Słowa kluczowe
archidiecezja poznańska
Polska Ludowa
budownictwo sakralne
arcybiskup Antoni Baraniak
Jak cytować
Abstrakt
Powojenny rozwój urbanistyczny Wielkopolski spowodował luki w systemie sieci parafialnej Kościoła poznańskiego. Nie bez znaczenia dla poprawnego funkcjonowania archidiecezji były też zniszczenia świątyń, powstałe w czasie II wojny światowej. Niestety, polityka władz komunistycznych obliczona była na laicyzację społeczeństwa i spowodowanie możliwie największych utrudnień w rozwoju życia religijnego w Polsce. Archidiecezja poznańska – podobnie jak inne diecezje – w całym okresie Polski Ludowej musiała zmagać się z przeciwdziałaniem władz w zakresie budownictwa sakralnego.
Bibliografia
Archiwum Akt Nowych w Warszawie: Zespół: Urząd do Spraw Wyznań sygn. 082/034, 046/0811, 057/01, 057/0404, 070/025, 0138/049, 080/038, 125/040, 125/039, 0125/047, 0125/049, 0125/051, 0125/052, 0125/085, 0125/186.
Archiwum Archidiecezjalne w Poznaniu: Zespół: Archidiecezjalny Komitet Odbudowy sygn. AKO 1, AKO 2, AKO 6.
Archiwum Parafialne w Tarnowie Podgórnym: Sprawozdanie o stanie sprzętu liturgicznego, ksiąg parafialnych i urządzeń biura parafialnego (1 X 1945).
Abreszyński P., Stanowisko duchownych Pomorza Gdańskiego wobec Grudnia 1970 w świetle dokumentów SB. Próba charakterystyki, „Dzieje Najnowsze”, 2015, nr 1.
Białecki K., Pod czujnym okiem bezpieki. Arcybiskup Walenty Dymek w materiałach WUBP w Poznaniu, [w:] Ksiądz arcybiskup Walenty Dymek. Metropolita poznański (1888-1956), red. L. Wilczyński, Poznań 2010.
Bober S., Krytyka PRL w kazaniach biskupa Ignacego Tokarczuka, „Dzieje Najnowsze”, 2006, nr 1.
Bober S., Obchody milenijne w Polsce, [w:] Rozbudzić pamięć chrztu. Chrzest w historii, teologii i katechezie, red. R. Ceglarek, M. Borda, Częstochowa 2009.
Chmielowiec P., Niewygodny ordynariusz. Rzeszowska Służba Bezpieczeństwa wobec ordynariusza przemyskiego biskupa Ignacego Tokarczuka, [w:] Kościół w godzinie próby. 1945-1989. Nieznane dokumenty i świadectwa, red. T. Balon-Mroczka, J. Szarek, Kraków 2006.
Czubiński A., Historia Polski XX wieku, Poznań 2000.
Dominiczak H., Organy bezpieczeństwa PRL w walce z Kościołem katolickim 1944-1990, Warszawa 1997.
Drop S., Erekcje parafi i w archidiecezji poznańskiej w latach 1945-1977, Poznań 1979, praca magisterska, Biblioteka WT UAM.
Dudek A., Gryz R., Komuniści i Kościół w Polsce (1945-1989), Kraków 2003.
Dudek A., Państwo i Kościół w Polsce 1945-1970, Warszawa 1995.
Dudek A., Problem budownictwa sakralnego w stosunkach państwa z Kościołem rzymskokatolickim w Polsce w latach 1957-1970, „Dzieje Najnowsze”, 1995, nr 1.
Dudek A., Problem normalizacji stosunków między PRL a Stolicą Apostolską w latach 1971-1977, „Mazowieckie Studia Humanistyczne”, 1999, nr 2.
Dudek A., Wybrane czynniki historyczne wpływające na politykę władz PRL, [w:] Polityka czy propaganda. PRL wobec historii, red. P. Skibiński, T. Wiścicki, Warszawa 2009.
Dutkiewicz P., Tramwaje w Poznaniu, Poznań 2005.
