Keywords
Silesia
swaczyna
afternoon meal
folk culture
How to Cite
Abstract
The subject of the article is swaczyna – a little-known dialect name for an afternoon meal. The aim of the article is to analyze the
meaning of this word, to show its functioning against the background of the region’s folk culture, to discuss its origin and synonyms, as well as to show how the lexeme’s meaning changed together with the cultural behaviour patterns denoted by it. The analysis combines the linguistic and cultural perspectives. The research is based on chronologically diverse ethnographic materials, own field materials and materials extracted from the record of Słownik gwar śląskich [Dictionary of Silesian Sub-dialects]. The
subject is a part of an important and current effort to protect intangible cultural heritage, which – in accordance to the UNESCO convention of 2003 – consists in the preservation of and passing the heritage (in the form of language and customs), for instance by examining and documenting it.
References
Bronicz S. (1966), Rolnictwo, [w:] Stare i Nowe Siołkowice, cz. I, red. M. Gładysz, Wrocław–Warszawa–Kraków, s. 109–130.
Drożdż A. (2002), Pomoc wzajemna. Współdziałanie społeczne i pomoc sąsiedzka, [w:] Komentarze do Polskiego Atlasu Etnograficznego, t. VII, Wrocław–Cieszyn.
Dubiel L. (1973), Dzieci i młodzież wsi śląskiej. Przemiany w tradycjach wychowawczych rodziny i środowiska, Katowice.
Kadłubiec K.D. (2002), Skoro zapomniane. O radościach i smutkach starej Karwiny, Karwina.
Kiereś M. (2018), Tradycje kulinarne Beskidów i Śląska Cieszyńskiego, [w:] Zbiór przepisów potraw regionalnych województwa śląskiego, wyd. 2, red. H. Szymanderska, Katowice, s. 133–143.
Korzeniowska W. (1993), Codzienność społeczności wsi rejencji opolskiej w aspekcie zachodzących przemian (1815–1914), Opole.
Krzyżanowski J. (red.) (1969), Nowa księga przysłów i wyrażeń przysłowiowych polskich, t. I, Warszawa.
Kutrzeba-Pojnarowa A. (1977), Kultura ludowa i jej badacze. Mit i rzeczywistość, Warszawa.
Łabońska E. (1996), Śląska kucharka doskonała, Katowice.
Malinowski L. (1976), Zarysy życia ludowego na Szląsku, [w:] J. Pośpiech, S. Sochacka, Lucjan Malinowski a Śląsk (działalność śląskoznawcza, teksty ludoznawcze), Opole, s. 111–200.
Ondrusz J. (1960), Przysłowia i przymówiska ludowe ze Śląska Cieszyńskiego, Wrocław.
Ondrusz J. (1972), Pożywienie ludu cieszyńskiego, [w:] Płyniesz Olzo... Zarys kultury materialnej ludu cieszyńskiego, red. D. Kadłubiec, Ostrawa, s. 175–201.
Ondrusz J. (2016), Pożywienie ludu cieszyńskiego, [w:] D. Kadłubiec z zespołem, Płyniesz Olzo. Monografia kultury ludowej Śląska Cieszyńskiego, Czeski Cieszyn, s. 491–515.
Pośpiech J. (1987), Zwyczaje i obrzędy doroczne na Śląsku, Opole.
Pszczółka P. (1964), Ze wspomnień o domu rodzinnym, [w:] Wspomnienia cieszyniaków, zebrał i oprac. L. Brożek, przedm. L. Chlebowczyk, Warszawa, s. 224–229.
SK, Karłowicz J., Słownik gwar polskich, t. 5, Kraków 1907.
SL, Linde S.B., Słownik języka polskiego, t. 3, Warszawa 1812.
SW, Karłowicz J., Kryński A., Niedźwiedzki W., Słownik języka polskiego, t. 6, Warszawa 1915.
Szromba Z. (1963), Pożywienie ludności wiejskiej w Starych Siołkowicach z końcem XIX i w XX wieku, [w:] Stare i Nowe Siołkowice, cz. I, red. M. Gładysz, Wrocław–Warszawa–Kraków, s. 131–175.
Szromba-Rysowa Z. (1969), Proletariat rolny w społeczności wiejskiej (na przykładzie wsi Dzierżysławice), Opole.
Szromba-Rysowa Z. (1978), Pożywienie ludności wiejskiej na Śląsku, Wrocław–Warszaw–Kraków–Gdańsk.
Szymik J. (2012), Doroczne zwyczaje i obrzędy na Śląsku Cieszyńskim, Czeski Cieszyn–Wrocław.
Świtała-Mastalerz J., Świtała-Trybek D. (2014), Śląska spiżarnia. O jodle, warzyniu, maszketach i inszym pichcyniu, Koszęcin.
Świtała-Trybek D. (2000), Święto i zabawa. Odpusty parafialne na Górnym Śląsku, Wrocław.
Wesołowska H. (1989), Zwyczaje i obrzędy rodzinne, [w:] Folklor Górnego Śląska, red. D. Simonides, Katowice, s. 95–169.
Wysłouchowa M. (1896), Przyczynki do opisów wsi Wisły w Cieszyńskiem, „Lud” II, s. 126–141.
License
Copyright (c) 2022 Lidia Przymuszała, Dorota Świtała-Trybek
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International License.
Authors
Authors of texts accepted for publication in „Gwary Dziś" are required to complete, sign and return to the editor's office the Agreement for granting a royalty-free license to works with a commitment to grant a CC sub-license.
Under the agreement, the authors of texts published in „Gwary Dziś" grant the Adam Mickiewicz University in Poznań a non-exclusive, royalty-free license and authorize the use of Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0) Creative Commons sub-license.
The authors retain the right to continue the free disposal of the work.
Users
Interested Internet users are entitled to use works published in „Gwary Dziś" since 2016 under the following conditions:
- attribution - obligation to provide, together with the distributed work, information about the authorship, title, source (link to the original work, DOI) and the license itself.
- no derivatives - the work must be preserved in its original form, without the author's consent it is not possible to distribute the modified work, such as translations, publications, etc.
Copyrights are reserved for all texts published before 2015.
Miscellaneous
Adam Mickiewicz University in Poznań retains the right to magazines as a whole (layout, graphic form, title, cover design, logo etc.).