Słowa kluczowe
dehumnizacja
przemoc
uzasadnienie przemocy
konieczność wojskowa
Jak cytować
Abstrakt
Zakres przedmiotowy analizy w tekście koncentruje się na problematyce warunków dopuszczalności przemocy w relacjach międzynarodowych (między wspólnotami politycznymi). Głównym celem podjętej analizy jest identyfikacja i prezentacja antyhumanistycznych argumentów, które – powołując się na kategorię nadzwyczajnych okoliczności – legitymizują użycie przemocy. Do argumentacji antyhumanistycznej należy zaliczyć ujęcia biologiczne i socjobiologiczne, jak i te kwestionujące aksjologię współczesnego systemu międzynarodowego. Z kolei w celu uszczegółowienia problemu badawczego w tekście przedstawiono następujące pytania: (1) Jakie można przedstawić argumenty dla stosowania przemocy w stosunkach międzynarodowych? (2) Gdzie przebiega granica dopuszczalności argumentacji stosowania przemocy w stosunkach międzynarodowych? W ramach metodyki analizy zastosowano potrójne podejście jakościowe: (1) Krytyczną analizę wybranych ustaleń filozofii społecznej, biologii, etologii, socjobiologii i prymatologii w celu uchwycenia biologicznych przesłanek przemocy wewnątrzgatunkowej; (2) Hermeneutykę pojęć C. Schmitta (polityczność, stan wyjątkowy, suweren, nomos) w celu rekonstrukcji politycznego wymiaru przemocy; (3) Analizę instytucjonalno-prawną stanu wyższej konieczności, zilustrowaną konfliktem izraelsko-palestyńskim. Do kluczowych ustaleń analizy należy zaliczyć następujące twierdzenia: (1) Można wskazać trzy ramy uzasadniania przemocy: biologiczną, polityczną oraz prawną; (2) Wszystkie ramy łączy dehumanizacja „innych” i zawieszenie uniwersalnych norm moralnych, co sprzyja normalizacji przemocy jako narzędzia polityki; (3) Granice dopuszczalności argumentacji są płynne: od naturalizacji przemocy po jej legalizację w wyjątkowych okolicznościach.
Bibliografia
Asad T. (2017), Terroryzm, “Praktyka Teoretyczna”, vol. 26, no. 4. Baczko B. (1964), Rousseau: samotność i wspólnota, PWN, Warszawa. DOI: https://doi.org/10.14746/prt.2017.4.5
Baczko B. (2009), Rousseau: samotność i wspólnota, Wyd. słowa/obraz terytoria, Gdańsk.
Bandura A. (1999), Moral Disengagement in the Perpetration of Inhumanities, “Personality and Social Psychology Review”, vol. 3, no. 3. DOI: https://doi.org/10.1207/s15327957pspr0303_3
Bandura A., Barbaranelli C., Caprara G. V., Pastorelli C. (1996), Mechanisms of moral disengagement in the exercise of moral agency, “Journal of Personality and Social Psychology”, vol. 71, no. 2. DOI: https://doi.org/10.1037//0022-3514.71.2.364
Bierzanek R., Symonides J., Balcerzak M., Kałduński M. (2023), Prawo międzynarodowe publiczne, Wolters Kluwer, Warszawa.
Bobako M. (2017), Islamofobia. Konteksty, “Praktyka Teoretyczna”, vol. 26, no. 4. DOI: https://doi.org/10.14746/prt.2017.4.7
Bojarski M. (ed.) (2017), Prawo karne materialne. Część ogólna i szczególna, Wolters Kluwer, Warszawa.
Brain P. F. (1977), Hormones and Aggression, in: Annual Research Reviews, Vol. 1, Eden Press, Montreal.
Burchill S. (2001), Realizm i neorealizm, in: Teorie stosunków międzynarodowych, eds. S. Burchill, R. Devetak, A. Linklater, M. Paterson, Ch. Reus-Smit, J. True, KiW, Warszawa.
Burchill S., Devetak R., Linklater A., Paterson M., Reus-Smit Ch., True J. (2001), Teorie stosunków międzynarodowych, KiW, Warszawa.
Carré J. M., Archer J. (2018), Testosterone and human behavior: the role of individual and contextual variables, “Current Opinion in Psychology”, vol. 19. DOI: https://doi.org/10.1016/j.copsyc.2017.03.021
Cheng L. et al. (2021), Variation in aggression rates and urinary cortisol levels indicates intergroup competition in wild bonobos, “Hormones and Behavior”, vol. 128. DOI: https://doi.org/10.1016/j.yhbeh.2020.104914
Czaputowicz J. (2007), Teorie stosunków międzynarodowych. Krytyka i systematyzacja, PWN, Warszawa.
