Słowa kluczowe
archaeological research
cathedral island (Ostrów Tumski)
Blessed Virgin Mary and Child
Beautiful Madonna
inspirations
sculpture
Jak cytować
Abstrakt
The focus of the article is a stove tile with the image of the Blessed Virgin Mary and Child, discovered during archaeological works in the interior of the house of canons number 6 on the cathedral island (Ostrów Tumski) in Poznań. The authors give a brief overview of the subject matter connected with antique stove tiles found during excavations and put forward the thesis that the images on them were inspired by sculptures of the turn of the 15th and 16th century, especially the so called Beautiful Madonna sculptures. The authors also refer to other findings of stove tiles with various images of the Blessed Virgin Mary and Child from the territory of Poland. They discuss a wide range of examples of everyday religiousness and indicate that stoves built with tiles with religious motifs are manifestations of such commonplace devotion.Bibliografia
Borkowski T., Materialne przejawy codziennej religijności w średniowiecznych miastach śląskich. Drobna gliniana plastyka dewocyjna, „Archeologia Historica Polona”, t. 7, 1998.
Brych V., Kachle doby goticke, renesancni a rane barokni. Vyberovy katalog Narodniho muzea v Praze, Praha 2004.
Budzan P., Karłowska-Kamzowa A., Działalność fundacyjna biskupa poznańskiego Jana Lubrańskiego, „Kronika Miasta Poznania”, t. 2 (1999).
Chrzanowski T., Sztuka w Polsce. Od Piastów do Jagiellonów, Warszawa 2008.
Clasen K. H., Der Meister der Schönen Madonnen. Herkunft, Entfaltung und Umkreis, Berlin-New York 1974.
Dąbrowska M., Kafle i piece kaflowe w Polsce do końca XVIII w., Wrocław 1987.
Dąbrowska M., Ogrzewanie wnętrz mieszkalnych w średniowieczu i czasach nowożytnych, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, R. 56, nr 3-4, 2008.
Dąbrowska M., Oświetlenie i ogrzewanie średniowiecznych wnętrz zamkowych, „Archeologia Historica Polona”, t. 14, 2004.
Dąbrowska M., Piec jako nośnik idei?, „Archeologia Historica Polona”, t. 21, 2013.
Dobrzycka A., Rzeźba do końca XVI w., [w:] Dziesięć wieków Poznania, red. K. Malinowski, t. 3, Poznań-Warszawa 1956.
Dryja M., Pracownia garncarska w XVI wieku na ul. Loretańskiej 11 w Krakowie, [w:] Rzeczy i ludzie. Kultura materialna w późnym średniowieczu i w okresie nowożytnym. Studia dedykowane Marii Dąbrowskiej, red. M. i W. Bis, Warszawa 2014.
Dymek K., Średniowieczne i renesansowe kafle śląskie, Wrocław 1995.
Fonferek J., Wybrane przykłady kafli wczesnorenesansowych ze Starego Miasta w Elblągu, „Acta Archeologica Pomoranica”, t. 3, XVI Sesja Pomorzoznawcza – cz. 2, Szczecin 2009.
Forstner D., Świat symboliki chrześcijańskiej, Warszawa 1990.
Franz R., Der Kachelofen. Entstehung und kunstgeschichtliche Entwicklung vom Mittelalter bis zum Ausgang des Klassizismus, Graz 1969.
Grzybkowski A., Wariant ikonograficzny Assunty z kobiecą maską lunarną, [w:] Sztuka i ideologia XV wieku. Materiały z sympozjum Komitetu Nauk o Sztuce Polskiej Akademii Nauk, Warszawa 1-4 grunia 1976 r., red. P. Skubiszewski, Warszawa 1978.
Gumowski M., Kafle średniowieczne w Muzeum Wielkopolskim, Poznań 1928.
Hawel P., Schöne Madonnen: Meisterwerke gotischer Kunst, Würzburg 1984.
Jakubek-Raczkowska M., Uwagi o znaczeniu tzw. Pięknych Madonn w sztuce i religijności państwa zakonnego w Prusach, „Acta Universitatis Nicolai Copernici”, Zabytkoznawstwo i Konserwatorstwo t. 40, Toruń 2011
Janiak T., Kafle gotyckie z Wielkopolski, [w:] Średniowieczne i nowożytne kafle. Regionalizmy – podobieństwa – różnice, red. M. Dąbrowska, H. Karwowska, Białystok 2007.
Kaczmarek J., Karolczak Z., Zisopulu-Bleja, Archeologia o przeszłości międzyrzecza Warty, Rudnika i Wierzbaka, „Kronika Miasta Poznania” 2012, z. 4.
Kajzer L., Wstęp do archeologii historycznej, Łódź 1996.
Kębłowski J. S., Dwie „antytezy” w sprawie tzw. Pięknych Madonn, [w:] Sztuka około 1400. Materiały Sesji Stowarzyszenia Historyków Sztuki. Poznań, listopad 1995, red. T. Hrankowska, t. 1, Poznań 1996.
Kobielus S., Florarium christianum. Symbolika roślin – chrześcijańska starożytność i średniowiecze, Kraków 2006.
Kruszelnicki Z., Piękne Madonny – problem otwarty, Teka Komisji Historii Sztuki, t. 8, Toruń 1992.
Kusztelski A., Droga procesyjna z fary na rynek, „Kronika Miasta Poznania”, 2003, z. 3.
Majewski M., Alegoria – religia – władza. Renesansowe kafle stargardzkie i ich wzory ikonograficzne, [w:] Średniowieczne i nowożytne kafle. Regionalizmy – podobieństwa – różnice, red. M. Dąbrowska, H. Karwowska, Białystok 2007.
