Abstract
The aim of the article is to decide which types of dialectal plant names should be treated as phrasemes, and to what extent they have been phrasemed. The issue has been presented by using 647 names of plants collected in 2016–2017 in several villages located in the Podhale region in south-western Lesser Poland. The text presents a classification of multi-word lexemes. The relationship between the types of dialectal phraseologies (plant names) and the semantics of the structure components, as well as the motivation of the recorded units have been shown, too. The analysis suggests that among phrasemes serving as dialectal descriptions of plants, metaphorical, two-word idiomatic compounds prevail. While the primary component usually indicates the similarity of the plant (or its part) to another object, the subordinate component enriches the basic content or communicates other features of the referent.
References
Bolęba-Bocheńska K. (2022), Językowo-kulturowy obraz świata utrwalony we frazematyce z komponentem roślinnym (na materiale gwar polskich), Kraków. Nieopublikowana rozprawa doktorska obroniona przed Radą Dyscypliny Językoznawstwo UJ.
Dubisz S., Kraś H., Kolis N. (1995), Dialekty i gwary polskie, Warszawa.
EJO, Encyklopedia językoznawstwa ogólnego, red. K. Polański, wyd. 3, Wrocław 2003.
Krawczyk-Tyrpa A. (1987), Frazeologia somatyczna w gwarach polskich. Związki frazeologiczne o znaczeniach motywowanych cechami części ciała, Wrocław.
Kulak I. (2022), Ludowy obraz człowieka utrwalony w nazwach roślin. Na przykładzie leksyki górali rabczańskich, Kraków 2022. DOI: https://doi.org/10.4467/K7381.49/22.22.16200
Kulak I. (2023), Fitonimy jako nazwy metaforyczne i konotujące, [w:] Przestrzenie komunikacji. Tom jubileuszowy dedykowany Profesor Jolancie Antas, red. J. Winiarska, A. Załazińska, Kraków, s. 233–245, DOI: https://doi.org/10.12797/9788381388351.14
Kurek H. (2004), Językowo-kulturowy obraz wsi podkarpackiej wpisany w nazwy roślin, [w:] Studia Linguistica. Danutae Wesołowska oblata, red. H.
Kurek, J. Labocha, Kraków, s. 129–156.
Lewicki A.M. (2003), Studia z teorii frazeologii, Łask.
Lewicki A.M., Pajdzińska A. (1993), Frazeologia, [w:] Współczesny język polski, red. J. Bartmiński, Wrocław, s. 307–326.
Nowakowska A. (2005), Świat roślin w polskiej frazeologii, Wrocław.
Pałka P. (2004), Związki frazeologiczne w perspektywie glottodydaktycznej, [w:] Wrocławska dyskusja o języku polskim jako obcym. Materiały z międzynarodowej konferencji Stowarzyszenia „Bristol”, red. A. Dąbrowska, Wrocław, s. 299–305.
Pelcowa H. (2017), Słownik gwar Lubelszczyzny, t. 5: Świat roślin, Lublin.
Popławski E. (2014), Frazemy z biblijnymi nazwami osobowymi w gwarach polskich, Kraków.
Przymuszała L. (2011), Stan badań nad polską frazeologią gwarową, „Studia Slavica” XV, s. 219–226.
Przymuszała L. (2013), Słownik frazeologizmów i typowych połączeń wyrazowych w gwarach śląskich, Opole.
Rak M. (2005), Słownik frazeologiczny gwary Dębna w Górach Świętokrzyskich, Kraków.
Rak M. (2006), Frazeologia gwarowa w ujęciu leksykograficznym – problemy i postulaty, „Język Polski” LXXXVI, nr 1, s. 11–19.
Rak M. (2007), Językowo-kulturowy obraz zwierząt utrwalony w animalistycznej frazeologii gwar Gór Świętokrzyskich i Podtatrza (na tle porównawczym), Kraków.
Rak M. (2008), O motywacji frazeologizmów gwarowych (na materiale z gwar podhalańskiej i świętokrzyskiej), [w:] Współczesna polszczyzna. Stan, perspektywy, zagrożenia, red. Z. Cygal-Krupa, Kraków–Tarnów, s. 257–264.
Rak M. (2020), Do czego się przydaje frazeologia gwarowa?, [w:] Słowiańska frazeologia gwarowa II, red. M. Rak, V.M. Mokienko, Kraków, s. 13–20, DOI: https://doi.org/10.12797/9788381382458.01
https://lingvaria.polonistyka.uj.edu.pl/documents/5768825/0/M_Rak_V_M_Mokienko_S%C5%82owia%C5%84ska_frazeologia_gwarowa_II.pdf/b28fc7dc-cd13-4352-815b-e125c49e545e (dostęp: 11.12.2023).
