Budownictwo sakralne w archidiecezji poznańskiej w latach 1945-1977
Main Article Content
Abstrakt
Powojenny rozwój urbanistyczny Wielkopolski spowodował luki w systemie sieci parafialnej Kościoła poznańskiego. Nie bez znaczenia dla poprawnego funkcjonowania archidiecezji były też zniszczenia świątyń, powstałe w czasie II wojny światowej. Niestety, polityka władz komunistycznych obliczona była na laicyzację społeczeństwa i spowodowanie możliwie największych utrudnień w rozwoju życia religijnego w Polsce. Archidiecezja poznańska – podobnie jak inne diecezje – w całym okresie Polski Ludowej musiała zmagać się z przeciwdziałaniem władz w zakresie budownictwa sakralnego.
Downloads
Article Details

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autorzy
Autorzy tekstów przyjętych do publikacji w czasopiśmie Ecclesia. Studia z Dziejów Wielkopolski są zobowiązani do wypełnienia, podpisania i odesłania na adres redakcji umowy o udzielenie nieodpłatnej licencji do utworów, z zobowiązaniem do udzielania sublicencji CC.
Zgodnie z umową, autorzy tekstów opublikowanych w czasopiśmie Ecclesia. Studia z Dziejów Wielkopolski udzielają Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji oraz zezwalą na użycie sublicencji Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0).
Autorzy zachowują prawa do dalszego, swobodnego rozporządzania utworem.
Użytkownicy
Zainteresowani użytkownicy internetu uprawnieni są do korzystania z utworów opublikowanych od 2015 roku w Ecclesia. Studia z Dziejów Wielkopolski pod następującymi warunkami:
- uznanie autorstwa - obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem, informacji, o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, DOI) oraz samej licencji;
- bez tworzenia utworów zależnych - utwór musi być zachowany w oryginalnej postaci, nie można bez zgody twórcy rozpowszechniać np. tłumaczeń, opracowań.
Do wszystkich tekstów opublikowanych przed 2015 r. prawa autorskie są zastrzeżone.
Inne
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).
Bibliografia
- Archiwum Akt Nowych w Warszawie: Zespół: Urząd do Spraw Wyznań sygn. 082/034, 046/0811, 057/01, 057/0404, 070/025, 0138/049, 080/038, 125/040, 125/039, 0125/047, 0125/049, 0125/051, 0125/052, 0125/085, 0125/186.
- Archiwum Archidiecezjalne w Poznaniu: Zespół: Archidiecezjalny Komitet Odbudowy sygn. AKO 1, AKO 2, AKO 6.
- Archiwum Parafialne w Tarnowie Podgórnym: Sprawozdanie o stanie sprzętu liturgicznego, ksiąg parafialnych i urządzeń biura parafialnego (1 X 1945).
- Abreszyński P., Stanowisko duchownych Pomorza Gdańskiego wobec Grudnia 1970 w świetle dokumentów SB. Próba charakterystyki, „Dzieje Najnowsze”, 2015, nr 1.
- Białecki K., Pod czujnym okiem bezpieki. Arcybiskup Walenty Dymek w materiałach WUBP w Poznaniu, [w:] Ksiądz arcybiskup Walenty Dymek. Metropolita poznański (1888-1956), red. L. Wilczyński, Poznań 2010.
- Bober S., Krytyka PRL w kazaniach biskupa Ignacego Tokarczuka, „Dzieje Najnowsze”, 2006, nr 1.
- Bober S., Obchody milenijne w Polsce, [w:] Rozbudzić pamięć chrztu. Chrzest w historii, teologii i katechezie, red. R. Ceglarek, M. Borda, Częstochowa 2009.
- Chmielowiec P., Niewygodny ordynariusz. Rzeszowska Służba Bezpieczeństwa wobec ordynariusza przemyskiego biskupa Ignacego Tokarczuka, [w:] Kościół w godzinie próby. 1945-1989. Nieznane dokumenty i świadectwa, red. T. Balon-Mroczka, J. Szarek, Kraków 2006.
- Czubiński A., Historia Polski XX wieku, Poznań 2000.
