Słowa kluczowe
uchodźcy
relokacja
polska polityka migracyjna
Jak cytować
Abstrakt
Celem niniejszego artykułu jest analiza polskiej polityki migracyjnej po 2015 roku. Autorka chciałaby ukazać rozbieżności między politycznymi deklaracjami a rzeczywistością. Celem artykułu jest także pokazanie stanowiska rządu Prawa i Sprawiedliwości wobec polityki UE w sprawie rozwiązania kryzysu migracyjnego oraz otwartości Polski na rzecz przyjęcia uchodźców/imigrantów. W artykule postawiono tezę, że polityka migracyjna polskiego rządu w latach 2015–2019 była niespójna.
Bibliografia
Akune, JK (2015), Rzecznik rządu: Beata Szydło myli interes Polski z interesem PiS, 23.09.2015, TVP Info, https://www.tvp.info/21750766/informacje/polska/rzecznik-rzadu-beata-szydlo-myli-interes-polski-z-interesem-pis/, 15.05.2019.
Akune (2017), Szydło: Polka przekaże prawie 7 mln euro na unijny fundusz dla Afryki, 19.10.2017, http://www.tvpparlament.pl/aktualnosci/szydlo-polska-przekaze-prawie-7-mln-euro-na-unijny-fundusz-dla-afryki/34462359, 16.05.2019.
Bodalska B. (2017), Polska przekaże na rzecz migrantów 50 mln euro, 20.09.2017, https://www.euractiv.pl/section/migracje/news/polska-przekaze-tym-roku-rzecz-migrantow-50-mln-euro/, 16.05.2019.
Взгляд из Польши (2018): трудовые мигранты из Узбекистана отличаются качественной и добросовестной работой, 07.2018, http://www.uzbekistan-geneva.ch/vzglyad-iz-pol-shi-tru-dovye-migranty-iz-uzbekistana-otlichayutsya.html, 16.05.2019.
Co-chairs’Statement Annex (2019): Fundraising, Supporting the Future of Syria and the Region-Brussels III Conference Brussels, 14 March 2019, https://www.consilium.europa.eu/media/38579/14-03-2019-pledging-statement_final_rev.pdf, 28.04.2019.
Communication from the Commission to the European Parliament, the European Council and the Council. Commission contribution to the EU Leaders’ thematic debate on a way forward on the external and internal dimension of migration Policy, Brussels, 7.12.2017, https://ec.europa.eu/home-affairs/sites/homeaffairs/files/what-we-do/policies/european-agenda-migration/20171207_communication_on_commission_contribution_to_the_eu_leaders_thematic_debate_on_way_forward_on_external_and_internal_dimension_migration_policy_en.pdf, 7.05.2019.
Czaputowicz ogłosił, że Polska przyjęła 2700 migrantów (2018), TVN24.pl, 11.04.2018, https://www.tvn24.pl/wiadomosci-z-kraju,3/uchodzcy-w-polsce-czaputowicz-mowi-ilu-polska-przyjela,828794.html, 6.05.2019.
Dane zbiorcze za 2015, 2018 rok (2015, 2018), http://psz.praca.gov.pl/web/urzad-pracy/-/8180075-zezwolenia-na-prace-cudzoziemcow, 6.05.2019.
Dane zbiorcze za I połowę 2018 roku (2018), http://psz.praca.gov.pl/web/urzad-pracy/-/8180075-zezwolenia-na-prace-cudzoziemcow, 6.05.2019.
Debata z premierem Polski Mateuszem Morawieckim na temat przyszłości Europy (2018), sesja plenarna w dniu 4.07.2018, http://www.europarl.europa.eu/plenary/pl/vod.html?mode=chapter&vodLanguage=PL&vodId=1530687922990#, 8.05.2019.
Decyzja Rady (UE) 2015/1601 z dnia 22 września 2015 roku ustanawiająca środki tymczasowe w obszarze ochrony międzynarodowej na rzecz Włoch i Grecji, Dz. U. UE L 2015.248.80.
