Abstract
The subject of the article are syntactic German loan words occurring in the dialects spoken in south-eastern Lesser Poland. The article discusses examples representing four groups of grammatical phenomena considered to be influenced by the German language, namely an increase in the use of certain syntactic categories in Polish, modifications of the function of certain prepositions, changes in the syntactic connectivity of words, and changes in sentence order.
References
Bania A. (1988), Teksty gwarowe z Sękowej koło Gorlic, „Język Polski” LXVIII, z. 2–3, s. 148–150.
Bartelik P. (2011), Die kaschubischen sein (bëc-) und haben (miec)-Konstruktionen aus der Sicht des Sprachwandels und im Sprachkontrast, [w:] Geschichte und Typologie der Sprachsysteme, red. M.L. Kotin, E.G. Kotorova, Heidelberg, s. 189–197.
Bartelik P. (2015), Wpływ języka niemieckiego na system gramatyczny kaszubszczyzny w świetle nowszych badań, „Gwary Dziś” 7, s. 215–230.
Blanár V. (1984), Lexikálno-semantická rekonštrukcia, Bratislava.
Bobrowski I., Górski R. (2001), Staropolska konstrukcja accusativus cum infinitivo. Interpretacja formalna, [w:] Poznańskie Spotkania Językoznawcze, t. 7, red. Z. Krążyńska, Z. Zagórski, Poznań, s. 43–51.
Buttler D. (1987), Germanizmy składniowe, „Poradnik Językowy”, z. 7, s. 562–565. Deszkiewicz J.N. (1846), Gramatyka języka polskiego, Rzeszów.
Gawin T. (1904), Teksty w gwarze zaczarnieńskiej, „Materiały i Prace Komisji Językowej Akademii Umiejętności w Krakowie”, t. I, s. 37–50.
Gogolewski S. (1963), Wpływy niemieckie na kaszubski system czasów przeszłych, „Rozprawy Komisji Językowej ŁTN”, t. IX, s. 69–75.
Górnowicz H. (1967), Dialekt malborski, t. I.: Fonetyka, fleksja, składnia, Gdańsk.
Gruchmanowa M. (1969), Gwary Kramsk, Podmokli i Dąbrówki w województwie zielonogórskim, Zielona Góra.
Harasimowicz I. (1954), O niektórych elementach niemieckich w dialekcie ostródzkim, „Język Polski” XXXIV, nr 4, s. 276–285.
Kajtoch K. (1983), Teksty gwarowe z Brzezin (były powiat ropczycki), „Język Polski” LXIII, nr 3, s. 203–204.
Karaś H. (2020), Gwara Bugaja na Pogórzu (gm. Biecz, pow. Gorlice), Warszawa.
Karaś H. (2023), Słowniki gwarowe z obszaru osadnictwa głuchoniemieckiego jako źródło do badań germanizmów leksykalnych, „Gwary Dziś” 16, s. 81–95. DOI: https://doi.org/10.14746/gd.2023.16.7
Klimajówna Z. (1964), Składnia gwar kilku wsi w pow. Dąbrowa Tarnowska woj. krakowskie, „Roczniki Humanistyczne” XII, z. 4, s. 27–60.
Kropaczek S. (1928), Zwrot „accusativus cum infinitivo” w języku polskim, „Prace Filologiczne” XIII, s. 424–449.
KSGP, Kartoteka Słownika gwar polskich PAN znajdująca się w Instytucie Języka Polskiego PAN w Krakowie.
Kucharzyk R. (2002), Teksty gwarowe. 92. Z Rzepiennika Strzyżewskiego, „Język Polski” LXXXII, nr 3, s. 201–205.
Kucharzyk R. (2020), Rzepiyńsko godka, Rzepiennik Suchy.
Kucharzyk R. (2022), Uwagi o germanizmach w gwarach polskich i problemach ich badań, „Prace Językoznawcze” XXIV/4, s. 115–126. DOI: https://doi.org/10.31648/pj.8172
Kurzowa Z. (1985), Polszczyzna Lwowa i kresów południowo-wschodnich, Warszawa–Kraków.
Lewaszkiewicz T. (2015), Wpływ języka niemieckiego na system gramatyczny języka ogólnopolskiego (na tle wpływów innojęzycznych), [w:] Einflüsse des Deutschen auf die grammatische Struktur slawischer Sprachen, red. S. Wölke, H. Bartels, Bautzen, s. 90–121.
Majcher B. (1987), Teksty ze wsi Stróżna w gminie Bobowa, woj. nowosądeckie, „Język Polski” LXVII, nr 1/2, s. 69–74.
Małecki A. (1879), Gramatyka historyczno-porównawcza języka polskiego, t. II, Lwów.
Nitsch K. (1954), Nowy czas przeszły złożony, [w:] K. Nitsch, Wybór pism polonistycznych, t. I, Wrocław, s. 272–275 [przedruk z „Język Polski” I, 1913, s. 102–106].
Nitsch K. (1960), Wybór polskich tekstów gwarowych, wyd. 2, Warszawa.
Nomachi M. (2006), Polska konstrukcja rezultatywno-posesywna mam to zrobione a kaszubskie jô móm to zrobioné, „Język Polski” LXXXVI, nr 3, s. 173–183.
Nowowiejski B. (2010), W sprawie wpływów języka niemieckiego na polszczyznę, „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza” 17, s. 113–129. DOI: https://doi.org/10.14746/pspsj.2010.17.8
Odpowiedzi Redakcji „Język Polski” XXIX, nr 1, 1949, s. 41–48.
