Abstract
The aim of the article is to discuss curse words with the component chłań, naser mater, naser fajku, kibini and szlag / szlak of the former Polish South-Eastern borderlands. Some of them are certified in both Polish and national varieties. Language reflects a person’s origin and social status. When collecting the material, the respondents avoid using curse words. Therefore, curse words, although often used in speech, were rarely recorded in dictionaries, and occasionally become the object of lexicographic description. The material also includes border phraseologies, as the language represents phenomena characteristic of southeastern dialects borrowed from Slavic and non-Slavic languages.
References
Anusiewicz J., Skawiński J. (1996), Słownik polszczyzny potocznej, Warszawa.
Batko-Tokarz B. (2019), Regionalizmy krakowskie w ujęciu tematycznym, [w:] Powiedziane po krakowsku. Słownik regionalizmów krakowskich, red D. Ochmann, R. Przybylska, wyd. IV, Kraków.
Bąba S., Liberek J. (2001), Słownik frazeologiczny współczesnej polszczyzny, Warszawa.
Bąba S., Piotrowicz A. (1994), Poznańska frazeologia regionalna, [w:] Synchroniczne i diachroniczne aspekty badań polszczyzny, red. M. Białoskórska, S. Kania, t. I, Szczecin, s. 111–122.
Bera M. (1997), Jednostki z wyrażeniami cholera i diabeł. Próba analizy semantycznej, „Polonica”, XVIII, s. 125–140.
Bielak M., Sikora K. (2005), O regionalizmach leksykalnych w języku Krosna i okolic, [w:] Literatura – Język – Region, red. K. Sikora, J. Kułakowska-Lis, s. 7–28.
BoryśSE, W. Boryś, Słownik etymologiczny języka polskiego, Kraków 2005.
Buława M. (2016), Paralusz i inne „odmiany złośliwych diabłów”, czyli o związkach między chorobą a diabłem we frazeologii gwarowej, [w:] Słowiańska frazeologia gwarowa, red. M. Rak, K. Sikora, t. 13, Kraków, s. 229–248.
Buława M. (2021), Przekleństwa z komponentem szlag/szlak w języku ogólnopolskim i w gwarach, „Język Polski”, C, z. 4, s. 68–83. DOI: https://doi.org/10.31286/JP.100.4.5
Domagalski S. (2018), Bałak lwowski. Mowa przedwojennego Lwowa, Kraków.
Grochowski M. (1995), Słownik polskich przekleństw i wulgaryzmów, Warszawa.
ISJP, Inny słownik języka polskiego, red. M. Bańko, t. 1–2,Warszawa 2000.
Karaś H. (2020), Gwara Bugaja na Pogórzu (gm. Biecz, pow. Gorlice), Warszawa. kart. SGP PAN, kartoteka Słownika gwar polskich PAN, https://rcin.org.pl/dlibra/results?q=kartoteka+S%C5%82ownika+gwar+polskich&action=SimpleSearchAction&type=-6&p=0 (dostęp: 28.11.2023).
KąśSł, J. Kąś, Słownik gwary orawskiej, t. 1–2, wyd. 2, Kraków 2011.
Kosek I., Saloni Z. (2012), Kibini, „Prace Językoznawcze” 14, s. 147–155.
Kuj, O. Kolberg, Lud. Jego zwyczaje, sposób życia, mowa, podania, przysłowia, obrzędy, gusła, zabawy, pieśni, muzyka i tańce, seria III–IV: Kujawy, cz. 1–2, Warszawa 1867.
Kurzowa Z. (2006), Polszczyzna Lwowa i Kresów południowo-wschodnich do 1939 roku, wyd. 2 uzup. i popr., Kraków.
L, S.B. Linde, Słownik języka polskiego, t. 1–6, wyd. 2 poprawione i pomnożone, Lwów 1854–1860.
Lehr-Spławiński T. (1939), Pol. chłonąć, otchłań, „Język Polski”, XXIV, z. 2, s. 40–45.