Dochody budżetu państwa w 2017 roku (2017), Załącznik nr 1, https://www.senat.gov.pl/download/gfx/senat/pl/.../3276/.../881-_zalaczniki.pdf, 7.04.2019.
Economic Resilience Initiative (2019), https://www.eib.org/en/projects/initiatives/resilience-initiative/index.htm.
Exposé premier Beaty Szydło (2015) – transcript, https://www.premier.gov.pl/expose-premier-beaty-szydlo-stenogram.html, 2.11.2016.
First residence permits issued in the EU Member States remain above 3 million in 2017 (2018), “Newsrelease” Eurostat 25 November 2018, https://ec.europa.eu/eurostat/documents/2995521/9333446/3-25102018-AP-EN.pdf/3fa5fa53-e076-4a5f-8bb5-a8075f639167, 9.05.2019.
Instrument Pomocy dla Uchodźców w Turcji (2016): państwa członkowskie zgodne co do szczegółów finansowania, Komunikat prasowy Rady UE, 3.02.2016, https://www.consilium.europa.eu/pl/press/press-releases/2016/02/03/refugee-facility-for-turkey/, 7.05.2019.
Interpelacja nr 23257 do ministra spraw zagranicznych w sprawie zatrzymania procesu nielegalnego sprowadzania imigrantów do Polski (2018), zgłaszający: Anna Elżbieta Sobecka, data wpływu: 21.06.2018, http://www.sejm.gov.pl/Sejm8.nsf/InterpelacjaTresc.xsp?key=459B8BBD, 9.05.2019.
Interpelacja nr 26115 do prezesa Rady Ministrów w sprawie konieczności wstrzymania napływu imigrantów (2018), zgłaszający: Barbara Bubula, data wpływu: 12.09.2018, http://www.sejm.gov.pl/Sejm8.nsf/InterpelacjaTresc.xsp?key=B4WHGP, 9.05.2019.
Interpelacja nr 8801 do ministra rodziny, pracy i polityki społecznej w sprawie polityki imigracyjnej (2016), zgłaszający: Adam Ołdakowski, Jerzy Małecki, data wpływu: 19.12.2016, http://www.sejm.gov.pl/Sejm8.nsf/InterpelacjaTresc.xsp?key=2D5C203B, 9.05.2019.
Kozłowska M. (2018), Morawiecki: nie będziemy przyjmowali uchodźców z Bliskiego Wschodu i Afryki Płn., PAP 1.01.2018, https://www.pap.pl/aktualnosci/news%2C1229759%2Cmorawiecki-nie-bedziemy-przyjmowali-uchodzcow-z-bliskiego-wschodu-i-afryki-pln.html, 2.04.2019.
Łotocki Ł. (2019), Kryzys imigracyjny w Europie w polskim dyskursie publicznym w latach 2015–2018, Warszawa.
Maciejewicz P. (2016), Morawiecki i Waszczykowski w Davos: Jeśli chodzi o uchodźców, to już jesteśmy najlepsi, „Gazeta Wyborcza” 24.01.2016, http://wyborcza.pl/1,155290,19527773,morawiecki-i-waszczykowski-w-davos-jesli-chodzi-o-uchodzcow.html, 7.05.2019.
„Milion uchodźców z Ukrainy” (2016). Szymański: to nie seminarium naukowe, można mówić skrótem, 20.01.2016, https://www.tvn24.pl/wiadomosci-z-kraju,3/szydlo-o-milionie-uchodzcow-z-ukrainy-konrad-szymanski-komentuje,612409.html, 6.05.2019.
Merkel (2018): Polska przyjmuje uchodźców, choć może innych niż reszta UE, „Rzeczpospolita” 19.03.2018, http://www.rp.pl/Unia-Europejska/180319258-Merkel-Polska-przyjmuje-uchodzcow-choc-moze-innych-niz-reszta-UE.html, 6.04.2019.
