Słowa kluczowe
tragedy
romantic drama
opera libretto
Polish opera
communal values
politics in opera
intertextuality
otherness in opera
model of community in the opera
social inequality in opera
Jak cytować
Abstrakt
The aim of this study is to indicate several features of serious drama and comedy proper to Moniuszko’s operatic output and to describe them within the context of European points of reference (Pierre de Beaumarchais, Alfred de Musset, Jane Austen, Italian librettists). The network of generic and intertextual relationships shows that an important feature of Moniuszko librettos is not their supposed closure within the circle of national inspiration, but on the contrary – a seemingly insatiable openness to the most valuable areas of foreign legacies. The consistent comparison of comic and serious works in a single study also reveals an affinity between the issues at the heart of Moniuszko’s musical dramas, regardless of the tone of particular works. Moniuszko’s oeuvre, both in its comical and serious aspects, reflects, in different ways, one of the themes that has recurred in Europe after cataclysms, such as the holy wars of the Renaissance, the French Revolution (or the Partitions of Poland during the same period) and the conflicts of the twentieth century. One issue at the core of Polish opera turns out to be the disintegration of the social order and the transition to its opposite – the sudden or gradual, but ineluctable movement from harmony to confusion and violence-filled chaos. Halka and The Pariahforge models of a community based on the exploitation of the weak by the strong. Highlighted are instances of individuals refusing to conform to the anti-order. In the comic variant of Moniuszko’s output, meanwhile (The Haunted Manor, The Countess), the relationship between the order and its contradiction takes on the form of an unjustified renouncing of communal values. At the same time, the comparison between serious and comical works refutes the thesis that Moniuszko was an unequivocal eulogist of an ethics based on the unconditional belonging to a national community.
Bibliografia
Aristotle. (1997). Poetics (G. Whalley, Transl.). (J. Baxter, P. Atherton, Eds.). Montreal and Kingston: McGill-Queen’s University Press.
Aubignac, F. H. d’. (2001). La pratique du théâtre (H. Baby, Ed.). Paris: Champion.
Austen, J. (1993). Northanger Abbey (D. Blair, Ed.). Ware: Wordsworth Editions.
Bajer, Michał. (2017). Monolog podsłuchany czy monolog podglądany? Dramaturgie sekretu w Strasznym dworze Chęcińskiego-Moniuszki i jej europejskie konteksty [A soliloquy overheard or a soliloquy espied? The drama of a secret’s disclosure in The Haunted Manor by Chęciński/Moniuszko and its European contexts], Ruch Literacki, 58: 133–149. DOI: https://doi.org/10.1515/ruch-2017-0022
Bajer, Michał. (2014). Tragiczne wahanie. Casus struktury dramaturgicznej w Halce Moniuszki i Wolskiego [Tragic hesitation: the case of the dramatical structure in Moniuszko’s Halka]. In B. Judkowiak & K. Lisiecka (Eds.). Operowy kontrapunkt. Libretto w Europie Środkowej i Wschodniej [Opera counterpoint. Libretto in central and eastern Europe], (pp. 149–179). Poznań: Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk.
Bidera, E. (1848). Gemma di Vergy. A tragic opera. New York: Douglas.
Borkowska-Rychlewska A. (2006). Poema muzykalne: studia o operze w Polsce w okresie romantyzmu [Musical poems: studies on opera in Poland during the Romantic era]. Kraków: Universitas.
Borkowska-Rychlewska, A. (2005). Między przekładem a twórczością oryginalną (o librettach Jana Chęcińskiego do oper Stanisława Moniuszki) [Between translation and original work (on Jan Chęciński’s librettos to operas by Stanisław Moniuszko]. In E. Nowicka & M. Jabłoński (Eds.). Teatr operowy Stanisława Moniuszki. Rekonesanse [Stanislaw Moniuszko's opera theater. Reconnaissances], (pp. 89–99). Poznań: Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk.
Borkowska-Rychlewska, A. & Nowicka, E. (2016). Opery Verdiego w polskich XIX-wiecznych przekładach [Verdi’s operas in nineteenth-century Polish translations]. Poznań: Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk.
Cammarano, S. (1853). Il trovatore. Dramma in 4 parti. Milan: Ricordi.
