Słowa kluczowe
nauki społeczne
nauki polityczne
citizen scence
innowacje w nauce
Jak cytować
Abstrakt
Prezentowany tekst jest pogłębioną analizą koncepcji nauki obywatelskiej (citizen science, CS) – zaangażowania obywateli-nienaukowców w prowadzenie badań naukowych. Celem artykułu jest osadzenie paradygmatu CS w filozofii nauki i stworzenie matrycy analitycznej schematów rozumienia CS, zdefiniowanie specyfiki zastosowania nauki obywatelskiej w naukach politycznych oraz zdiagnozowanie lokalnych kontekstów stosowania CS w realizacji projektów badawczych w Polsce. Metodologicznie tekst bazuje na analizie literatury przedmiotu. Efektem rozważań jest rozwinięcie ramy koncepcyjnej w postaci siatki kategorialnej aktywności CS oraz próba zdefiniowania pozycji citizen science w naukach politycznych na tle innych dyscyplin badawczych. Analiza polskich wątków wykazała mniejszą popularność CS wynikającą z kwestii organizacyjnych i finansowych.
Bibliografia
Andrzejewski S. (2019), Nauka Obywatelska – jak zwykli obywatele mogą zmieniać świat, „Pismo PG”, nr 7.
Bedessem B. i in. (2023), Citizen Science For Public Deliberation Of Local Environment Policies, “Etica & Politica”/“Ethics & Politics”, vol. XXV, nr 2.
Bishop S. (2014), Nauka obywatelska, „Świat Nauki”, nr 11.
Bonn A. i in. (2022), White Paper Citizen Science Strategy 2030 for Germany, Helmholtz Association, Leibniz Association, Fraunhofer Society, universities and non-academic institutions, Leipzig–Berlin.
Chapman C., Hodges C. (2017), Can Citizen Science Seriously Contribute to Policy Development? A Decision Maker’s View, w: Analyzing the Role of Citizen Science in Modern Research, red. L. Ceccaroni, J. Piera, IGG Global, New York. DOI: https://doi.org/10.4018/978-1-5225-0962-2.ch012
Czapnik G. (2005), Festiwal nauki, techniki i sztuki jako źródło informacji naukowej, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Librorum”, vol. 12.
Duklewska K., Chmielewski S., Gawryluk A., Woźniak-Kostecka I. (2022), Nauka obywatelska jako metoda budowania społecznej świadomości ekologicznej, w: Wybrane zagadnienia z zakresu ochrony i zagrożeń środowiska, red. M. Babicz, B. Nowakowicz-Dębek, K. Kropiwiec-Domańska, Wydawnictwo Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie, Lublin.
Duží B. i in. (2019), Exploring citizen science in post-socialist space: Uncovering its hidden character in the Czech Republic, “Moravian Geographical Reports”, nr 27. DOI: https://doi.org/10.2478/mgr-2019-0019
European Citizen Science Association, https://www.ecsa.ngo/, 01.10.2024.
Göbel C. i in. (2019), How Does Citizen Science “Do” Governance? Reflections from the DITOs Project, “Citizen Science: Theory and Practice”, vol. 4(1), nr 31. DOI: https://doi.org/10.5334/cstp.204
Golumbic Y. N., Orr D., Baram-Tsabari A., Fishbain B. (2017), Between Vision and Reality: A Study of Scientists’ Views on Citizen Science, “Citizen Science: Theory and Practice”, vol. 2, nr 1. DOI: https://doi.org/10.5334/cstp.53
Green paper on Citizen Science for Europe: Towards a society of empowered citizens and enhanced research (2014), European Commission, Brussels.
Grodzińska-Jurczak M. (2019), Nauka obywatelska – zmiana paradygmatu nauki czy jedynie pomocnicza procedura badawcza?, „Trzeci Sektor”, vol. 47, nr 3.
Guba E. G., Lincoln Y. S. (1994), Competing paradigms in qualitative research, w: Handbook of Qualitative Research, red. N. K. Denzin, Y. S. Lincoln, Thousand Oaks.
Hager T. (1995), Force of Nature: The Life of Linus Pauling, Simon & Schuster.
Haklay M. (2012), Citizen science and volunteered geographic information: Overview and typology of participation, w: Crowdsourcing geographic knowledge: Volunteered geographic information (VGI) in theory and practice, red. D. Sui, S. Elwood, M. Goodchild, Dordrecht. DOI: https://doi.org/10.1007/978-94-007-4587-2_7
Haklay M., Dörler D., Heigl F., Manzoni M., Hecker S., Vohland K., What Is Citizen Science? The Challenges of Definition, w: The Science of Citizen Science, red. K. Vohland, A. Land-Zandstra, L. Ceccaroni, R. Lemmens, J. Perelló, M. Ponti, R. Samson, K. Wagenknecht, Cham.