Morawiecki w „Le Figaro” o Unii, Rosji, gospodarce, migracji i polskich reformach (2019), „Gazeta Prawna” 10.02.2019, https://www.gazetaprawna.pl/artykuly/1396915,morawiecki-w-le-figaro-o-unii-rosji-gospodarce-migracji-i-polskich-reformach.html, 16.03.2019.
Morawiecki o „przyjmowaniu uchodźców z Ukrainy”. Szef ukraińskiego MSZ: my ratujemy polską gospodarkę (2017), Polsat News, 9.12.2017, https://www.polsatnews.pl/wiadomosc/2017-12-09/morawiecki-o-przyjmowaniu-uchodzcow-z-ukrainy-szef-ukrainskiego-msz-my-ratujemy-polska-gospodarke/, 9.05.2019.
More strategic focus would improve impact of Poland’s foreign aid (2017), 14.02.2017, http://www.oecd.org/newsroom/more-strategic-focus-would-improve-impact-of-poland-foreign-aid.htm, 18.04.2019.
Nadzwyczajny fundusz powierniczy UE na rzecz Afryki (2015), Valetta, 12.11.2015, http://europa.eu/rapid/press-release_MEMO-15-6056_pl.htm, 3.04.2019.
Natolin Graduation Debate 2018 with Wolfgang Schäuble and Mateusz Morawiecki (2018), https://www.youtube.com/watch?v=3IG29QOPEBU&t=1s, 8.05.2019.
Nasz wywiad (2018). Gadowski: „Mówiąc o przyjęciu imigrantów szef MSZ wygadał się albo dał dowód swojej niekompetencji”. Rozmawiał T. Plaskota, wPolityce.pl, 11.04.2018, https://wpolityce.pl/polityka/389745-nasz-wywiad-gadowski-mowiac-o-przyjeciu-imigrantow-szef-msz-wygadal-sie-albo-dal-dowod-swojej-niekompetencji, 8.04.2019.
New high in first residence permits issued in the EU Member States in 2016 (2017), “Newsrelease” Eurostat 16 November 2017, https://ec.europa.eu/eurostat/documents/2995521/8456381/3-16112017-BP-EN.pdf/e690a572-02d2-4530-a416-ab84a7fcbf22, 5.05.2019.
Nie przyjęliśmy żadnych uchodźców z relokacji (2018), „Rzeczpospolita”, 11.04.2018, http://www.rp.pl/Uchodzcy/180419862-MSZ-Nie-przyjelismy-zadnych-uchodzcow-z-relokacji.html, 12.04.2019.
Official Development Assistance 2018 – Preliminary Data (2018), https://www2.compareyourcountry.org/oda?page=0&cr=76&cr1=oecd&lg=en, 18.04.2019.
Oświadczenie Ministerstwo Spraw Zagranicznych (2018), 11.04.2018, https://twitter.com/MSZ_RP/status/984042632899907590/photo/1?ref_src=twsrc%5Etfw%7Ctwcamp%5Etweetembed%7Ctwterm%5E984042632899907590&ref_url=https%3A%2F%2Fwww.tvn24.pl%2Fwiadomosci-z-kraju%2C3%2Fuchodzcy-w-polsce-czaputowicz-mowi-ilu-polska-przyjela%2C828794.html, 12.05.2019.
Oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi, wpisane do ewidencji oświadczeń w 2015, 2016, 2017, 2018, http://psz.praca.gov.pl/web/urzad-pracy/-/8180205-rejestracja-oswiadczen-pracodawcow-o-zamiarze-powierzenia-pracy-cudzoziemcowi, http://psz.praca.gov.pl/web/urzad-pracy/-/8180211-oswiadczenia-o-powierzeniu-wykonywania-pracy-cudzoziemcowi-wpisane-do-ewidencji-oswiadczen-obowiazujace-od-2018-r-, 5.05.2019.