Malinowska M., Badania na stanowisku Ostrów Tumski 17 w Poznaniu w latach 1953-1954, [w:] Poznań we wczesnym średniowieczu, t. 3, red. W. Hensel, Wrocław-Warszawa 1961.
Miazga A., Sikorski A., Wenzel J., Piecowisko za murem Lubrańskiego na Ostrowie Tumskim w Poznaniu, „Folia Praehistorica Posnaniensia”, t. 19, 2009.
Niesiołowska, Perzyńska M., Żak J., Badania na posesji Ostrów Tumski 13 w latach 1950-1953, [w:] Poznań we wczesnym średniowieczu, t. 2, red. W. Hensel, Wrocław-Warszawa 1960.
Nowak A., Badania wykopaliskowe w ogrodzie arcybiskupim na Ostrowie Tumskim w Poznaniu w latach 1960-1961, [w:] Poznań we wczesnym średniowieczu, t. 4, red. W. Hensel, J. Żak, Wrocław [i in.] 1974.
Olszewski A. M., Niektóre zagadnienia stylu międzynarodowego w Polsce, [w:] Sztuka i ideologia XV wieku, red. E. Karwowska, Warszawa 1978.
Olszewski A. M., Styl Pięknych Madonn w Małopolsce, [w:] Sztuka około 1400. Materiały Sesji Stowarzyszenia Historyków Sztuki. Poznań, listopad 1995, red. T. Hrankowska, t. 1, Poznań 1996.
Poklewska-Koziełł M., Opracowanie zbioru kafli z badań wewnątrz i w pobliżu kanonii nr 6 na Ostrowie Tumskim w Poznaniu (maszynopis), 2014.
Poklewska-Koziełł M., Wenzel J., Kafle z badań wykopaliskowych prowadzonych w latach 2006 i 2009/2010 na posesji przy ul. ks. I. Posadzego 5 na Ostrowie Tumskim w Poznaniu, [w:] Poznań we wczesnym średniowieczu, t. 7, red. H. Kócka-Krenz, Poznań 2012.
Pospieszna B., Późnogotyckie kafle z kościoła pod wezwaniem Św. Walentego w Matarni pod Gdańskiem, [w:] Rzemiosło artystyczne. Materiały z sesji Oddziału Warszawskiego Stowarzyszenia Historyków Sztuki, red. R. Bobrow, t. 2, Warszawa 2001.
Sas-Zubrzycki J., Kaflarstwo polskie, Lublin 1915.
Soćko A., Madonna z probostwa farnego w Poznaniu, [w:] Architektura znaczeń. Studia ofiarowane prof. Zbigniewowi Bani w 65. rocznicę urodzin i w 40-lecie pracy dydaktycznej, red. A. S. Czyż, J. Nowińska, M. Wiraszka, Warszawa 2011.
Szetelnicki W. W., Motyw Mulier amica sole (Ap 12,1) inspiracją średniowiecznej twórczości krakowskich kanoników regularnych. Przyczynek do badań nad symboliką i sztuką zakonną, „Perspectiva. Legnickie Studia Teologiczno-Historyczne”, Rok X, 2011, nr 2 (19).
Święty na każdy dzień, Warszawa 2009.
Wawrzyniak P., Kafle piecowe w zbiorach byłej Pracowni Naukowo-Badawczej PKZ Sp. z o.o. w Poznaniu, „Wielkopolskie Sprawozdania Archeologiczne”, t. 6, 2003.
Wawrzyniak P., Kafle piecowe z ul. Posadzego na Ostrowie Tumskim w Poznaniu, [w:] Civitas Posnaniensis. Studia z dziejów średniowiecznego Poznania, red. Z. Kurnatowska, T. Jurek, Poznań 2005.
Wawrzyniak P., O kaflach i piecach w poznańskich domach, „Kronika Miasta Poznania”, 1999, z. 4.
Żak J., Badania przy ul. Ostrów Tumski 10 w 1946 r., [w:] Poznań we wczesnym średniowieczu, t. 1, red. W. Hensel, Warszawa-Wrocław 1959.
Żalnierius A., Balciunas D., Kafle półcylindryczne z Kowna, [w:] Średniowieczne i nowożytne kafle. Regionalizmy – podobieństwa – różnice, red. M. Dąbrowska, H. Karwowska, Białystok 2007.
Licencja
Autorzy
Autorzy tekstów przyjętych do publikacji w czasopiśmie Ecclesia. Studia z Dziejów Wielkopolski są zobowiązani do wypełnienia, podpisania i odesłania na adres redakcji umowy o udzielenie nieodpłatnej licencji do utworów, z zobowiązaniem do udzielania sublicencji CC.
Zgodnie z umową, autorzy tekstów opublikowanych w czasopiśmie Ecclesia. Studia z Dziejów Wielkopolski udzielają Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji oraz zezwalą na użycie sublicencji Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0).
Autorzy zachowują prawa do dalszego, swobodnego rozporządzania utworem.
Użytkownicy
Zainteresowani użytkownicy internetu uprawnieni są do korzystania z utworów opublikowanych od 2015 roku w Ecclesia. Studia z Dziejów Wielkopolski pod następującymi warunkami:
- uznanie autorstwa - obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem, informacji, o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, DOI) oraz samej licencji;
- bez tworzenia utworów zależnych - utwór musi być zachowany w oryginalnej postaci, nie można bez zgody twórcy rozpowszechniać np. tłumaczeń, opracowań.
Do wszystkich tekstów opublikowanych przed 2015 r. prawa autorskie są zastrzeżone.
Inne
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).