Słowa kluczowe
Polish subdialectal lexicography
dialectal lexis
Kielce Region
Jak cytować
Abstrakt
The article revolves around the lexicographic practice of Zygmunt Wasilewski, a lawyer, politician, journalist, literary critic in reference to his 19th-century regional glossary from the village of Jaksice, Pińczów county (central-northern Małopolska). In characterizing this set of words (212 entry words), I have taken into account the macro- and microstructure of the glossary. The lexical material contained in The Glossary is primarily a source of knowledge of the sub-dialects of Kielce Region in research into Polish sub-dialects in general. It also gives insight into the technique of this unqualified lexicographer, a folk culture enthusiast in his youth.
Bibliografia
Biela J. (1891), Spis wyrazów zebranych we wsi Żarnówce nad Skawą, „Sprawozdania Komisjin Językowej Akademii Umiejętności” IV, s. 374–384.
Cinciała A. (1998), Słownik dyalektyczny Księstwa Cieszyńskiego z dodatkiem przysłowiów i frazeologii, Wisła.
Cygan S. (1997), Stan badań nad gwarami kieleckimi, [w:] Tradycja badań dialektologicznych w Polsce. Księga referatów z sesji językoznawczej w Olsztynie, red. H. Sędziak, Olsztyn, s. 102–118.
Cygan S. (2002), Gwara w pracach etnograficznych Zygmunta Wasilewskiego, [w:] Zygmunt Wasilewski – polityk – krytyk – regionalista, red. M. Meducka, Kielce, s. 145–160.
Cygan S. (2005), Ludoznawcze zainteresowania kieleckiej inteligencji, [w:] Z tradycji i dorobku inteligencji kieleckiej w XIX i XX wieku, red. M. Meducka, Kielce, s. 11–27.
Cygan S. (2015), Trzy dziewiętnastowieczne małopolskie słowniczki gwarowe, „Poradnik Językowy”, z. 10, s. 7–23.
Cygan S. (2020), Dziewiętnastowieczne słowniczki gwarowe księdza Władysława Siarkowskiego z perspektywy leksykograficznej, „Gwary Dziś”, t. 12, s. 229–245. DOI: https://doi.org/10.14746/gd.2020.12.17
Dembowski B. (1891), Spis wyrazów i wyrazów używanych na Podhalu jako uzupełnienie poprzednich zbiorów, „Sprawozdania Komisji Językowej Akademii Umiejętności” IV, s. 301–317.
Dembowski B. (1885), Spis wyrazów podhalskich, „Pamiętnik Towarzystwa Tatrzańskiego” X, s. 1–26.
Dembowski B. (1894), Słownik gwary podhalskiej, „Sprawozdania Komisji Językowej Akademii Umiejętności” V, s. 339–444.
Doroszewski W. (1953), Przedmiot i metody dialektologii, „Poradnik Językowy, z. 4, s. 4–12.
Dubisz S. (2011), Kwalifikatory w słowniku – problem nie tylko leksykograficzny, „Prace Filologiczne”, t. LX, s. 99–108.
Dziewiętnastowieczne słowniczki gwarowe z Polski północno-wschodniej (2009), cz. I, red. B. Nowowiejski, Białystok.
Dziewiętnastowieczne słowniczki gwarowe z Polski północno-wschodniej (2020), cz. II, red. B. Nowowiejski, B. Kuryłowicz, Białystok.
Engelking-Teleżyńska E., Markowski A., Weiss E. (1989), Kwalifikatory w słownikach – próba systematyzacji, „Poradnik Językowy”, z. 5, s. 300–309.
Erber B., 1962, Zarys stanu badań etnograficznych w woj. kieleckim, „Rocznik Muzeum Świętokrzyskiego”, s. 333–359.
Gloger Z. (1893), Słownik gwary ludowej w okręgu tykocińskim, „Prace Filologiczne”, t. IV, s. 795–904.