Pawłowicz K. (2018a), Twitter 11.04.2018, https://twitter.com/KrystPawlowicz?ref_src=twsrc%5Etfw%7Ctwcamp%5Etweetembed%7Ctwterm%5E984017950029045764&ref_url=https%3A%2F%2Fwww.newsweek.pl%2Fpolska%2Fpolityka%2Fjacek-czaputowicz-o-uchodzcach-krystyna-pawlowicz-reaguje%2Fkgbqsj8, 17.04.2019.
Pawłowicz K. (2018b), Twitter, 20.06.2018, https://twitter.com/KrystPawlowicz/status/1010069319236153344/photo/1?ref_src=twsrc%5Etfw%7Ctwcamp%5Etweetembed%7Ctwterm%5E1010069319236153344&ref_url=https%3A%2F%2Fwww.fakt.pl%2Fwydarzenia%2Fpolityka%2Fkrystyna-pawlowicz-pisze-list-do-premiera-ws-migrantow%2F50vzxxz, 17.04.2019.
Plan współpracy rozwojowej w 2018 r. (2018), MSZ, Warszawa grudzień 2018.
Polska przekazuje 50 milionów euro na inicjatywę wspierającą kraje dotknięte kryzysem migracyjnym (2017), 6.12.2017, http://polskapomoc.gov.pl/Polska,przekazuje,50,milionow,euro,na,inicjatywe,wspierajaca,kraje,dotkniete,kryzysem,migracyjnym,2708.html, 18.04.2019.
Polska Współpraca Rozwojowa (2018). Raport Roczny 2017, MSZ, Warszawa 2018, https://www.polskapomoc.gov.pl/Publikacje,2794.html, 15.04.2019.
Potyrała A. (2018), Unijny system relokacji w sprawozdaniach Komisji Europejskiej. Ocena i perspektywy, „Przegląd Politologiczny”, no. 2.
Premier Beata Szydło w Londynie: Polska przekaże 3 mln euro na pomoc humanitarną dla Syrii (2016), 4.02.2016, https://www.premier.gov.pl/wydarzenia/aktualnosci/premier-beata-szydlo-w-londynie-polska-przekaze-3-mln-euro-na-pomoc.html, 18.04.2019.
Premier Beata Szydło: ok. 4 mln zł na odbudowę domów w Syrii (2017), 11.04.2017, https://www.premier.gov.pl/wydarzenia/aktualnosci/premier-beata-szydlo-ok-4-mln-zl-na-odbudowe-domow-w-syrii.html, 15.04.2019.
Premier Mateusz Morawiecki (2018b): Nasza polityka zagraniczna to polityka polskiej racji stanu, 2.07.2018, https://www.premier.gov.pl/wydarzenia/aktualnosci/premier-mateusz-morawiecki-nasza-polityka-zagraniczna-to-polityka-polskiej.html, 2.05.2019.
Premier Mateusz Morawiecki z wizytą w Libanie (2018c), 13.02.2018, https://www.premier.gov.pl/wydarzenia/aktualnosci/premier-mateusz-morawiecki-z-wizyta-w-libanie.html, 2.05.2019.
Premier po nieformalnym szczycie UE: racja Polski ws. migracji została podtrzymana (2018a), 20.09.2018, https://www.premier.gov.pl/wydarzenia/aktualnosci/premier-po-nieformalnym-szczycie-ue-racja-polski-ws-migracji-zostala.html, 2.05.2019.
Prezydent „absolutnie negatywnie” o próbach nakładania na Polskę kar ws. relokacji (2017), 13.06.2017, https://www.prezydent.pl/aktualnosci/wypowiedzi-prezydenta-rp/wystapienia/art,237,prezydent-absolutnie-negatywnie-o-probach-nakladania-na-polske-kar-ws-relokacji-.html, 30.05.2019.
