Chińska inicjatywa „jeden pas, jedna droga”: wyzwania i wymagania dotyczące jej skutecznego wdrożenia w Azji Środkowej

Abstrakt

Dwadzieścia pięć lat po rozwiązaniu byłego Związku Radzieckiego i ponownym zaistnieniu republik Azji Środkowej jako niezależnych państw region ten nadal jest sceną rywalizacji wielkich mocarstw (Rosji, Chin, Unii Europejskiej, USA, Indii, Japonii, Turcji i Iranu) konkurujących w swego rodzaju „nowej wielkiej grze”, mającej na celu zwiększenie wpływów geopolitycznych i gospodarczych w regionie. Trwające ukryte współzawodnictwo wyjaśniają jego geografia, zróżnicowane i bogate zasoby naturalne, takie jak ropa naftowa i gaz. Pomimo wspólnej przeszłości historycznej i kulturowej Azja Środkowa stanowi zrónicowany region o wieloetnicznej i wielojęzycznej strukturze oraz niskim stopniu integracji fizycznej, gospodarczej i handlowej. Brak wzajemnego zaufania, utrzymujące się napięcia dotyczące granic oraz wykorzystania i współużytkowania zasobów naturalnych, a także różne poziomy wyników gospodarczych stanowiły jak dotąd zagrożenie dla rozwoju prawdziwej współpracy regionalnej. W tym kontekście chińska inicjatywa OBOR (One Belt One Road – jeden pas, jedna droga), mająca na celu rozwój szybkiego transportu, teoretycznie mogłaby – w przypadku właściwej realizacji – poprawić połączenia międzyregionalne, rozwijając w ten sposób rynek Azji Centralnej oraz wspierając współpracę międzyrządową i kontakty międzyludzkie w regionie. Czy możemy w takim razie spodziewać się, że ambitna chińska inicjatywa OBOR zwiększy stabilność geopolityczną i pomoże uzyskać wspólne korzyści gospodarcze i handlowe w Azji Środkowej? Jakie są przesłanki, które należałoby spełnić? Autor szczegółowo analizuje pewne kluczowe wymagania polityczne, gospodarcze i instytucjonalne niezbędne w celu skutecznego wdrożenia strategii OBOR stwierdzając jednak, że trzy lata po uruchomieniu tego kluczowego instrumentu chińskiego modelu „globalizacji bez demokracji” jego wdrożenie stoi w obliczu poważnych problemów, budząc tym samym większe wątpliwości niż pewność.