Hecker S., Garbe L., Bonn A., Hollender H. (2021), Nauka obywatelska w Europie – przegląd, „Biuletyn EBIB”.
Irwin A. (2021), Citizen science and public policy making: A thought experiment, w: Future Directions For Citizen Science And Public Policy, red. K. Cohen, R. Doubleday Centre for Science and Policy, Cambridge.
Jakubowski J., Jańczak J. (2024), Co to jest citizen science? Dyskusja nad rolą obywateli w tworzeniu i realizacji badań w naukach społecznych, „Politeja”, vol. 88, nr 3. DOI: https://doi.org/10.12797/Politeja.21.2024.88.3.09
Kerson R. (1989), Lab for the environment, „Technology Review”, vol. 92, nr 1.
Komańda M. (2012), Projekt badawczy w nauce obywatelskiej, „e-mentor”, vol. 44, nr 2.
Mahr D., Göbel C., Irwin A., Vohland K. (2018), Watching or being watched. Enhancing productive discussion between the citizen sciences, the social sciences, and the humanities, w: Citizen Science: Innovation in Open Science, red. S. Hecker, M. Haklay, A. Bowser, Z. Makuch, J. Vogel, A. Bonn, UCL Press, London. DOI: https://doi.org/10.2307/j.ctv550cf2.14
Marcela M. (2020), Popularyzacja nauki w nowej rzeczywistości. Jak organizować festiwale nauki po pandemii koronawirusa?, Forum Festiwali Nauki, Warszawa.
Nascimento S., Rubio-Iglesias J. i in. (2018), Citizen science for policy formulation and implementation, w: Citizen Science: Innovation in Open Science, Society and Policy Hecker, red. S. Hecker, M. Haklay, A. Bowser, Z. Makuch, J. Vogel, A. Bonn, UCL Press, London.
Primack J., von Hippel F. (1974), Advice and Dissent: Scientists in the Political Arena, New York. DOI: https://doi.org/10.1063/1.3069138
Schade S. i in. (2021), Citizen Science and Policy, w: The Science of Citizen Science, red. K. Vohland i in., Springer, Cham. DOI: https://doi.org/10.1007/978-3-030-58278-4_18
Smaniotto A., Passani A. (2023), Citizen Science with and within the Social Sciences and the Humanities, “Etica & Politica”/“Ethics & Politics”, vol. XXV, nr 2.
Sobieraj I. (2022), Nauka obywatelska (citizen science) – szanse i wyzwania dla ewaluacji, „Polski Przegląd Ewaluacyjny”, nr 1.
Sowisz R., Chmielewski S., Woźniak-Kostecka I., Gawryluk A. (2022), Nauka obywatelska na rzecz walki z zanieczyszczeniem hałasem, w: Wybrane zagadnienia z zakresu ochrony i zagrożeń środowiska, red. M. Babicz, B. Nowakowicz-Dębek, K. Kropiwiec-Domańska, Wydawnictwo Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie, Lublin.
Spasiano A., Grimaldi S., Braccini A. M., Nardi F. (2021), Towards a Transdisciplinary Theoretical Framework of Citizen Science: Results from a Meta-Review Analysis, „Sustainability”, vol. 13, nr 14. DOI: https://doi.org/10.3390/su13147904
Strasser B. i in. (2018), “Citizen Science”? Rethinking Science and Public Participation, “Science & Technology Studies”, vol. 32, nr 2. DOI: https://doi.org/10.23987/sts.60425
Sztop-Rutkowska K. (2023), Nauka obywatelska w otwartym repozytorium, w: Repozytorium Uniwersytetu w Białymstoku. Wspólna droga do otwierania nauki, red. A. Gałecka-Golec, Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, Białystok.
Tauginienė L. (2020), Citizen science in the social sciences and humanities: the power of interdisciplinarity, “Palgrave Communications” vol. 6, nr 89. DOI: https://doi.org/10.1057/s41599-020-0471-y
Tauginienė L., Butkevičienė E., Vohland K., Heinisch B., Daskolia M., Suškevičs M., Prūse B. (2022), Nauka obywatelska w przestrzeni nauk społecznych i humanistyki: siła interdyscyplinarności, „Biuletyn EBIB”.
Vohland K., Göbel C., Balázs B., Butkevičienė E., Daskolia M., Duží B., Hecker S., Manzoni M., Schade S. (2021), Citizen, Science in Europe, w: The Science of Citizen Science, red. K. Vohland, A. Land-Zandstra, L. Ceccaroni, R. Lemmens, J. Perelló, M. Ponti, R. Samson, K. Wagenknecht, Cham. DOI: https://doi.org/10.1007/978-3-030-58278-4
von Gönner J. i in. (2023), Citizen science’s transformative impact on science, citizen empowerment and socio-political processes, “Socio-Ecological Practice Research”, vol. 5. DOI: https://doi.org/10.1007/s42532-022-00136-4
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Jarosław Jańczak
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.