Prezydent dla PAP (2017): Potrzebna reforma wymiaru sprawiedliwości i zmiany w konstytucji. Rozmawiali C. Bielakowski i T. Grodecki (PAP), 24.05.2017, https://www.prezydent.pl/aktualnosci/wypowiedzi-prezydenta-rp/wywiady/art,109,prezydent-dla-pap-potrzebna-reforma-wymiaru-sprawiedliwosci-i-zmiany-w-konstytucji-.html, 17.04.2019.
Residence permits for non-EU citizens EU Member States issued 2.3 million first residence permits in 2014 (2015), “Newsrelease” Eurostat 20 October 2015, https://ec.europa.eu/eurostat/documents/2995521/7038745/3-20102015-BP-EN.pdf/70063124-c3f2-4dfa-96d5-aa5044b927a6, 9.04.2019.
Rozmowy niedokończone (2017): Przyszłość gospodarcza i finansowa Polski, TRWAM, 8.12.2017, http://www.radiomaryja.pl/informacje/rozmowy-niedokonczone-udzialem-premiera-mateusza-morawieckiego/, 15.05.2019.
Rozmowy niedokończone (2018): Bezpieczeństwo wewnętrzne Polski, cz. I, TV TRWAM 20.09.2018, http://www.radiomaryja.pl/multimedia/audio/rozmowy_niedokonczone/rozmowy-niedo-konczone-bezpieczenstwo-wewnetrzne-polski-cz-i/, 6.04.2019.
Rozporządzenie Prezesa Rady ministrów z dnia 5 stycznia 2018 r. w sprawie szczegółowego zakresu działania Ministra – Członka Rady Ministrów Beaty Kempy (2018), Dz. U. 2018, poz. 46.
Rząd (2016): Polska nie jest w stanie w tej chwili przyjąć imigrantów, „Gazeta Prawna” 23.03.2016, https://www.gazetaprawna.pl/artykuly/929697,rzad-polska-nie-jest-w-stanie-przyjac-imigrantow.html, 15.05.2019.
Rząd chce ściągnąć pracowników z Filipin (2018), „Nasz kraj jest bliski kulturowo”, TVN24BIS, 28.07.2018, https://tvn24bis.pl/z-kraju,74/polska-chce-sciagnac-pracownikow-z-filipin, 857116.html, 2.04.2019.
Rząd i stowarzyszenie „Pomoc Kościołowi w Potrzebie” dla Syrii (2017), KAI 2.03.2017, https://ekai.pl/rzad-i-stowarzyszenie-pomoc-kosciolowi-w-potrzebie-dla-syrii/, 6.06.2019.
Spotkanie z ministrem Markiem Suskim na temat polityki migracyjnej rządu RP w Instytucie Polskim w Wiedniu (2018), 21.04.2018, https://www.premier.gov.pl/wydarzenia/aktualnosci/spotkanie-z-ministrem-markiem-suskim-na-temat-polityki-migracyjnej-rzadu-rp-0.html, 7.05.2019.
Sprawozdanie stenograficzne z 100. posiedzenia Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej w dniu 16 września 2015 r. (2015), Warszawa 2015, http://orka2.sejm.gov.pl/StenoInter7.nsf/0/A8CA0F4060DE3B1CC1257EC200722812/%24File/100_a_ksiazka.pdf, 1.03.2016.
Sprawozdanie stenograficzne z 15. posiedzenia Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej w dniu 1 kwietnia 2016 r. (2016), http://orka2.sejm.gov.pl/StenoInter8.nsf/0/49D91ACEDB27E6B0C1257F88005E9B82/%24File/15_c_ksiazka_bis.pdf, 1.03.2016.
Strzałkowski P. (2019), Morawiecki obiecał miliony na domy dla uchodźców w Libanie. Po roku rząd milczy na ich temat, „Gazeta Wyborcza” 30.01.2019, http://wiadomosci.gazeta.pl/wiadomosci/7,114881,24406514,morawiecki-obiecal-miliony-na-domy-dla-uchodzcow-w-libanie.html, 14.5.2019.