Lewicki A.M., Pajdzińska A. (2001), Frazeologia, [w:] Współczesny język polski, red. J. Bartmiński, Lublin, s. 315–333.
Kutyła J. (2016), Słownik gwary lasowiackiej Kamienia i okolicy na Rzeszowszczyźnie, Rzeszów. Müldner-Nieckowski P. (2004), Wielki słownik frazeologiczny języka polskiego, Warszawa.
NKJP, Narodowy Korpus Języka Polskiego, http://nkjp.pl/ (dostęp: 4.04.2020). Pelcowa H. (2012–2022), Słownik gwar Lubelszczyzny, t. I–XII, Lublin. Powiedziane po krakowsku. Słownik regionalizmów krakowskich, red. D. Ochmann, R. Przybylska, wyd. IV, Kraków 2019.
Przybylska R. (1986), Co się komu „ciśnie na usta”, czyli o pewnym typie wyrażeń ekspresywnych, „Język Polski”, LXVI, z. 5, s. 347–351.
PSWP, Praktyczny słownik współczesnej polszczyzny, red. H. Zgółkowa, t. 1–50, Poznań 1994–2005.
Rak M. (2009), Regionalizmy frazeologiczne – nowe ujęcie zagadnienia, [w:] Polszczyzna mówiona ogólna i regionalna, red. B. Dunaj, M. Rak, Kraków, s. 161–170.
Rieger J., Cechosz-Felczyk I., Dzięgiel E. (2002), Język polski na Ukrainie w końcu XX wieku, cz. 1: Stan i status, cechy charakterystyczne. Polszczyzna w Lwowskiem, Tarnopolskiem i na Podolu. Teksty, Warszawa.
S, Sychta B., Słownik gwar kaszubskich na tle kultury ludowej, t. 1–7, Wrocław–Warszawa–Kraków 1967–1973.
SGP PAN, Słownik gwar polskich, opr. przez Pracownię Dialektologii Polskiej Instytutu Języka Polskiego PAN w Krakowie, pod kier. J. Reichana, t. IV, z. 2: (Chylnąć (się) – ciupaga), Kraków 1991.
Sierociuk J. (2003), Założenia metodologiczne badań języka wsi, [w:] Poznańskie Spotkania Językoznawcze, XI, red. Z. Krążyńska, Z. Zagórski, s. 131–136.
Sikora K. (2005), Kategoria mikroregionalizmów, [w:] Język trzeciego tysiąclecia III, red. G. Szpila, t. I: Tendencje rozwojowe współczesnej polszczyzny, Kraków, s. 199–208.
SJPDor, Słownik języka polskiego, red. W. Doroszewski, t. 1–11, Warszawa 1958–1969.
SJPSz, Słownik języka polskiego, red. M. Szymczak, t. 1–3, wyd. 8, Warszawa 1993.
SJPXVII, Elektroniczny słownik języka polskiego XVII i 1 połowy XVIII wieku, https://sxvii.pl/# (dostęp: 16.12.2023).
Skoczylas W. (2002), Słownik gwary używanej w Kozach, Kozy.
Sławski F. (1952–1982), Słownik etymologiczny języka polskiego, t. 1–5, Kraków.
Słownik gwar małopolskich, red. J. Wronicz, t. I–II, Kraków 2016–2017.
Słownik gwary Woli Rzędzińskiej, 2003–, https://www.polonline.pl/slownik_gwary_woli_rzedzinskiej/ (dostęp: 16.12.2023).
SPXVI, Słownik polszczyzny XVI wieku, red. M.R. Mayenowa i in., Wrocław 1966–.
SStp., Słownik staropolski, red. S. Urbańczyk, t. 1–9, Wrocław–Warszawa–Kraków 1953–1987, t. 10–11, Kraków 1988–2002.