- Dominiczak H., Organy bezpieczeństwa PRL w walce z Kościołem katolickim 1944-1990, Warszawa 1997.
- Drop S., Erekcje parafi i w archidiecezji poznańskiej w latach 1945-1977, Poznań 1979, praca magisterska, Biblioteka WT UAM.
- Dudek A., Gryz R., Komuniści i Kościół w Polsce (1945-1989), Kraków 2003.
- Dudek A., Państwo i Kościół w Polsce 1945-1970, Warszawa 1995.
- Dudek A., Problem budownictwa sakralnego w stosunkach państwa z Kościołem rzymskokatolickim w Polsce w latach 1957-1970, „Dzieje Najnowsze”, 1995, nr 1.
- Dudek A., Problem normalizacji stosunków między PRL a Stolicą Apostolską w latach 1971-1977, „Mazowieckie Studia Humanistyczne”, 1999, nr 2.
- Dudek A., Wybrane czynniki historyczne wpływające na politykę władz PRL, [w:] Polityka czy propaganda. PRL wobec historii, red. P. Skibiński, T. Wiścicki, Warszawa 2009.
- Dutkiewicz P., Tramwaje w Poznaniu, Poznań 2005.
- Eisler J., Grudzień 1970: geneza, przebieg, konsekwencje, Warszawa 2000.
- Eisler J., Siedmiu wspaniałych. Poczet pierwszych sekretarzy KC PZPR, Warszawa 2014.
- Engelgard J., Wielka gra Bolesława Piaseckiego, Warszawa 2008.
- Gajowniczek T., Stosunek władzy państwowej do Kościołów i związków wyznaniowych w Polsce Ludowej 1944-1956, „Nurt SVD”, 2017, nr 2.
- Godlewski J., Założenia polityki wyznaniowej w PRL, Warszawa 1984.
- Grudzień 70, „Biuletyn Instytutu Pamięci Narodowej”, 2010, nr 12.
- Gryz R., «Na masowe budownictwo sakralne nie pójdziemy». Ekipa Edwarda Gierka wobec budowy świątyń (1970-1980), „Pamięć i Sprawiedliwość”, 2005, nr 1.
- Hirszfeld V., Kościół parafialny pw. Wszystkich Świętych w Tarnowie Podgórnym, Poznań 2000.
- Hołojuch M., Postawa reżimu komunistycznego wobec Kościoła katolickiego w diecezji przemyskiej w okresie sprawowania rządów arcybiskupa Ignacego Tokarczuka na podstawie wspomnień duchowieństwa, [w:] Letnia szkoła historii najnowszej 2008, tom II, red. M. Bielak, Ł. Kamiński, Warszawa 2009.
- Jastrząb Ł., Archidiecezja poznańska w latach okupacji hitlerowskiej 1939-1945, Poznań 2012.
- Jaworska K., Relacja między Państwem a Kościołem katolickim w Polsce w latach 1945-1956, „Resovia Sacra”, 2006, nr 13.
- Jażewicz I., Przestrzeń sakralna Koszalina po II wojnie światowej i tendencje zmian, „Peregrinus Cracoviensis”, 2011, zeszyt 22.
- Jedynak W., Lokalne społeczności parafialne w Rzeszowie. Studium socjologiczno-pastoralne, Rzeszów 2012.
- Jedynak W., Organizacja sieci parafii i kościołów w Rzeszowie, a aktywność katolików świeckich, „Przemislia Christiana”, t. XIV (2010/2011).
- Jędraszewski M., Partia komunistyczna walcząca z religią i państwo komunistyczne gwarantujące wolność religijną jako teoretyczne podstawy marksizmu-leninizmu w walce z religią i Kościołem katolickim w krajach realnego socjalizmu, „Poznańskie Studia Teologiczne”, t. 22 (2008).
- Kamiński Ł., Balbus T., Wydarzenia grudniowe 1970 roku poza Wybrzeżem, „Pamięć i Sprawiedliwość”, 2002, nr 1.
- Kolasa R., Relacje między władzą a Kościołem katolickim w Pile w latach 1956-1972, „Symbolae Europaeae”, 2016, nr 9.