Głuchowski W. [Wasilewski Z.] (1890), Listy ze wsi, „Głos”, nr 38, s. 460–461, nr 39, s. 472–473, nr 40, s. 486–487, nr 42, s. 509–510.
Jaskłowski W.J. (1904), Wieś Mnichów (w powiecie jędrzejowskim), „Wisła”, t. XVIII, s. 1–24, 74–88, 177–205.
Kapełuś H. (1982), Wisła (1887–1905), [w:] Dzieje folklorystyki polskiej, red. H. Kapełuś, J. Krzyżanowski, Warszawa, s. 264–337.
Karaś H. (1961), Z historii badań nad słownictwem gwarowym, „Język Polski”, z. 3, s. 161–180, z. 5, s. 355–369.
Karaś H. (2010), Polskie słowniki gwarowe – dzieje, typologia, metody opracowania, „Poradnik Językowy”, z. 4, s. 72–104.
Karaś H. (2011), Polska leksykografia gwarowa, Warszawa.
Karaś H. (2012), Dziewiętnastowieczne słowniczki gwarowe jako przedmiot badań językoznawczych, „Poradnik Językowy”, z. 1, s. 55–64.
Karaś H. (2013), Słowniczek gwar wielkopolskich Oskara Kolberga w dziejach polskiej leksykografii gwarowej, [w:] Cum reverentia, gratia, amicitia... Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Bogdanowi Walczakowi, t. II, red. J. Migdał, A. Piotrowska-Wojaczyk, Poznań, s. 33–44.
Karłowicz J. (1871), Poradnik dla zbierających rzeczy ludowe, Warszawa.
Korespondencja – Zygmunt Wasilewski Stefan Żeromski. Korespondencja wzajemna 1890–1925 (2019), opr. Z.J. Adamczyk, Kielce.
Kupiszewski W. (2011), Co z tego pozostało? (O pewnej gwarze po stu latach), „Prace Filologiczne”, t. LXII, s. 155–162.
Kuryłowicz B. (2003), „Słownik gwary ludowej w okręgu tykocińskim” Zygmunta Glogera jako źródło „Słownika gwar polskich” Jana Karłowicza, „Prace Filologiczne” LXIV, s. 191–199.
Kuryłowicz B. (2007), O słowniczku tykocińskim Zygmunta Glogera, [w:] Z zagadnień leksykologii i leksykografii języków słowiańskich, red. J. Kamper-Warejko, I. Kaproń-Charzyńska, Toruń, s. 87–97.
Linde M.S.B. (1951), Słownik języka polskiego, wyd. trzecie, t. V.
Lubczyńska A. (2002), Z. Wasilewski – od etnografii do regionalizmu, [w:] Z. Wasilewski: polityk – krytyk – regionalista, red. M. Meducka, Kielce, s. 109–135.
Łoś J. (1904), Znaczenie Słownika gwar polskich, „Wisła”, t. XVIII, s. 177. Malinowski L. (1873), Beiträge zur slavischen Dialectologie. I. Ueber die oppelnsche Mundart in Oberschlesien. (1. Heft: Laut- und Formenlehre), Leipzig.
Maryniakowa I., Rembiszewska D.K., Siatkowski J. (2014), Różnojęzyczne słownictwo gwarowe Podlasia, Suwalszczyzny i północno-wschodniego Mazowsza, Warszawa.
Matlakowski W. (1891), Zbiór wyrazów ludowych dawnej Ziemi Czerskiej, „Sprawozdania Komisji Językowej Akademii Umiejętności” IV, s. 362–373.
Matlakowski W. (1894), Słownik wyrazów ludowych zebranych w Czerskiem na Kujawach, „Sprawozdania Komisji Językowej Akademii Umiejętności” V, s. 127–147.
Màtyàs M. (1891), Słowniczek gwary ludu zamieszkającego wschodnio-południową najbliższą okolicę Nowego Sącza ( wsie: Zawada, Nawojówka, Brzeziny, Kunów, Jamnica, Poręba, Bielowice i Dąbrówka Polska), „Sprawozdania Komisji Językowej Akademii Umiejętności” IV, s. 318–335.