Sujkowska K. (2023), Regionalizmy leksykalne w języku mieszkańców Przemyśla (praca doktorska napisana pod kierunkiem prof. H. Karaś, Warszawa).
SW, Słownik języka polskiego, red. J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, t. 1–8, Warszawa 1900–1927.
SWil, Słownik języka polskiego, t. 1–2, wyd. staraniem i kosztem M. Orgelbranda, Wilno 1861.
SWJP, Słownik współczesnego języka polskiego, red. B. Dunaj, Warszawa 1996.
Treder J. (2009), O frazeologii dialektalnej ponownie, „Acta Cassubiana”, t. XI, Gdańsk, s. 141–154.
USJP, Uniwersalny słownik języka polskiego, red. S. Dubisz, t. 1–4, Warszawa 2003.
WDLP, Wörterbuch der deutschen Lehnwörter in der polnischen Schrift- und Standardsprache. Von den Anfängen des polnischen Schrifttums bis in die Mitte des 20. Jahrhunderts, begonnen, konzipiert und grundlegend redigiert von A. de Vincenz, zu Ende geführt von G. Hentschel, 2010, http://diglib.bis.uni-oldenburg.de/bis-verlag/wdlp/ (dostęp: 2.12.2023).
Wielki słownik frazeologiczny z przysłowiami, oprac. A. Kłosińska, E. Sobol, A. Stankiewicz, Warszawa 2005.
Wietrzyk A. (2011), Słownik gwary Pogórzan (z okolicy Gorlic), Gorlice.
WSJP PAN, Wielki słownik języka polskiego PAN, red. P. Żmigrodzki i in., Kraków 2018, https://wsjp.pl/.
https://services.ulif.org.ua/expl/Entry/index?wordid=1&page=0 (dostęp: 20.02.2022).
https://tyflomapy.pl/KRESOWIZMY_-_slownik_polszczyzny_kresowej.html.
https://www.polonline.pl/slownik_gwary_woli_rzedzinskiej/ (dostęp: 18.12.2023).
Буй В. [Buj V.] (1995), Русская заветная идиоматика [Russkaja zavietnaja idiomatika], Москва.
ESUM, Етимологiчний словник української мови [Etymołohicznyj słownyk ukrajinsʹkoji mowy], ред. О.С. Мельничук [O.S. Melnyczuk], т. 1–6, Київ 1982–2012.
SUM, Cловник української мови [Słownyk ukrajins′koji mowy], ред. І.К. Білодiд [I.K. Biłodid], т. 1–11, Київ 1970–1980, http:/lcorp.ulif.org.ua/dictua/ oraz Cловник української мови [Słownyk ukrajins′koji mowy], т. 1–11 (А‑ОЯСНЮВАТИ), 2015–2021, https://services.ulif.orgua/expl/Entry/index?wordid=1&page=0 (dostęp: 20.12.2023_.
License
Copyright (c) 2024 Anna Kostecka-Sadowa
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International License.
Authors
Authors of texts accepted for publication in „Gwary Dziś" are required to complete, sign and return to the editor's office the Agreement for granting a royalty-free license to works with a commitment to grant a CC sub-license.
Under the agreement, the authors of texts published in „Gwary Dziś" grant the Adam Mickiewicz University in Poznań a non-exclusive, royalty-free license and authorize the use of Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0) Creative Commons sub-license.
The authors retain the right to continue the free disposal of the work.
Users
Interested Internet users are entitled to use works published in „Gwary Dziś" since 2016 under the following conditions:
- attribution - obligation to provide, together with the distributed work, information about the authorship, title, source (link to the original work, DOI) and the license itself.
- no derivatives - the work must be preserved in its original form, without the author's consent it is not possible to distribute the modified work, such as translations, publications, etc.
Copyrights are reserved for all texts published before 2015.
Miscellaneous
Adam Mickiewicz University in Poznań retains the right to magazines as a whole (layout, graphic form, title, cover design, logo etc.).