Eisler J., Grudzień 1970: geneza, przebieg, konsekwencje, Warszawa 2000.
Eisler J., Siedmiu wspaniałych. Poczet pierwszych sekretarzy KC PZPR, Warszawa 2014.
Engelgard J., Wielka gra Bolesława Piaseckiego, Warszawa 2008.
Gajowniczek T., Stosunek władzy państwowej do Kościołów i związków wyznaniowych w Polsce Ludowej 1944-1956, „Nurt SVD”, 2017, nr 2.
Godlewski J., Założenia polityki wyznaniowej w PRL, Warszawa 1984.
Grudzień 70, „Biuletyn Instytutu Pamięci Narodowej”, 2010, nr 12.
Gryz R., «Na masowe budownictwo sakralne nie pójdziemy». Ekipa Edwarda Gierka wobec budowy świątyń (1970-1980), „Pamięć i Sprawiedliwość”, 2005, nr 1.
Hirszfeld V., Kościół parafialny pw. Wszystkich Świętych w Tarnowie Podgórnym, Poznań 2000.
Hołojuch M., Postawa reżimu komunistycznego wobec Kościoła katolickiego w diecezji przemyskiej w okresie sprawowania rządów arcybiskupa Ignacego Tokarczuka na podstawie wspomnień duchowieństwa, [w:] Letnia szkoła historii najnowszej 2008, tom II, red. M. Bielak, Ł. Kamiński, Warszawa 2009.
Jastrząb Ł., Archidiecezja poznańska w latach okupacji hitlerowskiej 1939-1945, Poznań 2012.
Jaworska K., Relacja między Państwem a Kościołem katolickim w Polsce w latach 1945-1956, „Resovia Sacra”, 2006, nr 13.
Jażewicz I., Przestrzeń sakralna Koszalina po II wojnie światowej i tendencje zmian, „Peregrinus Cracoviensis”, 2011, zeszyt 22.
Jedynak W., Lokalne społeczności parafialne w Rzeszowie. Studium socjologiczno-pastoralne, Rzeszów 2012.
Jedynak W., Organizacja sieci parafii i kościołów w Rzeszowie, a aktywność katolików świeckich, „Przemislia Christiana”, t. XIV (2010/2011).
Jędraszewski M., Partia komunistyczna walcząca z religią i państwo komunistyczne gwarantujące wolność religijną jako teoretyczne podstawy marksizmu-leninizmu w walce z religią i Kościołem katolickim w krajach realnego socjalizmu, „Poznańskie Studia Teologiczne”, t. 22 (2008).
Kamiński Ł., Balbus T., Wydarzenia grudniowe 1970 roku poza Wybrzeżem, „Pamięć i Sprawiedliwość”, 2002, nr 1.
Kolasa R., Relacje między władzą a Kościołem katolickim w Pile w latach 1956-1972, „Symbolae Europaeae”, 2016, nr 9.
Kołodziej W., Postępowanie administracyjne w sprawach obsadzania stanowisk kościelnych na przykładzie Archidiecezji poznańskiej w latach 1957-1971, [w:] Ecclesiae in iustitia servire. Opuscula Thaddaeo Walachowicz piae memoriae dedicata, red. F. Lenort, Poznań 2003.
Kowalczyk K., Polityka władz państwowych wobec Kościoła katolickiego na Pomorzu Zachodnim w latach 1945-1956, „Dzieje Najnowsze”, 2002, nr 4.
Krajczyński J., Wybrane problemy Kościoła katolickiego w PRL w zakresie realizacji własnej misji, „Acta Universitatis Lodziensis”, 2017, t. 80.
Krawczyk M., Organy państwowo-partyjne odpowiedzialne za wytyczanie i realizowanie polityki wyznaniowej PRL, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Przyrodniczo-Humanistycznego w Siedlcach”, 2011, nr 89.
Krzysztofiński M., Ksiądz arcybiskup Ignacy Tokarczuk (1918-2012), człowiek, kapłan, patriota, „Biuletyn Katechetyczny”, 2017, nr 19.
