Abstrakt
The article attempts to examine the presence of mystical elements in the writings of the Calabrese exegete, Joachim of Fiore (circ. 1135-1202). The fi rst part constitutes an overview of 12th century characteristic elements of apocalyptic spirituality, as seen by Joachim. This spirituality is infl uenced by both personal refl ections of this author and his intensive studies as well as current events, especially the crisis in the Church and the crusaders’ movement, as well as spreading heresies in the West and the progressive expansion of Islam. The second part of the article analyzes two intuitions of mystical nature which Joachim of Fiore experienced during his stay at the Cistercian Casamari Abbey. He elaborates on them in his major writings – Expositio in Apocalypsim and Psalterium decem cordarum. The nature of these intuitions and their later infl uence on this author’s writings allow the conclusion that we are dealing here with an experience that is mystical in nature, which, in turn, opened before Joachim some interpretative horizons that had been previously inaccessible in matters concerning the understanding (intelligentia) of inspired Writings.
Bibliografia
Chopra T. R., Mandala, w: Nuovo Dizionario delle religioni, red. H. Waldenfels, Cinisello Balsamo, Milano 1993, s. 536-537.
Czubak Scholle M., Św. Bernard z Clairvaux i początki mistyki cysterskiej, w: Przewodnik po filozofi i średniowiecznej. Od św. Augustyna do Joachima z Fiore, red. A. Kijewska, Kraków 2012, s. 299-322.
Dante Alighieri, La Divina Commedia, Milano 1962.
Davy M. M., Initiation à la symbolique romane (XIIe siècle), Paris 1977.
Denifle H., Das Evangelium aeternum und die Commission zu Anagni, „Archiv für Literatur und Kirchengeschichte des Mittelalters” 1 (1885), s. 49-142.
Die Bildwelt der Diagramme Joachims von Fiore. Zur Medialität religiös-politischer Programme im Mittelalter, red. A. Patschovsky, Ostfildern 2003.
Expositio magni prophete Abbatis Ioachim in Apocalipsim […] Venetiis 1527.
Gilson É., Historia filozofi i chrześcijańskiej w wiekach średnich, tłum. S. Zalewski, Warszawa 1987.
Gioacchino da Fiore, Commento a una profezia ignota, Opere di Gioacchino da Fiore: Testi e Strumenti, 10, red. M. Kaup, Roma 1999.
Gould W., Reeves M., Joachim of Fiore and the Myth of the Eternal Evangel in the Nineteenth and Twentieth Century. Revised and enlarged Edition, Oxford 2001.
Gregorovius F., Storia della città di Roma nel Medioevo, t. 4, Brugherio–Milano 1988.
Grundmann H., Per la biografi a di Gioacchino da Fiore e di Raniero da Ponza, w: H. Grundmann, Gioacchino da Fiore. Vita e opere, Opere di Gioacchino da Fiore: Testi e Strumenti, 8, Roma 1997, s. 101-202.
Grundmann H., Studien über Joachim von Floris, Leipzig–Berlin 1927.
Grzegorz Wielki, Dialogi, tłum. E. Czerny, A. Świderkówna, Kraków 2007.
Grzeszczak J., Chwila jest bliska. Wizje końca w literaturze profetycznej (XII-XX wiek), Poznań 2011.
Grzeszczak J., Dall’Età dello Spirito Santo al New Age. Gioacchino da Fiore nella nuova religiosità, Poznań 2008.
Grzeszczak J., Joachim z Fiore. Średniowieczny przyczynek do teologii dziejów, Poznań 2006.
Ioachim Abbas Florensis, Enchiridion super Apocalypsim, w: Gioacchino da Fiore sull’Apocalisse, red. A. Tagliapietra, Milano 1994, s. 127-325.
Ioachim Abbas Florensis, Tractatus in expositionem vite et regule beati Benedicti cum appendice fragmenti (I) de duobus prophetis in novissimis diebus praedicaturis, Fonti per la storia dell’Italia medievale, Antiquitates, 29, red. A. Patschovsky, Roma 2008.
Joachim z Fiore, List do wszystkich wiernych, tłum. M. Beściak, D. Budzanowska, „Kronos. Metafizyka, Kultura, Religia” 29 (2014), nr 2, s. 81-85.
Joachim z Fiore, Psalterium o dziesięciu strunach, tłum. M. Beściak, „Kronos. Metafizyka, Kultura, Religia” 29 (2014), nr 2, s. 61-73.
Joachim z Fiore, Wprowadzenie do Apokalipsy, tłum. P. Grad, „Kronos. Metafizyka, Kultura, Religia” 29 (2014), nr 2, s. 42-55.
Kaup M., De prophetia ignota – Eine frühe Schrift Joachims of Fiore, MGH, Studien und Texte, 19, Hannover 1998.
Kiełtyka S., Święty Bernard z Clairvaux, Kraków 1984.
Kołakowski L., Główne nurty marksizmu, t. 1: Powstanie, Poznań 2001.
Krąpiec M.A., Okresy i główne nurty filozofii, w: Wprowadzenie do filozofii, red. M.A. Krąpiec i in., Lublin 19962, s. 33-87.
Le Goff J., Czasy katedr. Sztuka i społeczeństwo 980-1420, tłum. K. Dolatowska, Warszawa 2002.
Le Goff J., Kultura średniowiecznej Europy, tłum. H. Szumańska-Grossowa, Gdańsk–Warszawa 2002.