Caron de Beaumarchais, P.-A. (1809). Le mariage de Figaro. (pp. 1–320). In Caron de Beaumarchais, P. A., Œuvres completes. Vol. 2, (pp. 1–320). Paris: Léopold Collin.
Chęciński, J. (1869). Paria. Opera w trzech aktach [The Pariah: an opera in three acts]. Warszawa: Drukarnia Teatrów Warszawskich.
Chęciński, J. (1865). Straszny dwór. Opera w czterech aktach [The Haunted Manor: an opera in four acts]. Warszawa: Gebethner i Wolf.
Chęciński, J. (2019). The Haunted Manor (A. Kaspszyk, Transl.). In S. Moniuszko, Straszny dwór (CD), NIFCCD 084–85.
Corneille, P. (1963). Le Cid. In P. Corneille. Œuvres complètes (A. Stegmann, Ed.). (pp. 221–241). Paris: Seuil.
Cox, J. N. (1994). Romantic Redifinitions of the Tragic. In G. Gillespie (Ed.). Romantic Drama (pp. 153–166). Amsterdam–Philadelphia: John Benjamins Publishing Company. DOI: https://doi.org/10.1075/chlel.ix.11cox
Dandrey, P. (2002). Molière ou l’esthétique du ridicule. Paris: Klincksieck.
Dupont, F. (2011). Les monstres de Sénèque. Paris: Belin.
Jeune, S. (1987). Musset devant l’œuvre de Victor Hugo. Cahiers de l’Association internationale des études françaises 39: 251–267. DOI: https://doi.org/10.3406/caief.1987.2438
Molière. (1962). Les femmes savantes. In Molière. Œuvres complètes, (pp. 600–624). Paris: Seuil.
Musset, A. de. (1853). La nuit vénitienne. In Musset, A. de. Comédies et Proverbes. Vol. 1, (pp. 361–389). Paris: Charpentier.
Nowicka, E. (2014). Stanisław Moniuszko i świat literatury w połowie XIX wieku [Stanisław Moniuszko and the world of literature in the mid-nineteenth century]. In M. Dziadek & E. Nowicka (Eds.). Teatr muzyczny Stanisława Moniuszki [The music theatre of Stanisław Moniuszko], (pp. 113–138). Poznań: Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk.
Puchalska, I. (n.d.). Między Strasznym dworem a Ruddigore. O nieoczywistych związkach Strasznego dworu Stanisława Moniuszki z utworami słynnego duetu operetkowego: Gilberta i Sullivana [Between The Haunted Manor and Ruddigore: on unexpected links between Stanisław Moniuszko’s The Haunted Manor and works by the famous operetta duet Gilbert and Sullivan]. https://moniuszko200.pl/media/filer_public/43/13/431324a3-f48f-4aab-8aec-e541d58ce332/iwona_puchalska_miedzy_strasznym_dworem_a_ruddigore_czyli_nieco_o_mendrach_zagranicznej_recepcji_moniuszki.pdf, accessed 25 May 2020.
Romanelli, L. (1822). La pietra del paragone, melodramma giocoso in due atti. Milano: Giacomo Pirola.
Rudziński, W. (1978). Moniuszko. Kraków: PWM.
Skuczyński, J. (1993). Odmiany form dramatycznych w okresie romantyzmu: Słowacki – Mickiewicz – Krasiński [Variants of dramatic forms in the the Romantic era: Słowacki, Mickiewicz and Krasiński]. Toruń: UMK.
Sławińska, I. (1953). O komediach Norwida [On the comedies of Norwid]. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL.
Stendhal. (1957). Life of Rossini. (R.N. Coe, Transl.). New York: Criterion.
Stendhal. (1962). Racine and Shakespeare, (G. Daniels, Transl.). New York: Crowell-Collier.
Théaulon, E. & Jaime, E. (1837). Carmagnole ou les Français sont des farceurs, épisode des guerres d’Italie en un acte. Paris: Nobis.
Wolski, W. (1858). Halka. Opera w czterech aktach [Halka: an opera in four acts]. Warszawa: Gebethner i spółka.
Zach-Błońska, J. (1993). Monolog różnogłosy: o dramatach współczesnych Cypriana Kamila Norwida [Polyphonic monologue: on the contemporary plays of Cyprian Kamil Norwid]. Kraków: Universitas.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2023 Michał Bajer
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.