Meducka M. (1997), Endek z Siekierna, „Ikar”, z. 2 s. 21–22.
Miodunka W. (1989), Podstawy leksykologii i leksykografii, Warszawa.
Motas M. (2020), Zygmunt Wasilewski (1865–1948), [w:] Słownik biograficzny polskiego obozu narodowego, t. 1, red. K. Kawęcki, Warszawa, s. 348–360.
Nitsch K. (1929), Wybór tekstów polskich gwarowych, Lwów.
Nowowiejski B. (2003), „Słowniczek gwary augustowskiej” Aleksandra Osipowicza jako rekonstruowane źródło do historii polskiej leksykografii gwarowej, [w:] Gwary dziś, t. 2: Regionalne słowniki i atlasy gwarowe, red. J. Sierociuk, Poznań, s. 97–102.
Nowowiejski B. (2007), Z warsztatu leksykograficznego Ludwika Czarkowskiego, [w:] Gwary dziś, t. 4: Konteksty dialektologii, red. J. Sierociuk, Poznań, s. 263–273.
Nowowiejski B. (2009a), Przekładowy słownik niemiecko-polski z połowy XIX wieku jako zapis językowej świadomości słownikarza, [w:] Synchroniczne i diachroniczne aspekty badań polszczyzny, t. 8, Szczecin, s. 83–93.
Nowowiejski B. (2009b), Zapomniane słownictwo z połowy XIX wieku, „Białostockie Archiwum Językowe”, nr 9, s. 217–231. DOI: https://doi.org/10.15290/baj.2009.09.15
Nowowiejski B. (2010a), Z warsztatu leksykograficznego Krzysztofa Celestyna Mrongowiusza, [w:] Język polski – wczoraj – dziś – jutro, red. B. Czopek-Kopciuch, P. Żmigrodzki, Kraków, s. 176–183.
Nowowiejski B. (2010b), Wychowawczy wymiar słowników niemiecko-polskich z XIX w., „Białostockie Archiwum Językowe”, nr 10, s. 203–214. DOI: https://doi.org/10.15290/baj.2010.10.13
Nowowiejski B. (2013), Słownik Mrongowiusza – między Lindem a słownikiem wileńskim, „Prace Filologiczne”, t. LXIV, s. 225–244.
Przewodnik – Literatura polska. Przewodnik encyklopedyczny, t. 2, red. A. Hutnikiewicz, Warszawa 2000.
Reichan J., Woźniak K. (2001), Perspektywy polskiej leksykografii gwarowej, [w:] Gwary dziś, t. 1: Metodologia badań, red. J. Sierociuk, Poznań, s. 33–42.
Rembiszewska D.K. (2010), Słownik dialektu knyszyńskiego a inne słowniczki gwarowe z obszaru północno-wschodniej Polski, „Prace Filologiczne”, t. LVIII, s. 345–361.
Rzeszowski L. (1891), Spis wyrazów ludowych z okolicy Żywca, „Sprawozdania Komisji Językowej Akademii Umiejętności IV, s. 353–361.
Słownik gwar polskich, oprac. Zakład Dialektologii Polskiej Instytutu Języka Polskiego PAN w Krakowie pod kierunkiem M. Karasia, Źródła, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk.
Słownik języka polskiego (tzw. warszawski), red. J. Karłowicz, A.A. Kryński, W. Niedźwiedzki, Warszawa.
Słownik wileński, cz. I-II, Wilno.
Sokólska U. (2013), Przyczynki do projektu Wielkiego słownika polskiego Jana Karłowicza jako źródło wiedzy o warsztacie leksykografa końca XIX wieku, „Prace Filologiczne”, s. 351–366.
