Słowa kluczowe
polonistyka na UAM
Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk
leksykografia gwar Wielkopolski
Jak cytować
Abstrakt
W artykule przedstawione są najważniejsze informacje dotyczące historii badań dialektologicznych w Poznaniu. Podano też istotne dane, szkicując kontekst tych działań – działalność naukowa Uniwersytetu Poznańskiego ściśle powiązana jest z Poznańskim Towarzystwem Przyjaciół Nauk. Te dwie instytucje naukowe mają wielkie zasługi w rozwoju studiów polonistycznych, a w tym dialektologii. Przedstawione informacje dotyczą głównie mało znanych osiągnięć zespołu dialektologicznego – między innymi archiwum fonograficznego z rejestracjami wypowiedzi informatorów urodzonych w drugiej połowie XIX wieku (najstarszy rozmówca pochodzi z roku 1855), co z nagraniami współczesnymi daje w sumie zarejestrowanych około 3700 godzin mowy ludowej – całość tego archiwum dostępna jest w wersji cyfrowej. Tekst uzupełnia garść informacji o historii dialektologii poznańskiej, kończy zaś szkic współczesnych działań zespołu Pracowni Dialektologicznej UAM – głównie prac leksykograficznych.
Bibliografia
Źródła:
AJKLW – Atlas języka i kultury ludowej Wielkopolski, t. I–VI, pod red. Z. Sobierajskiego i J. Burszty, Wrocław [i in.] 1979–1991, t. VII–XI, pod red. Z. Sobierajskiego, Wrocław [i in.] – Poznań 1992–2005.
Kobus J., Gniazdowski T. (red.) (2018), Słownik języka mieszkańców okolic Gniezna. Święta, wierzenia i przesądy, Poznań.
Kobus J., Stępień M. (red.) (2018), Słownik języka mieszkańców Czerniejewa. Praca na roli i w gospodarstwie, Poznań.
Kobus J., Migdałek A. (red.) (2021), Słownik języka mieszkańców okolic Pobiedzisk. Praca na roli i w gospodarstwie, Poznań (w druku).
MAGP – Mały atlas gwar polskich, oprac. Pracownia Dialektologiczna (od t. IV Pracownia Atlasu i Słownika Gwar Polskich) Zakładu Językoznawstwa PAN w Krakowie, t. I–II pod kierunkiem K. Nitscha, t. III–XIII pod kierunkiem M. Karasia, Wrocław–Kraków 1957–1970.
Osowski B. (red.) (2018a), Gospodarz. Słownik języka mieszkańców powiatu kolskiego, Poznań.
Osowski B. (red.) (2018b), Gospodyni. Słownik języka mieszkańców powiatu kolskiego, Poznań.
Osowski B. (red.) (2019), W kuchni u pleszewian. Słownik języka i kultury mieszkańców powiatu pleszewskiego, Poznań.
SGP – Słownik gwar polskich (opracowany przez Zakład Dialektologii Polskiej Instytutu Języka Polskiego PAN w Krakowie), t. I, z. 1. (A–Algiera), Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź 1979 – t. X, z. 33 (I–Iżyna), Kraków 2019.
SGP 1977, Słownik gwar polskich, opracowany przez Zakład Dialektologii Polskiej Instytutu Języka Polskiego PAN w Krakowie. Źródła, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk.
Sierociuk J. (red.) (2019a), Słownik języka mieszkańców ziemi łukowskiej. Praca na roli i w gospodarstwie, Poznań.
Bibliografia:
Gliszczyńska A. (2007), Germanizmy leksykalne w Atlasie języka i kultury ludowej Wielkopolski, [w:] Gwary dziś. 4. Konteksty dialektologii, pod red. J. Sierociuka, Poznań, s. 275–286.
Gruchmanowa M. (1970), Gwary zachodniej Wielkopolski, Poznań.
Jędraszewski W., Szczepaniak M. (2010), Leksykon miejscowości Wielkiego Księstwa Poznańskiego, z. 1. Powiat Gniezno, Gniezno.
