzecijańska. Poznań: Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk.
Kurz J., 1955, Zpráva na: A. Frinta. Bohemismy a paleoslovenismy v lužickosrbské terminologii křesťanské a jejich dějepisný význam. Praha 1954. Acta Universitatis Carolinae 5, Philologica, 44 s., „Slavia” 24, s. 524–526.
Mareš F. V., 1962, České prvky v polabské slovní zásobě. „Slavia” 31, č. 4, s. 513–523.
Mareš F. W., 1965, Elementy czeskie w słownictwie połabskim. In Zeszyty naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace językoznawcze = Acta scientiarum litterarumque. Schedae grammaticae. Kraków: nakładem Uniwersytetu Jagiellońskiego, s. 297–299.
Muka E., 2008, Słownik dolnoserbskeje rěcy a jeje narěcow. Vol. 1–3. Bautzen: LND.
Muka E., 1898, 1899, Słownik z Jakubicoweho Noweho Zakonja. Po wupiskach prof. A. Leskiena a zarjadowanju M. Hórnika znowa přehladał a wudał dr. Ernst Muka. „Časopis Maćicy serbskeje” 51 (1), s. 88–108; 52 (1), s. 3–42.
Lehr-Spławiński T., Polański K., 1962–1994, Słownik etymologiczny języka Dzewian polabskich., t. 1–6. Wrocław–Warszwa–Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich; Wydawnictwo Energeia.
Olesch R., 1976, Die christliche Terminologie im Dravänopolabischen (Nach Quellen des 17. und 18. Jahrhunderts). „Zeitschrift für slavische Philologie”, Bd. 39 (1), S. 10–31.
Olesch R., 1983, Kyrillo-Methodianische Spuren im Dravänischen. „Ńňŕđîáúëăŕđčńňčęŕ = Palaeobulgarica”, áđ. 8 (1), ń. 3–10.
Petrs J., 1955, Recenzja na: A. Frinta. Bohemismy a paleoslovenismy v lužicko- srbské terminologii křesťanské a jejich dějepisný význam. Praha 1954. Acta Universitatis Carolinae 5, Philologica. Sumptibus Universitatis Carolinae typis ”Práce”, 43 s. „Poradnik Językowy”, nr 8, s. 311–315.
Schuster-Šewc H., 1978–1996, Historisch-etymologisches Wörterbuch der oberund niedersorbischen Sprache. Bautzen: Domowina–Verlag, s. 1–24. DOI: https://doi.org/10.1524/slaw.1997.42.1.49
Schuster-Šewc H., 1957, Rezension: A. Frinta. Bohemismy a paleoslovenismy v lužickosrbské terminologii křesťanské a jejich dějepisný význam. Acta Universitatis Carolinae 5, Philologica, Praha 1954. 44 s. „Zeitschrift für slavische Philologie”, vol. 2, s. 263–270.
Schuster-Šewc H., 1989, Der kirchliche Wortschatz des Sorbischen und sein Ursprung. Ein Beitrag zur europäischen Sprach- und Kulturgeschichte. „Die Welt der Slaven”, Jg. 24, ą 2/1, S. 297–322.
Słownik polszczyzny XVI wieku. Kom. red.: St. Bąk [i in.], t. 1–36. Wrocław: Ossolineum: Wydawnictwo PAN, 1956–2012.
Słownik prasłowiański. Kom. red.: F. Sławski [i in.], tom 1–8. Wrocław–Warszawa: Ossolineum, Wydawnictwo PAN, 1974–2001.
Słownik staropolski. Kom. red.: S. Urbańczyk [i in.], t. 1–11. Wrocław: Ossolineum; Warszawa: Wydawnictwo PAN, 1953–2002.
Staročeský slovník,. 1968–2008. Za vedení B. Havránka [aj.], seš. 1–26. Praha: Academia.
Stone G. C., 1979, Das Problem der tschechischen Entlehnungen in der sorbischen christlichen Terminologie. „Zeitschrift für slavische Philologie”, Bd. 24, ą 1, s. 132–136. DOI: https://doi.org/10.1524/slaw.1979.24.jg.132
Teichmann D., 2001, Obcojęzyczne wpływy – zwłaszcza czeskie – na język Mikołaja Jakubicy. In T. Jaworski, W. Pyżewicz (eds.), Nowy Testament w dziejach i kulturze Europy. 450 rocznica przekładu Nowego Testamentu przez Mikołaja Jakubicę na język dolnołużycki. Zielona Góra: Wydawnictwo Szkoły Nauk Humanistycznych i Społecznych UZ, s. 75–88.
Vážný V., 1936, Spisovný jazyk slovenský. In O. Hujer (ed.) Československá vlastivěda, řada II: Spisovný jazyk český a slovenský. Praha: Sfinx, B. Janda, s. 145–215.
Vincenz A. de, 1988, Zum Wortschatz der westlichen Slavenmission. In R. Olesch, H. Rothe (eds.), Slavistische Studien zum X. Internationalen Slavistenkongress in Sofia 1988. Köln–Wien: Böhlau, s. 273–295.
Zeman H., 1967, Słownik górnołużycko-polski. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
License
Copyright (c) 2024 Hanna Aleksiayevich
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.