Rak M. (2021), Polska frazematyka gwarowa – stan badań (za pięciolecie 2015–2020), metody i perspektywy, [w:] Vertybės lietuvių ir lenkų kalbų pasaulėvaizdyje [Wartości w językowym obrazie świata Litwinów i Polaków], t. 2: Liaudiškasis, tautinis, daugiatautis ir daugiakultūris paveldas [Dziedzictwo ludowe, narodowe, wieloetniczne i wielokulturowe], red. K. Rutkovska, S. Niebrzegowska-Bartmińska, Vilnius–Liublinas, s. 229–241,
Rak M., Mokienko V.M. (2020), Wstęp, [w:] Słowiańska frazeologia gwarowa II, red. M. Rak, V.M. Mokienko, Kraków, s. 7–9, https://lingvaria.polonistyka.uj.edu.pl/documents/5768825/0/M_Rak_V_M_Mokienko_S%C5%82owia%C5%84ska_frazeologia_gwarowa_II.pdf/b28fc7dc-cd13-4352-815b-e125c49e545e (dostęp: 11.12.2023).
SFG, Słowiańska frazeologia gwarowa, red. M. Rak, K. Sikora, Kraków 2016, https://lingvaria.polonistyka.uj.edu.pldocuments/5768825/139206133/BLV_23_M_Rak%2C+K_Sikora_(red.)_S%C5%82owia%C5%84ska_frazeologia_gwarowa_ebook. pdf/26650b2a-1a48-4c-02-b30a-c2f30766f355; Słowiańska frazeologia gwarowa II, red. M. Rak, V.M. Mokienko,
Kraków 2020, https://lingvaria.polonistyka.uj.edu.pl/documents/5768825/0/M_Rak_V_M_Mokienko_S%C5%82owia%C5%84ska_frazeologia_gwarowa_II.pdf/b28fc7dc-cd-13-4352-815b-e125c49e545e (dostęp: 11.12.2023).
SGO, J. Kąś, Słownik gwary orawskiej, t. 1–2, Kraków 2011.
Sokólska U. (2003), Zestawienia w funkcji XVI-wiecznych nazw botanicznych, „Białostockie Archiwum Językowe”, nr 3, s. 177–213, http://hdl.handle.net/11320/9551 (dostęp: 11.12.2023). DOI: https://doi.org/10.15290/baj.2003.03.10
Spólnik A. (1990), Nazwy polskich roślin do XVIII wieku, Wrocław.
SSiSL, Słownik stereotypów i symboli ludowych, red. J. Bartmiński, t. 2: Rośliny, z. 1: Zboża, z. 2: Warzywa, przyprawy, rośliny przemysłowe, z. 3: Kwiaty, z. 4: Zioła, z. 5: Drzewa owocowe i iglaste, z. 6: Drzewa liściaste, z. 7: Krzewy i krzewinki, Lublin 2017–2022.
Sychta B. (1955), Element morski w kaszubskiej frazeologii, „Język Polski” XXXV, nr 1, s. 1–8.
Treder J. (1986), Ze studiów nad frazeologią kaszubską (na tle porównawczym), Gdańsk.
Treder J. (1989), Frazeologia kaszubska a wierzenia i zwyczaje (na tle porównawczym), Wejherowo.
Tyrpa A. (2016), Co wiemy o frazeologii gwarowej w 2015 roku?, [w:] Słowiańska frazeologia gwarowa, red. M. Rak, K. Sikora, Kraków, s. 13–30, https://lingvaria.polonistyka.uj.edu.pl/documents/5768825/139206133/BLV_23_M_Rak%2C+K_Sikora_(red.)_S%C5%82owia%C5%84ska_frazeologia_gwarowa_ebook.pdf/26650b2a-1a48-4c02-b30a-c2f30766f355 (dostęp:11.12.2023).
Waniakowa J. (2012), Polskie gwarowe nazwy dziko rosnących roślin zielnych na tle słowiańskim, Kraków.
Wierzbicka A. (2002), Zestawienia w nazwach roślin (na materiale gwar kujawskich), [w:] Dialektologia jako dziedzina językoznawstwa i przedmiot dydaktyki. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Karolowi Dejnie, red. S. Gala, Łódź, s. 551–558.
Wierzbicka A. (2007), Słowotwórstwo fitonimów używanych na Kujawach, „Conversatoria Linqiustica” I, s. 73–80.
License
Copyright (c) 2024 Ilona Kulak
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International License.
Authors
Authors of texts accepted for publication in „Gwary Dziś" are required to complete, sign and return to the editor's office the Agreement for granting a royalty-free license to works with a commitment to grant a CC sub-license.
Under the agreement, the authors of texts published in „Gwary Dziś" grant the Adam Mickiewicz University in Poznań a non-exclusive, royalty-free license and authorize the use of Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0) Creative Commons sub-license.
The authors retain the right to continue the free disposal of the work.
Users
Interested Internet users are entitled to use works published in „Gwary Dziś" since 2016 under the following conditions:
- attribution - obligation to provide, together with the distributed work, information about the authorship, title, source (link to the original work, DOI) and the license itself.
- no derivatives - the work must be preserved in its original form, without the author's consent it is not possible to distribute the modified work, such as translations, publications, etc.
Copyrights are reserved for all texts published before 2015.
Miscellaneous
Adam Mickiewicz University in Poznań retains the right to magazines as a whole (layout, graphic form, title, cover design, logo etc.).