Strzępka K. (2017), KE zdecydowała o procedurze wobec krajów, które nie przyjmują uchodźców, PAP, 13.06.2017, https://www.pap.pl/aktualnosci/news%2C973226%2Cke-zdecydowala-o-procedurze-wobec-krajow-ktore-nie-przyjmuja-uchodzcow.html, 5.05.2019.
Syria (2016), https://webarchive.nationalarchives.gov.uk/20180312081846/https://www.supportingsyria2016.com/about/, 5.05.2019.
Syria, https://pkwp.org/t/felietony/syria.
Szczęch R. (2018), Odpowiedź na interpelację nr 12928 w sprawie utworzenia korytarzy humanitarnych w Polsce, Warszawa 9.01.2018, http://www.sejm.gov.pl/sejm8.nsf/InterpelacjaTresc.xsp?key=7CBB1E35, 15.05.2019.
Szczyt na Malcie (2015): Polska przekaże 1 mln euro na fundusz powierniczy dla Afryki, 12.11.2015, https://www.pap.pl/aktualnosci/news%2C429971%2Cszczyt-na-malcie-polska-przekaze-1-mln-euro-na-fundusz-powierniczy-dla-afryki-.html, 6.05.2019.
Szef MSWiA przed naradą UE ws. uchodźców (2017): „Wywieranie presji na Polskę to prosta droga, która prowadzi do katastrofy społecznej”, 18.05.2017, https://wpolityce.pl/polityka/340268-szef-mswia-przed-narada-ue-ws-uchodzcow-wywieranie-presji-na-polske-to-prosta-droga-ktora-prowadzi-do-katastrofy-spolecznej, 20.05.2019.
Szef MSZ: przyjęliśmy 2700 migrantów (2018). Karczewski: nic nie wiem, „Rzeczpospolita”, 11.04.2018, http://www.rp.pl/Uchodzcy/180419870-Szef-MSZ-Przyjelismy-2700-migrantow-Karczewski-Nic-nie-wiem.html, 9.05.2019.
Szydło o uchodźcach (2015), „Gość Niedzielny”, 1.09.2015, https://www.gosc.pl/doc/2679178.Szydlo-o-uchodzcach, 2.05.2019.
Szydło (2016a): nie ma możliwości, żeby do Polski przyjechali imigranci. Polska premier krytykuje Angelę Merkel, „Superstacja” 23.03.2016, http://www.superstacja.tv/wiadomosc/2016-03-23/szydlo-nie-ma-mozliwosci-zeby-do-polski-przyjechali-imigranci-polska-premier-krytykuje-angele-merkel/, 20.05.2019.
Szydło B. (2016b), wystąpienie na 19. Posiedzeniu Sejmu w dniu 20 maja 2016, p. 283, http://orka2.sejm.gov.pl/StenoInter8.nsf/0/16FA36F943CF9987C1257FB9008352F2/%24File/19_c_ksiazka_bis.pdf, 8.04.2019.
Szymański D. (2018), Paweł Chorąży zdymisjonowany. Wiceminister „zagalopował się” w słowach o imigrantach, 14.09.2018, https://businessinsider.com.pl/wiadomosci/wiceminister-inwestycji-i-rozwoju-pawel-chorazy-zdymisjonowany/z75j6b4, 12.04.2019.
Uchwała Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 1 kwietnia 2016 r. w sprawie polityki imigracyjnej Polski (2016a), M. P. 2016, poz. 370.
Uchwała Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 20 maja 2016 r. w sprawie obrony suwerenności Rzeczypospolitej Polskiej i praw jej obywateli (2016c), M. P. 2016, poz. 466.
Ustawa z dnia 16 września 2011 r. o współpracy rozwojowej (2019), Dz. U. 2019, poz. 291.