Kumor B., Historia Kościoła, t. VIII: Czasy współczesne 1914-1992, Lublin 2001.
Kusz P., Dzieje parafii w Lusowie 1288-1990, Poznań 1996, praca magisterska, Biblioteka WT UAM.
Lachowicz A., Laicyzacyjna rola reformy prawa małżeńskiego i urzędów stanu cywilnego w woj. białostockim w latach 1945-1948, „Studia Podlaskie”, t. XI, 2001.
Łeszczyński G., Kapłan niezłomny. Ksiądz Czesław Sadłowski, „Biuletyn Instytutu Pamięci Narodowej”, 2008, nr 10.
Makowski R., Narodziny województwa leszczyńskiego, „Rocznik Leszczyński”, t. 16, red. S. Sierpowski, Leszno 2016.
Noszczak B., Polityka państwa wobec Kościoła rzymskokatolickiego w Polsce w okresie internowania prymasa Stefana Wyszyńskiego 1953-1956, Warszawa 2008.
Opaliński M., Budownictwo sakralne w diecezji łódzkiej w latach 1945-1989, Łódź 2017 (http://dspace.uni.lodz.pl:8080/xmlui/handle/11089/22956).
Opaliński M., Sprawa budowy kościoła na Osiedlu Teofi lów w Łodzi jako przykład polityki władz państwowych wobec budownictwa sakralnego w latach 1956-1970, „Meritum”, t. VIII (2016).
Opaliński M., Starania władz kościelnych o budowę nowych kościołów w Łodzi w latach 1957-1981, [w:] Regiony w czasach Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej, red. Ł. Komorowski, M. Szłapka, Poznań 2014.
Przez morze czerwone. Kościół w Polsce pod rządami komunistów. Budowanie kościołów w PRL, „Gość Niedzielny”, 2008 (dodatek), red. A. Dziurok, A. Grajewski.
Puzia R., Milan Machovec – marksistowski «prorok» humanistycznego dialogu?, „Zeszyty Naukowe KUL”, 2015, nr 1.
Raczkowska M., Kościoły na Ratajach, „Kronika Miasta Poznania”, 2001, nr 3.
Rak A., Represyjna polityka władzy komunistycznej wobec planów budownictwa sakralnego oraz istniejących świątyń Kościoła rzymskokatolickiego w Rzeszowskiem 1944-1968, „Resovia Sacra”, 2010, nr 17.
Resiak S., «Miasto bez Boga»: lokalizacja kościołów w nowych miastach i osiedlach na terenie diecezji katowickiej w latach 1945-1989, „Śląskie Studia Historyczno-Teologiczne”, 2015, nr 1.
Romański M., Marnotrawstwo w PRL. Studia nad gospodarką państwową, „Przegląd Nauk Humanistycznych”, 2012, nr 2.
Schudy S., Ratajskie parafie. Świadectwo tamtych dni, „Kronika Miasta Poznania”, 2001, nr 3.
Setlak A., Służba wojskowa alumnów Wyższych Seminariów Duchownych w PRL i jej ocena w wypowiedziach alumnów i kapłanów rezerwistów. Studium historyczno-socjologiczne na przykładzie Bartoszyc, Olsztyn 2002.
Skibiński P., Infiltracja komunistycznych służb specjalnych w polskim Kościele – co już wiemy? Informacja na temat stanu badań, „Teologia Polityczna”, 2003-2004, nr 1.
Skworc W., Zarys historii budownictwa sakralnego w diecezji katowickiej w latach 1930-1990, „Śląskie Studia Historyczno-Teologiczne”, 1994-1995, nr 27/28.
Sobeczko M., Zwalczanie budownictwa sakralnego przez władze komunistyczne na Górnym Śląsku na przykładach Jastrzębia Zdroju, Tychów i Katowic w latach 1970-1980 jako próba przebudowy i „laicyzacji” przestrzeni publicznej, „Pisma Humanistyczne”, 2014, nr 12.
Sokalska E., Przemiany strukturalne władz lokalnych w Polsce II połowy XX wieku, „Zeszyty Prawnicze”, 2011, nr 3.