Lessing G.E., Wychowanie rodzaju ludzkiego, tłum. H. Kahanowa, w: G.E. Lessing, Dzieła wybrane, t. 3, Warszawa 1959, s. 529-555.
Löwith K., Historia powszechna i dzieje zbawienia. Teologiczne przesłanki filozofii dziejów, tłum. J. Marzęcki, Kęty 2002.
Lubac, de H., La posterité spirituelle de Joachim de Flore. De Joachim à nos jours, Paris 2014.
Łukaszewska-Haberkowa J., Wstęp, w: Hildegarda z Bingen, Wizje, czyli poznaj drogi Pana, Kraków 2011, s. 7-13.
McGinn B., Antychryst. Dwa tysiące lat fascynacji człowieka złem, tłum. B. Cendrowska, Warszawa 1998.
McGinn B., Apocalyptic Spirituality. Treatises and Letters of Lactantius, Adso of Montier-en-Der, Joachim of Fiore, the Franciscan Spirituals, Savonarola, London 1980.
McGinn B., Joachim and the Sybil. An Early Work of Joachim of Fiore from Ms. 322 of the Biblioteca Antoniana in Padua, „Cîteaux. Commmentarii Cistercenses” 24 (1973), s. 97-138.
McGinn B., The Calabrian Abbot. Joachim of Fiore in the History of Western Thought, New York 1985.
McGinn B., Visions of the End. Apocalyptic Traditions in the Middle Ages, New York 1998. Pensare per figure. Diagrammi e symboli in Gioacchino da Fiore. Atti del 7o Congresso internazionale di studi gioachimiti, San Giovanni in Fiore – 24-26 settembre 2009, Opere di Gioacchino da Fiore: testi e strumenti, 23, red. A. Ghisalberti, Roma 2010.
Potestà G. L., Il tempo dell’Apocalisse. Vita di Gioacchino da Fiore, Roma–Bari 2004.
Rainini M., Disegni dei tempi. Il „Liber Figurarum” e la teologia fi gurativa di Gioacchino da Fiore, Opere di Gioacchino da Fiore: testi e strumenti, 18, Roma 2006.
Reeves M., Hirsch-Reich B., The Figurae of Joachim of Fiore, Oxford 1972.
Reeves M., The Influence of Prophecy in the Later Middle Ages. A Study in Joachimism, Oxford 1969, Notre Dame–London 19932.
Runciman S., Dzieje wypraw krzyżowych, t. 2: Królestwo Jerozolimskie i frankijski Wschód 1100-1187, tłum. J. Schwakopf, Katowice 2009.
Scattola M., Teologia polityczna, tłum. P. Borkowski, Warszawa 2011.
Sowiński A., Wstęp, w: G.E. Lessing, Dzieła wybrane, t. 1, Warszawa 1959, s. V-LXVIII.
Tagliapietra A., Gioacchino da Fiore e la filosofia, Saonara 2013.
Taubes J., Zachodnia eschatologia, tłum. A. Serafin, Warszawa 2016.
Tovard G.H., Życie apostolskie i reforma Kościoła, w: Duchowość chrześcijańska. Późne średniowiecze i reformacja, red. J. Raitt, współpr. B. McGinn, J. Meyendorff , tłum. P. Blumczyński, Kraków 2011, s. 1-11.
Troncarelli F., Interior acies. Immagine e intuizione in Gioacchino da Fiore, „Florensia. Bollettino del Centro Internazionale di Studi Gioachimiti” 16-17 (2002-2003), s. 89-103.
Vattimo G., Dopo la cristianità. Per un cristianesimo non religioso, Milano 2002.
Vauchez A., Duchowość średniowiecza, tłum. H. Zaremska, Gdańsk 2004.
Weigel G., Ostateczna rewolucja. Kościół sprzeciwu a upadek komunizmu, tłum. W. Buchner, Poznań 1995.
Wilder A.N., The Rhetoric of Ancient and Modern Apocalyptic, „Interpretation” 25 (1971), s. 436-453.
Witek S., Duchowość religijna, w: Encyklopedia katolicka, t. 4, Lublin 1989, kol. 330-334.
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autorzy
Autorzy tekstów przyjętych do publikacji w czasopiśmie Filozofia Chrześcijańska są zobowiązani do wypełnienia, podpisania i odesłania na adres redakcji umowy o udzielenie nieodpłatnej licencji do utworów, z zobowiązaniem do udzielania sublicencji CC.
Zgodnie z umową, autorzy tekstów opublikowanych w czasopiśmie Filozofia Chrześcijańska udzielają Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji oraz zezwalą na użycie sublicencji Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0).
Autorzy zachowują prawa do dalszego, swobodnego rozporządzania utworem.
Użytkownicy
Zainteresowani użytkownicy internetu uprawnieni są do korzystania z utworów opublikowanych od 2015 roku w Filozofia Chrześcijańska pod następującymi warunkami:
- uznanie autorstwa - obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem, informacji, o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, DOI) oraz samej licencji;
- bez tworzenia utworów zależnych - utwór musi być zachowany w oryginalnej postaci, nie można bez zgody twórcy rozpowszechniać np. tłumaczeń, opracowań.
Do wszystkich tekstów opublikowanych przed 2015 r. prawa autorskie są zastrzeżone.
Inne
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).