Kaniewska B. (2018), O początku i nie tylko, [w:] Stulecie poznańskiej polonistyki (1919–2019), t. 1. Okres międzywojenny i lata okupacji, pod red. B. Judkowiak, S. Wysłołuch, S. Karolak, A. Piotrowicz, Poznań, s. 11–18.
Karaś H. (2011), Polska leksykografia gwarowa, Warszawa.
Kobus J. (2017), Dokumenty Archiwum UAM dotyczące doc. Adama Tomaszewskiego, „Gwary Dziś” 9, s. 209–213, http://gwary.ptpn.poznan.pl/wp-content/uploads/2019/12/Gwary-9-12-Kobus.pdf.
Kolberg O. (1875-1882), Lud. Jego zwyczaje, sposób życia, mowa, podania, przysłowia, obrzędy, gusła, zabawy, pieśni, muzyka i tańce. Przedstawił Oskar Kolberg. Serya IX. W.Ks. Poznańskie. Część 1–7, Kraków.
Lewaszkiewicz T. (2018), Adam Tomaszewski (1895–1945) – poznański dialektolog, [w:] Stulecie poznańskiej polonistyki (1919–2019), t. 1. Okres międzywojenny i lata okupacji, pod red. B. Judkowiak, S. Wysłołuch, S. Karolak, A. Piotrowicz, Poznań, s. 291–304.
Maciejewski J. (2018), Uniwersyteckie tradycje filologii polskiej w Poznaniu, [w:] Stulecie poznańskiej polonistyki (1919–2019), t. 1. Okres międzywojenny i lata okupacji, pod red. B. Judkowiak, S. Wysłołuch, S. Karolak, A. Piotrowicz, Poznań, s. 21–61.
Malepszak S. (2007), Bukowiec Górny. 800 lat dziejów, Bukowiec Górny.
Nowak H. (2001), Od Archiwum Fonograficznego do Zakładu Dialektologii Polskiej Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, [w:] Gwary dziś. 1. Metodologia badań, pod red. J. Sierociuka, Poznań, s. 201–212.
Piwowarczyk D.R. (2020), Kazimierz Nitsch – współtwórca językoznawstwa polskiego, [w:] My z Nich, 4. Spuścizna językoznawców polskich XX wieku, red. nauk. Z. Greń, K. Kleszczowa, Z. Zaron, Warszawa, s. 129–140.
Reichan J., Woźniak K. (2001), Perspektywy polskiej leksykografii gwarowej, [w:] Gwary dziś. 1. Metodologia badań, pod red. J. Sierociuka, Poznań, s. 33–42.
Sierociuk J. (2003), Założenia metodologiczne badań języka wsi, „Poznańskie Spotkania Językoznawcze”, t. XI, pod red. Z. Krążyńskiej i Z. Zagórskiego, Poznań, s. 131–136.
Sierociuk J. (2005), Z zasobu polskiego słownictwa: Murzyn, [w:] Ad perpetuam rei memoriam. Profesorowi Wojciechowi Ryszardowi Rzepce z okazji 65. urodzin, Poznań, s. 369–374.
Sierociuk J. (2007), Język mieszkańców wsi czy gwara? Problem nie tylko teoretyczny, „Prace Filologiczne”, t. LIII, s. 527–534.
Sierociuk J. (2013), W sprawie wielkopolskiej polszczyzny regionalnej, [w:] Cum reverentia, gratia, amicitia … Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Bogdanowi Walczakowi, pod red. J. Migdał, A. Piotrowskiej-Wojaczyk, t. III, Poznań, s. 205–211.
Sierociuk J. (2018), Henryk Nowak (1932–2010) – cichy dialektolog, [w:] Stulecie poznańskiej polonistyki (1919–2019), t. 2. Językoznawstwo (po roku 1945), pod red. A. Piotrowicz, S. Wysłouch, B. Judkowiak i S. Karolak, Poznań, s. 237–248.