Ustawa z dnia 9 listopada 2000 r. o repatriacji (2018a), Dz. U. 2018, poz. 609.
Ustawa z dnia 7 września 2007 roku o Karcie Polaka (2018b), Dz. U. 2018, poz. 1272.
,,Walczą z rządem, używając jako tarczy dzieci z Aleppo”. Kempa w „Gościu Wydarzeń” (2017), Polsat News 27.02.2017, https://www.polsatnews.pl/wiadomosc/2017-02-27/walcza-z-polskim-rzadem-uzywajac-jako-tarczy-dzieci-pokrzywdzonych-wojna-w-aleppo-kempa-o-przyjmowaniu-uchodzcow/,1.06.2019.
Wiceminister inwestycji i rozwoju (2018): Polska i musi a nawet, jeśli nie musi, powinna chcieć imigrantów [WIDEO], 31.08.2018, https://dzienniknarodowy.pl/wiceminister-inwestycji-rozwoju-polska-musi-a-nawet-jesli-musi-chciec-imigrantow-wideo/, 7.04.2019.
Wychowałem się w „trójkącie bermudzkim” (2018), „Gość Niedzielny” 4.01.2018, https://www.gosc.pl/doc/4408019.Wychowalem-sie-w-trojkacie-bermudzkim, 1.06.2019.
Wyniki konkursu (2017) „Pomoc humanitarna na Bliskim Wschodzie w zakresie przygotowania ludności do zimy 2017”, 27.09.2017, http://polskapomoc.gov.pl/Wyniki,konkursu,Pomoc,humanitarna,na,Bliskim,Wschodzie,w,zakresie,przygotowania,ludnosci,do,zimy,2017,2661.html, 6.05.2019.
Wyniki konkursu (2018) „Pomoc humanitarna na Bliskim Wschodzie 2018”, 21.03.2018, http://polskapomoc.gov.pl/Wyniki,konkursu,Pomoc,humanitarna,na,Bliskim,Wschodzie,2018,2740.html, 6.05.2019.
Wyniki konkursu (2019a) „Pomoc humanitarna na Bliskim Wschodzie 2019”, 11.04.2019, http://polskapomoc.gov.pl/Wyniki,konkursu,Pomoc,humanitarna,na,Bliskim,Wschodzie,2019,2928.html, 6.05.2019.
Wyniki konkursu Polska pomoc rozwojowa 2019 (2019b), 18.03.2019, http://polskapomoc.gov.pl/Wyniki,konkursu,Polska,pomoc,rozwojowa,2019,2918.html, 6.05.2019.
Wystąpienie Prezesa PiS podczas V Kongresu Programowego Prawa i Sprawiedliwość w Przysusze (2017), 1 lipiec 2017, http://pis.org.pl/aktualnosci/jest-w-nas-wiara-w-przyszlosc-i-w-polske, 1.06.2019.
Wywiad z premierem M. Morawieckim dla CNN (2016), https://www.youtube.com/watch?v=gksyz6s2tvU, 4.04.2019.
Zestawienie roczne (2015), https://udsc.gov.pl/statystyki/raporty-okresowe/zestawienia-roczne/, 3.04.2019.
Zestawienie roczne (2016), https://udsc.gov.pl/statystyki/raporty-okresowe/zestawienia-roczne/, 3.04.2019.
Zestawienie roczne (2015–2018), https://udsc.gov.pl/statystyki/raporty-okresowe/zestawienia-roczne/, 3.04.2019.
Zestawienie roczne (2018), https://udsc.gov.pl/statystyki/raporty-okresowe/zestawienia-roczne/, 3.04.2019.
Zezwolenia na pracę cudzoziemców w 2015, 2016, 2017, 2018, http://psz.praca.gov.pl/web/urzad-pracy/-/8180075-zezwolenia-na-prace-cudzoziemcow, 3.04.2019.