Tyrpa A. (2015), Językoznawstwo w Dziełach wszystkich Oskara Kolberga, [w:] Ja daję właśnie materiał… O dziele Oskara Kolberga w dwusetną rocznicę Jego urodzin, red. E. Antyborzec, Poznań, s. 91–108.
Urbańczyk S. (1993), Dwieście lat polskiego językoznawstwa (1751–1950), Kraków.
Waga A. (1860), Abecadłowy spis wyrazów ludowego języka w okolicach Łomży, Wizny i przyległych, „Biblioteka Warszawska”, t. II, s. 748–760.
Wasilewski Z. (1889), Jagodne (wieś w powiecie łukowskim, gmina Dąbie). Zarys etnograficzny, Biblioteka „Wisły”, t. IV, Warszawa.
Wasilewski Z. (1892), Przyczynek do etnografii Krakowiaków, „Wisła”, t. VI, s. 184–204, 300–317.
Wasilewski Z. (1895), Słowniczek wyrazów ludowych we wsi Jaksicach, „Prace Filologiczne”, t. V, z. I, s. 90–98.
Wasilewski Z. (1933), Wyprawa do Jaksic, „Pamiętnik Koła Kielczan”, t. VI, Kielce–Warszawa, s. 73–83.
Wasilewski Z. (1962), Życiorys autora, [w:] Z. Wasilewski, Pokolenia w służbie narodu, Londyn, s. 7–41.
Wojtkiewicz I. (2003), O „Słowniczku gwary augustowskiej” Aleksandra Osipowicza, [w:] Słowa jak mosty nad wiekami, red. U. Sokólska, P. Wróblewski, Białystok, s. 287–297. DOI: https://doi.org/10.15290/baj.2002.02.16
Woźniak K. (2000), Stan polskiej leksykografii gwarowej pod koniec XX wieku, [w:] Słowiańskie słowniki gwarowe, pod red. H. Popowskiej-Taborskiej, Warszawa, s. 17–51.
Wronicz J. (2010), Mały słownik gwar polskich, „Prace Filologiczne”, t. LVIII, s. 457–469.
Wysoczański W. (2015), Materiały językowe w Kolbergowskim przekazie źródłowym, [w:] Ja daję właśnie materiał… O dziele Oskara Kolberga w dwusetną rocznicę Jego urodzin, red. E. Antyborzec, Poznań, s. 107–124.
Zawiliński R. (1887), O sposobie gromadzenia materyałów etnograficznych, „Wisła”, t. I, s. 3–8, 43–48.
Złoża J. (1891), Zbiór wyrazów używanych w okolicach Chochołowa, „Sprawozdania Komisji Językowej Akademii Umiejętności” IV, s. 341–352.
Żeromski S. (1973), Dzienników tom odnaleziony, Warszawa.
Żmigrodzki P. (2003), Wprowadzenie do leksykografii polskiej, Katowice.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2022 Stanisław Cygan
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autorzy
Autorzy tekstów przyjętych do publikacji w czasopiśmie Gwary Dziś są zobowiązani do wypełnienia, podpisania i odesłania na adres redakcji umowy o udzielenie nieodpłatnej licencji do utworów, z zobowiązaniem do udzielania sublicencji CC.
Zgodnie z umową, autorzy tekstów opublikowanych w czasopiśmie Gwary Dziś udzielają Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji oraz zezwalają na użycie sublicencji Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0).
Autorzy zachowują prawa do dalszego, swobodnego rozporządzania utworem.
Użytkownicy
Zainteresowani użytkownicy internetu uprawnieni są do korzystania z utworów opublikowanych od 2015 r. w Gwarach Dziś pod następującymi warunkami:
uznanie autorstwa - obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem, informacji, o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, DOI) oraz samej licencji;
bez tworzenia utworów zależnych - utwór musi być zachowany w oryginalnej postaci, nie można bez zgody twórcy rozpowszechniać np. tłumaczeń, opracowań.
Do wszystkich tekstów opublikowanych przed 2015 r. prawa autorskie są zastrzeżone.
Inne
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).