- Kołodziej W., Postępowanie administracyjne w sprawach obsadzania stanowisk kościelnych na przykładzie Archidiecezji poznańskiej w latach 1957-1971, [w:] Ecclesiae in iustitia servire. Opuscula Thaddaeo Walachowicz piae memoriae dedicata, red. F. Lenort, Poznań 2003.
- Kowalczyk K., Polityka władz państwowych wobec Kościoła katolickiego na Pomorzu Zachodnim w latach 1945-1956, „Dzieje Najnowsze”, 2002, nr 4.
- Krajczyński J., Wybrane problemy Kościoła katolickiego w PRL w zakresie realizacji własnej misji, „Acta Universitatis Lodziensis”, 2017, t. 80.
- Krawczyk M., Organy państwowo-partyjne odpowiedzialne za wytyczanie i realizowanie polityki wyznaniowej PRL, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Przyrodniczo-Humanistycznego w Siedlcach”, 2011, nr 89.
- Krzysztofiński M., Ksiądz arcybiskup Ignacy Tokarczuk (1918-2012), człowiek, kapłan, patriota, „Biuletyn Katechetyczny”, 2017, nr 19.
- Kumor B., Historia Kościoła, t. VIII: Czasy współczesne 1914-1992, Lublin 2001.
- Kusz P., Dzieje parafii w Lusowie 1288-1990, Poznań 1996, praca magisterska, Biblioteka WT UAM.
- Lachowicz A., Laicyzacyjna rola reformy prawa małżeńskiego i urzędów stanu cywilnego w woj. białostockim w latach 1945-1948, „Studia Podlaskie”, t. XI, 2001.
- Łeszczyński G., Kapłan niezłomny. Ksiądz Czesław Sadłowski, „Biuletyn Instytutu Pamięci Narodowej”, 2008, nr 10.
- Makowski R., Narodziny województwa leszczyńskiego, „Rocznik Leszczyński”, t. 16, red. S. Sierpowski, Leszno 2016.
- Noszczak B., Polityka państwa wobec Kościoła rzymskokatolickiego w Polsce w okresie internowania prymasa Stefana Wyszyńskiego 1953-1956, Warszawa 2008.
- Opaliński M., Budownictwo sakralne w diecezji łódzkiej w latach 1945-1989, Łódź 2017 (http://dspace.uni.lodz.pl:8080/xmlui/handle/11089/22956).
- Opaliński M., Sprawa budowy kościoła na Osiedlu Teofi lów w Łodzi jako przykład polityki władz państwowych wobec budownictwa sakralnego w latach 1956-1970, „Meritum”, t. VIII (2016).
- Opaliński M., Starania władz kościelnych o budowę nowych kościołów w Łodzi w latach 1957-1981, [w:] Regiony w czasach Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej, red. Ł. Komorowski, M. Szłapka, Poznań 2014.
- Przez morze czerwone. Kościół w Polsce pod rządami komunistów. Budowanie kościołów w PRL, „Gość Niedzielny”, 2008 (dodatek), red. A. Dziurok, A. Grajewski.
- Puzia R., Milan Machovec – marksistowski «prorok» humanistycznego dialogu?, „Zeszyty Naukowe KUL”, 2015, nr 1.
- Raczkowska M., Kościoły na Ratajach, „Kronika Miasta Poznania”, 2001, nr 3.
- Rak A., Represyjna polityka władzy komunistycznej wobec planów budownictwa sakralnego oraz istniejących świątyń Kościoła rzymskokatolickiego w Rzeszowskiem 1944-1968, „Resovia Sacra”, 2010, nr 17.
- Resiak S., «Miasto bez Boga»: lokalizacja kościołów w nowych miastach i osiedlach na terenie diecezji katowickiej w latach 1945-1989, „Śląskie Studia Historyczno-Teologiczne”, 2015, nr 1.
- Romański M., Marnotrawstwo w PRL. Studia nad gospodarką państwową, „Przegląd Nauk Humanistycznych”, 2012, nr 2.