Stanisz P., Ideologiczne podstawy polityki wyznaniowej w PRL, „Resovia Sacra”, t. 7 (2000).
Stanisz P., Próby rozbicia jedności duchowieństwa katolickiego w okresie Polski Ludowej, „Studia z Prawa Wyznaniowego”, t. II (2001).
Stefaniak J., Postawy duchowieństwa katolickiego wobec systemu komunistycznego w województwie opolskim w latach 1950-1956. Zarys problemu, „Studia Teologiczno-Historyczne”, 2016, nr 2.
Sychowicz K., Okoliczności upaństwowienia organizacji „Caritas” na terenie woj. białostockiego w początkach 1950 roku, „Studia Podlaskie”, t. XIV (2004).
Sznajder A., Budownictwo kościołów w diecezji częstochowskiej w latach 1945-1989, Rzeszów 2015.
Sznajder A., Budownictwo kościołów w Myszkowie i powiecie myszkowskim w okresie PRL, „Zeszyty Myszkowskie” 2016, nr 3.
Turek W., Społeczeństwo Trójmiasta po „wypadkach grudniowych” w 1970 roku, „Saeculum Christianum”, 2012, nr 1.
Tyszka K., Nacjonalizm w komunizmie. Ideologia narodowa w Związku Radzieckim i Polsce Ludowej, Warszawa 2004.
Wilczyński L., Ksiądz arcybiskup Walenty Dymek. Efekty inwigilacji, [w:] Ksiądz arcybiskup Walenty Dymek. Metropolita poznański (1888-1956), red. L. Wilczyński, Poznań 2010.
Wilczyński L., Parafia św. Stanisława Biskupa i Męczennika w Ceradzu Kościelnym w latach 1918--2008, Poznań 2011.
Zabraniak S., Persona non grata. Biskup Ignacy Tokarczuk i władze PRL, Lublin 2005.
Zieliński Z., Kościół w Polsce 1944-2002, Radom 2003.
Żaryn J., Dzieje Kościoła katolickiego w Polsce (1944-1989), Warszawa 2003.
Żaryn J., Kościół a władza w Polsce (1945-1950), Warszawa 1997.
Żurek J., Ruch «księży patriotów» w województwie katowickim w latach 1949-1956, Warszawa–Katowice 2009.
Żurek J., Wybrane zagadnienia prawnokanoniczne działalności «księży patriotów», „Śląskie Studia Teologiczno-Historyczne”, nr 2, 2012.
https://katalog.bip.ipn.gov.pl/informacje/37836 (dostęp: 23.06.2018)
https://bs.sejm.gov.pl/F?func=fi ndb&request=000005867&fi nd_code=SYS&local_base=ARS10 (dostęp: 23.06.2018)
Licencja
Autorzy
Autorzy tekstów przyjętych do publikacji w czasopiśmie Ecclesia. Studia z Dziejów Wielkopolski są zobowiązani do wypełnienia, podpisania i odesłania na adres redakcji umowy o udzielenie nieodpłatnej licencji do utworów, z zobowiązaniem do udzielania sublicencji CC.
Zgodnie z umową, autorzy tekstów opublikowanych w czasopiśmie Ecclesia. Studia z Dziejów Wielkopolski udzielają Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji oraz zezwalą na użycie sublicencji Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0).
Autorzy zachowują prawa do dalszego, swobodnego rozporządzania utworem.
Użytkownicy
Zainteresowani użytkownicy internetu uprawnieni są do korzystania z utworów opublikowanych od 2015 roku w Ecclesia. Studia z Dziejów Wielkopolski pod następującymi warunkami:
- uznanie autorstwa - obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem, informacji, o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, DOI) oraz samej licencji;
- bez tworzenia utworów zależnych - utwór musi być zachowany w oryginalnej postaci, nie można bez zgody twórcy rozpowszechniać np. tłumaczeń, opracowań.
Do wszystkich tekstów opublikowanych przed 2015 r. prawa autorskie są zastrzeżone.
Inne
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).