Sierociuk J. (2019b), Gwara – nasz język, nasze dziedzictwo, „Przegląd Wielkopolski”, nr 3 (125), s. 4–12.
Sierociuk J. (2020), Zenon Sobierajski – poznański dialektolog, [w:] My z Nich, 4. Spuścizna językoznawców polskich XX wieku, red. nauk. Z. Greń, K. Kleszczowa. Z. Zaron, Warszawa, s. 185–200.
Sobierajski Z. (1957), Katalog płytoteki Zakładu Fonograficznego UAM, cz. II, „Biuletyn Fonograficzny” 2, s. 81–109 + mapa.
Sobierajski Z. (1972), Kwestionariusz do Atlasu języka i kultury ludowej Wielkopolski, cz. I: Słownictwo – Fonetyka – Słowotwórstwo, pyt. 1–645 (współpracowali: M. Gruchmanowa, H. Nowak, Z. Zagórski), cz. II: Deklinacja – Koniugacja – Składnia, pyt. 646–1380 (współpracowali: M. Gruchmanowa, H. Nowak), cz. III: Etnographica, pyt. 1381–1953 (uzupełnienia: T. Wróblewski); cz. IV: Ilustracje, Poznań.
Walczak B. (2018a), Edward Klich (1878–1939) – językoznawca. Życie i twórczość naukowa, [w:] Stulecie poznańskiej polonistyki (1919–2019), t. 1. Okres międzywojenny i lata okupacji, pod red. B. Judkowiak, S. Wysłołuch, S. Karolak, A. Piotrowicz, Poznań, s. 249–260.
Walczak B. (2018b), Wojciech Ryszard Rzepka na tle poznańskiej tradycji językoznawstwa, [w:] Stulecie poznańskiej polonistyki (1919–2019), t. 2. Językoznawstwo (po roku 1945), pod red. A. Piotrowicz, S. Wysłouch, B. Judkowiak, S. Karolak, Poznań, s. 303–314.
Walczak B. (2018c), Zenon Sobierajski (1917–2007) – slawista i dialektolog, znawcza gwar polskich i słowiańskich, [w:] Stulecie poznańskiej polonistyki (1919–2019), t. 2. Językoznawstwo (po roku 1945), pod red. A. Piotrowicz, S. Wysłouch, B. Judkowiak, S. Karolak, Poznań, s. 191–209.
Wikarjak J. (red.) (1972), Uniwersytet Ziem Zachodnich i tajne kursy uniwersyteckie 1939–1945. Pokłosie wspomnień, Poznań.
Zagórski Z. (1967), Gwary północnej Wielkopolski, Poznań.
Zagórski Z. (2011), Językoznawstwo polskie na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w latach 1919–2009 (w zarysie), Poznań.
Licencja
Autorzy
Autorzy tekstów przyjętych do publikacji w czasopiśmie Gwary Dziś są zobowiązani do wypełnienia, podpisania i odesłania na adres redakcji umowy o udzielenie nieodpłatnej licencji do utworów, z zobowiązaniem do udzielania sublicencji CC.
Zgodnie z umową, autorzy tekstów opublikowanych w czasopiśmie Gwary Dziś udzielają Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji oraz zezwalają na użycie sublicencji Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0).
Autorzy zachowują prawa do dalszego, swobodnego rozporządzania utworem.
Użytkownicy
Zainteresowani użytkownicy internetu uprawnieni są do korzystania z utworów opublikowanych od 2015 r. w Gwarach Dziś pod następującymi warunkami:
uznanie autorstwa - obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem, informacji, o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, DOI) oraz samej licencji;
bez tworzenia utworów zależnych - utwór musi być zachowany w oryginalnej postaci, nie można bez zgody twórcy rozpowszechniać np. tłumaczeń, opracowań.
Do wszystkich tekstów opublikowanych przed 2015 r. prawa autorskie są zastrzeżone.
Inne
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).