Dodd J. (2009), Violence and Phenomenology, Routledge, New York. Fanon F. (1985), Wyklęty lud ziemi, PIW, Warszawa. DOI: https://doi.org/10.4324/9780203873342
Glowacki L. (2024a), The controversial origins of war and peace: apes, foragers, and human evolution, “Evolution and Human Behavior”, vol. 45, no. 6. DOI: https://doi.org/10.1016/j.evolhumbehav.2024.106618
Glowacki L. (2024b), The evolution of peace, “Behavioral and Brain Sciences”, vol. 47. DOI: https://doi.org/10.1017/S0140525X23002790
Gómez J. M., Verdú M., González-Megías A., Méndez M. (2016), The phylogenetic roots of human lethal violence, “Nature”, vol. 538. DOI: https://doi.org/10.1038/nature19758
Górbiel A. (1970), Konieczność wojskowa w prawie międzynarodowym, Uniwersytet Jagieloński, Kraków.
Haritos-Fatouros M. (1988), The official torturer: A learning model for obedience to the authority of violence, “Journal of Applied Social Psychology”, vol. 18, no. 13. DOI: https://doi.org/10.1111/j.1559-1816.1988.tb01196.x
Hobbes T. (1949), De Cive, Appleton-Century-Crofts Inc., New York.
ICC (2024), Situation in the State of Palestine: ICC Pre-Trial Chamber I rejects the State of Israel’s challenges to jurisdiction and issues warrants of arrest for Benjamin Netanyahu and Yoav Gallant, https://www.icc-cpi.int/news/situation-state-palestine-icc-pre-trial-chamber-i-re-jects-state-israels-challenges, 21.11.2024.
Ivie R. L. (1980), Images of savagery in American justifications for war, “Communication Monographs”, vol. 47, no. 4. DOI: https://doi.org/10.1080/03637758009376037
Klein W. P., Simon N. G. (1991), Timing of neonatal testosterone exposure in the differentiation of estrogenic regulatory systems for aggression, “Physiology and Behavior”, vol. 50, no. 1. DOI: https://doi.org/10.1016/0031-9384(91)90503-G
Królikowski M., Zawłocki R. (2015), Prawo karne, C.H. Beck, Warszawa.
Kulesza J. (2023), Prawo karne materialne. Nauka o przestępstwie, ustawie karnej i karze, Wolters Kluwer, Warszawa.
Levi P. (1988), The drowned and the saved, Michael Joseph Ltd., London.
Lorenz K. (1963), Das sogenannte Böse zur Naturgeschichte der Aggression, Verlag Dr. G Borotha-Schoele, Wiene.
de Man P. (2002), Metafora: „Rozprawa o nierówności”, “Teksty Drugie: teoria literatury, krytyka, interpretacja”, vol. 2, no. 67.
McKenna J. J. (1983), Primate Aggression and Evolution: An Overview of Sociobiological and Anthropological Perspectives, “Bulletin of the AAPL”, vol. 11, no. 2.
Mitani J. C., Watts D. P., Amsler S. J. (2010), Lethal intergroup aggression leads to territorial expansion in wild chimpanzees, “Current Biology”, vol. 20, no. 12. DOI: https://doi.org/10.1016/j.cub.2010.04.021
Morgenthau H. J. (1985), Politics Among Nations: The Struggle for Power and Peace, Knopf, New York.
Mosca G. (2022), Historia doktryn politycznych, Vis-à-vis, Kraków.
Moscovice L. R. et al. (2022), Dominance or Tolerance? Causes and consequences of a period of increased intercommunity encounters among bonobos (Pan paniscus) at LuiKotale, “International Journal of Primatology”, vol. 43. DOI: https://doi.org/10.1007/s10764-022-00286-y
Mozgawa M. (ed.) (2020), Prawo karne materialne. Część ogólna, Wolters Kluwer, Warszawa. Neacsu M. (2009), Hans J. Morgenthau’s Theory of International Relations. Disenchantment and Re-Enchantment, Palgrave Macmillan, Warszawa.
Plato (1864), Gorgias, trans. E. M. Cope, Bell and Daldy, London.
Pohl Ł. (2019), Prawo karne. Wykład części ogólnej, Wolters Kluwer, Warszawa. Porębski C. (1999), Umowa społeczna. Renesans idei, Wyd. Znak, Kraków.
Rousseau J.-J. (1761), A Discourse upon the Origin and Foundation of the Inequality among Mankind, R. and J. Dodsley, Pallmall, London.