Pawłowicz B. (1896), Kilka rysów z życia ludu w Zalasowej, „Materiały Antropologiczno-Archeologiczne i Etnograficzne wydawane staraniem Komisji Antropologicznej Akademii Umiejętności w Krakowie”, t. I, s. 229–265.
Piotrowicz A., Witaszek-Samborska M. (2015), O żywotności zapożyczeń niemieckich w gwarze miejskiej Poznania, „Gwary Dziś” 7, s. 201–214.
Pisarkowa K. (1964), Składniowa funkcja imiesłowów z czasownikiem mieć, „Język Polski” XLIV, nr 4, s. 231–237.
Rembiszewska D.K. (2007), Słownik dialektu knyszyńskiego Czesława Kudzinowskiego, Łomża.
Saloni A. (1908), Lud rzeszowski. Materiały etnograficzne, „Materiały Antropologiczno-Archeologiczne i Etnograficzne wydawane staraniem Komisji Antropologicznej Akademii Umiejętności w Krakowie”, t. X, s. 50–344.
SGP PAN IX, Słownik gwar polskich, red. B. Grabka, R. Kucharzyk, J. Okoniowa, J. Reichan, t. IX, Kraków 2014–2017.
Skobel F.K. (1871), O skażeniu języka polskiego w dziennikach i mowie potocznej, osobliwie w Galicyi, Kraków.
Skorwid S. (2015), Gramatyczne germanizmy rdzennych dialektów zachodniosłowiańskich w gwarach przesiedleńczych na terenie Rosji, „Gwary Dziś” 7, s. 177–190.
Solarz M.W., Raczyńska-Kruk M. (2023), Głuchoniemcy, Taubdeutsche, Walddeutsche – przyczynek do biografii pojęcia, „Prace i Studia Geograficzne”, t. 68, z. 2, s. 113–127. DOI: https://doi.org/10.48128/pisg/2023-68.2-06
Szymańska-Galińska K. (2022), Germanizmy we współczesnej gwarze miejskiej Poznania – interferencja języka niemieckiego na gwarę poznańską w kontekście poszczególnych płaszczyzn organizacji języka, „Jezykoznawstwo”, t. 16, nr 1, s. 61–77. DOI: https://doi.org/10.25312/2391-5137.16/2022_04kszg
Szymańska-Galińska K. (2023), Germanizmy we współczesnej gwarze miejskiej Poznania, Łódź.
Świętek J. (1998), Brzozowa i okolica Zakliczyna nad Dunajcem. Obraz etnograficzny – zbiór z lat 1897–1906, cz. I, Wrocław.
Tambor J. (2014), German Elements in the Silesian Ethnolect, [w:] Slavic and German in Contact: Studies from Areal and Contrastive Linguistics, red. E. Kaczmarska, M. Nomachi, Sapporo, s. 135–163.
Tokarz M. (1992), Tekst gwarowy z Bliznego pod Brzozowem, [w:] Studia historycznojęzykowe i dialektologiczne, red. M. Kucała, J. Reichan, Kraków, s. 162–174.
Topolińska Z. (1968), Miejsce konstrukcji z czasownikiem mieć w polskim systemie werbalnym, „Slavia Orientalis” XVIII, s. 427–431.
Trojnar Z. (1993), Gwara ludowa wsi Markowa, [w:] Z dziejów wsi Markowa, red. J. Półćwiartek, Rzeszów, s. 351–380.
Urbańczyk S. (1984), Zarys dialektologii polskiej, wyd. 7, Warszawa. Walczak B. (1992), Wpływy niemieckie w polszczyźnie Poznania, „Kronika Miasta Poznania”, nr 1–2, s. 67–75.
Węgier J., Oronowicz E. (1992), Język mówiony mieszkańców wsi Polski południowo-wschodniej. Teksty i omówienia, Rzeszów.
Witaszek-Samborska M. (1997), Składnia, [w:] Słownik gwary miejskiej Poznania, red. M. Gruchmanowa, B. Walczak, Warszawa–Poznań, s. 45–52.
Ziemia Biecka. Lud polski w powiatach gorlickim i grybowskim, red. S. Udziela, Nowy Sącz 2018.
Zięba P., Podraza S., Mądel A., Duda M. (2020), Słownik gwary Szynwałdu, Szynwałd.
License
Copyright (c) 2024 Renata Kucharzyk
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International License.
Authors
Authors of texts accepted for publication in „Gwary Dziś" are required to complete, sign and return to the editor's office the Agreement for granting a royalty-free license to works with a commitment to grant a CC sub-license.
Under the agreement, the authors of texts published in „Gwary Dziś" grant the Adam Mickiewicz University in Poznań a non-exclusive, royalty-free license and authorize the use of Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0) Creative Commons sub-license.
The authors retain the right to continue the free disposal of the work.
Users
Interested Internet users are entitled to use works published in „Gwary Dziś" since 2016 under the following conditions:
- attribution - obligation to provide, together with the distributed work, information about the authorship, title, source (link to the original work, DOI) and the license itself.
- no derivatives - the work must be preserved in its original form, without the author's consent it is not possible to distribute the modified work, such as translations, publications, etc.
Copyrights are reserved for all texts published before 2015.
Miscellaneous
Adam Mickiewicz University in Poznań retains the right to magazines as a whole (layout, graphic form, title, cover design, logo etc.).