- Schudy S., Ratajskie parafie. Świadectwo tamtych dni, „Kronika Miasta Poznania”, 2001, nr 3.
- Setlak A., Służba wojskowa alumnów Wyższych Seminariów Duchownych w PRL i jej ocena w wypowiedziach alumnów i kapłanów rezerwistów. Studium historyczno-socjologiczne na przykładzie Bartoszyc, Olsztyn 2002.
- Skibiński P., Infiltracja komunistycznych służb specjalnych w polskim Kościele – co już wiemy? Informacja na temat stanu badań, „Teologia Polityczna”, 2003-2004, nr 1.
- Skworc W., Zarys historii budownictwa sakralnego w diecezji katowickiej w latach 1930-1990, „Śląskie Studia Historyczno-Teologiczne”, 1994-1995, nr 27/28.
- Sobeczko M., Zwalczanie budownictwa sakralnego przez władze komunistyczne na Górnym Śląsku na przykładach Jastrzębia Zdroju, Tychów i Katowic w latach 1970-1980 jako próba przebudowy i „laicyzacji” przestrzeni publicznej, „Pisma Humanistyczne”, 2014, nr 12.
- Sokalska E., Przemiany strukturalne władz lokalnych w Polsce II połowy XX wieku, „Zeszyty Prawnicze”, 2011, nr 3.
- Stanisz P., Ideologiczne podstawy polityki wyznaniowej w PRL, „Resovia Sacra”, t. 7 (2000).
- Stanisz P., Próby rozbicia jedności duchowieństwa katolickiego w okresie Polski Ludowej, „Studia z Prawa Wyznaniowego”, t. II (2001).
- Stefaniak J., Postawy duchowieństwa katolickiego wobec systemu komunistycznego w województwie opolskim w latach 1950-1956. Zarys problemu, „Studia Teologiczno-Historyczne”, 2016, nr 2.
- Sychowicz K., Okoliczności upaństwowienia organizacji „Caritas” na terenie woj. białostockiego w początkach 1950 roku, „Studia Podlaskie”, t. XIV (2004).
- Sznajder A., Budownictwo kościołów w diecezji częstochowskiej w latach 1945-1989, Rzeszów 2015.
- Sznajder A., Budownictwo kościołów w Myszkowie i powiecie myszkowskim w okresie PRL, „Zeszyty Myszkowskie” 2016, nr 3.
- Turek W., Społeczeństwo Trójmiasta po „wypadkach grudniowych” w 1970 roku, „Saeculum Christianum”, 2012, nr 1.
- Tyszka K., Nacjonalizm w komunizmie. Ideologia narodowa w Związku Radzieckim i Polsce Ludowej, Warszawa 2004.
- Wilczyński L., Ksiądz arcybiskup Walenty Dymek. Efekty inwigilacji, [w:] Ksiądz arcybiskup Walenty Dymek. Metropolita poznański (1888-1956), red. L. Wilczyński, Poznań 2010.
- Wilczyński L., Parafia św. Stanisława Biskupa i Męczennika w Ceradzu Kościelnym w latach 1918--2008, Poznań 2011.
- Zabraniak S., Persona non grata. Biskup Ignacy Tokarczuk i władze PRL, Lublin 2005.
- Zieliński Z., Kościół w Polsce 1944-2002, Radom 2003.
- Żaryn J., Dzieje Kościoła katolickiego w Polsce (1944-1989), Warszawa 2003.
- Żaryn J., Kościół a władza w Polsce (1945-1950), Warszawa 1997.
- Żurek J., Ruch «księży patriotów» w województwie katowickim w latach 1949-1956, Warszawa–Katowice 2009.
- Żurek J., Wybrane zagadnienia prawnokanoniczne działalności «księży patriotów», „Śląskie Studia Teologiczno-Historyczne”, nr 2, 2012.
- https://katalog.bip.ipn.gov.pl/informacje/37836 (dostęp: 23.06.2018)
- https://bs.sejm.gov.pl/F?func=fi ndb&request=000005867&fi nd_code=SYS&local_base=ARS10 (dostęp: 23.06.2018)