Rousseau J.-J. (1856/57), Discours sur l’origine de l’inégalité, w: Oeuvres complètes de J.-J. Rousseau, Tome 6, réimprimées d’après les meilleurs textes sous la direction de Louis Barré; illustrées par Tony Johannot, Baron et Célestin Nanteuil..., J. Bry ainé, Paris.
Rousseau J.-J. (2002), The Social Contract and The First and Second Discourses, Yale University Press, New Haven–London.
Sapolsky R. M. (2010), Dlaczego zebry nie mają wrzodów?, PWN, Warszawa.
Sapolsky R. M. (2017), Behave: The Biology of Humans at Our Best and Worst, Penguin Press, New York.
Schmitt C. (2000), Teologia polityczna i inne pisma, Wyd. Znak, Kraków.
Schmitt C. (2009), Völkerrechtliche Großraumordnung mit Interventionsverbot für raumfremde Mächte. Ein Beitrag zum Reichsbegriff im Völkerrecht, Duncker & Humblot, Berlin. DOI: https://doi.org/10.3790/978-3-428-47110-2
Schmitt C. (2011), Der Nomos der Erde im Völkerrecht des Jus Publicum Europaeum, Duncker & Humblot, Berlin. DOI: https://doi.org/10.3790/978-3-428-48983-1
Schmitt C. (2020), The Concept of the Political, Antelope Hill Publishing, Green Lane (electronic version of the publication).
Simon N. G., McKenna S. E., Lu S.-F., Cologer-Clifford A. (1996), Development and Expression of Hormonal Systems Regulating Aggression, “Annals of the New York Academy of Sciences”, vol. 794, no. 12. DOI: https://doi.org/10.1111/j.1749-6632.1996.tb32505.x
Święcicki Ł. (2015), Carl Schmitt i Leo Strauss. Krytyka pozytywizmu prawniczego w niemieckiej myśli politycznej, Wyd. von borowiecky, Radzymin.
UN (2005), Responsibility of States for Internationally Wrongful Acts, 2001.
Veblen T. (2007), The Theory of the Leisure Class, Oxford University Press, New York.
de Waal F. (2005), Our Inner Ape: a leading primatologist explains why we are who we are, Riverhead Books, New York.
de Waal F. (2006), Primates and Philosophers: How Morality Evolved, Princeton University Press, Princeton–London. DOI: https://doi.org/10.1515/9781400830336
de Waal F. (2014a), Bonobo i ateista, Copernicus Center Press, Kraków.
de Waal F. (2014b), Jeden za wszystkich, “Scientific American”, no. 10.
Walt S. M. (1997), The Progressive Power of Realism, “American Political Science Review”, vol. 91, no. 4. DOI: https://doi.org/10.2307/2952177
Waltz K. N. (1979), Theory of International Politics, McGraw Hill, New York.
Waltz K. N. (1997), Evaluating Theories, “American Political Science Review”, vol. 91, no. 4. Walzer M. (2010), Wojny sprawiedliwe i niesprawiedliwe, PWN, Warszawa.
Warylewski J. (2017), Prawo karne. Część ogólna, Wolters Kluwer, Warszawa.
Wilson E. O. (1970), Competitive and aggressive behavior, “Social Science Information”, vol. 9, no. 6. Wilson E. O. (2000), Sojobiologia, Wyd. Zysk i S-ka, Poznań. DOI: https://doi.org/10.1177/053901847000900607
Wilson E. O. (2013a), [Interview with E.O. Wilson] The Origin of Morals, “Spiegiel”, https://www.spiegel.de/international/spiegel/spiegel-interview-with-edward-wilson-on-the-formation-of-morals-a-884767.html, 17.11.2024.
Wilson E. O. (2013b), [Interview with E.O. Wilson] Bądźcie jak owady, ale bez przesady, “Forum”, no. 8.
Wrangham R., Peterson D. (1996), Demonic Males: Apes and the Origins of Human Violence, Houghton Mifflin, Boston.
Zajadło J. (2020a), The Concept of Nomos – Some Remarks, “Krytyka Prawa”, vol. 12, no. 3. Zajadło J. (2020b), Nomos – dla prawników słowo magiczne, “Państwo i Prawo”, no. 8. DOI: https://doi.org/10.7206/kp.2080-1084.400
Zawidzka-Łojek A. (ed.) (2022), Prawo międzynarodowe publiczne, C.H. Beck, Warszawa.
Zięba R. (2018), Teoria bezpieczeństwa państwa w ujęciu neorealistycznym, “Studia Politologiczne”, vol. 49.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2025 Remigiusz Rosicki
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.