Abstrakt
Postęp naukowy w naukach społecznych jest nadal trudny do oceny. Naukowe cele, takie jak odkrycia, przejrzystość, powtarzalność wyników i kumulacja wiedzy znajdują się frustrująco poza zasięgiem badaczy. A zatem, w jakim stopniu nasze dyscyplinarne zainteresowania teoretyczne pozwalają na generowanie spostrzeżeń, które mogą przetrwać dłużej niż kontekst ich genezy? Kiedy, jeśli w ogóle, osiągnięcia wskazywane przez znane nam programy teoretyczne zawierają spostrzeżenia, które potencjalnie możemy uważać za stanowiące merytoryczny postęp? Czy dzisiaj w jakimkolwiek znaczącym sensie wiemy więcej o polityce międzynarodowej niż wiedział Tukidydes?
W artykule autor szuka odpowiedzi na pytanie: czy w Stosunkach Międzynarodowych dokonuje się postęp? W jego pierwszej części omawia rozumienie nauki i naukowego postępu w Stosunkach Międzynarodowych. W drugiej części analizuje rozumienie w dyscyplinie roli teorii w wytwarzaniu wiedzy. W trzeciej części artykułu przedstawia kryteria oceny teoretycznych wyjaśnień i postępu naukowego. Czwartą część artykułu poświęca próbie zrozumienia „zwrotów” w dyscyplinie i wiązanych z nimi oczekiwaniami naukowymi.
W wyniku analizy autor uznaje, że z punktu widzenia technicznych aspektów prowadzonych w dyscyplinie badań (podobnie jak w malarstwie, muzyce, literaturze, filmie) postęp jest niewątpliwy. Jednak technika nie jest teorią. Nawet jeśli przez teorię rozumiemy jedynie idee wykraczające poza jakikolwiek pojedynczy przypadek. Może zatem wymyślamy po prostu bajki, na wzór Rudyarda Kiplinga w zbiorze opowiadań Takie sobie bajeczki (1902), w którym znalazła się fantastyczna opowieść o tym, skąd lampart ma cętki. Opowiadanie to być może pozwala nam tylko zapamiętać, że lamparty mają cętki, i być może podobnie jest w przypadku teorii międzynarodowych, które na różne sposoby dopasowano do obserwacji. Autor zajmuje także krytyczne stanowisko wobec nadziei na postęp naukowy wiązanych z big data i nową rewolucją behawioralną.
Bibliografia
Allan B. B. (2028), Scientific Cosmology and International Orders, Cambridge University Press, Cambridge.
Anderson C. (2008), The End of Theory: The Data Deluge Makes the Scientific Method Obsolete, “Wired Magazine”, 16.07.2008.
Ashley R. K. (1984), The Poverty of Neorealism, “International Organization”, vol. 38, nr 2. DOI: https://doi.org/10.1017/S0020818300026709
Baele J. S., Bettiza G. (2020), ‘Turning’ everywhere in IR: on the sociological underpinnings of the field’s proliferating turns, “International Theory”, https://www.cambridge.org/core, IP address: 194.87.52.175, on 16 Jun 2020.
Bain W. (2020), Political Theology of International Order, Oxford University Press, Oxford. DOI: https://doi.org/10.1093/oso/9780198859901.001.0001
Bennett A. (2013), The mother of all isms: Causal mechanisms and structured pluralism in International Relations theory, “European Journal of International Relations”, vol. 19, nr 3. DOI: https://doi.org/10.1177/1354066113495484
Berenskötter F. (2018), Deep theorizing in International Relations, “European Journal of International Relations”, vol. 24, nr 4. DOI: https://doi.org/10.1177/1354066117739096
Bull H. (1966), International Theory. The Case for a Classical Approach, “World Politics”, vol. 18, nr 3. DOI: https://doi.org/10.2307/2009761
Carr E. H. [1945 (1939)], The Twenty Years’ Crisis: An Introduction to the Study of International Relations, Macmillan and Co., New York.
Chernoff F. (2007), Theory and Metatheory in International Relations. Concepts and Contending Accounts, Palgrave, New York. DOI: https://doi.org/10.1057/9780230606883
Chernoff F. (2013), Science, Progress and Pluralism in the Study of International Relations, “Millennium: Journal of International Studies”, vol. 41, nr 2. DOI: https://doi.org/10.1177/0305829812464405
Chernoff F. (2014), Explanation and Progress in Security Studies: Bridging Theoretical
Divides in International Relations, Stanford University Press, Stanford.
Davies M., Niemann M. (2002), The Everyday Spaces of Global Politics: Work, Leisure, Family, “New Political Science”, vol. 24, nr 4. DOI: https://doi.org/10.1080/0739314022000025390
Elman C., Elman M. (2003), Progress in International Relations Theory: Appraising the Field, Cambridge University Press, Cambridge. DOI: https://doi.org/10.7551/mitpress/5627.001.0001
Elman C., Gerring J., Mahoney J. (2020), The Production of Knowledge. Enhancing Progress in Social Sciences, Cambridge University Press, London. DOI: https://doi.org/10.1017/9781108762519
Freire L. G. (2013), The Potential and the Pitfalls of Metatheory in IR, “Estudos Internacionais”, vol. 1, nr 2.
Freyberg-Inan A. (2017), The role of theory for knowledge creation in IR. A sociable pluralist discussion, w: Evaluating Progress in International Relations, red. E. Harrison, A. Freyberg-Inan, P. James, Routledge, London–New York.
Gałganek A. (2021), Filozofia nauki o stosunkach międzynarodowych. Ontologia, Epistemologia, Metodologia, Universitas, Kraków.
Gilpin R. (1981), War and Change in World Politics, Cambridge University Press, New York. DOI: https://doi.org/10.1017/CBO9780511664267
Gofas A., Hamati-Ataya I., Onuf N. (2018), The Struggle for the Soul of International Relations: Fragments of a Collective Journey, w: red. A. Gofas, I. Hamati-Ataya, N. Onuf, History, Philosophy and Sociology of International Relations, Sage, Los Angeles. DOI: https://doi.org/10.4135/9781526402066.n1
Hafner-Burton E. M., Haggard S., Lake D. A., Victor D. G. (2017), The Behavioral Revolution and International Relations, “International Organization”, https://www.cambridge.org/core, IP address: 37.249.158.62.
Hamilton S. (2017), A Genealogy of Metatheory in IR. How ‘Ontology’ Emerged from the Inter-paradigm Debate, „International Theory”, vol. 9, nr 1. DOI: https://doi.org/10.1017/S1752971916000257
Han B-C. (2024), Kryzys narracji i inne eseje, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa.
Harrison E. (2003), International Relations and Scientific Progress, “International Studies Review”, nr 5. DOI: https://doi.org/10.1046/j.1079-1760.2003.00503004_1.x
Harrison E., Freyberg-Inan A., James P. (red.) (2017), Evaluating Progress in International Relations, Sage, London–New York.
Harrison E., Freyberg-Inan A., James P. (2017), Progress, Consensus, and Cumulation in IR Scholarship?, w: Evaluating Progress in International Relations, red. E. Harrison, A, Freyberg-Inan, P. James, Sage, London–New York. DOI: https://doi.org/10.4324/9781315561462
Hoffmann S. (1977), An American Social Science: International Relations, “Daedalus”, vol. 106, nr 3.
Hollis M., Smith S. (1990), Explaining and Understanding in International Relations, Oxford University Press, Oxford.
Jackson T. P. (2011), The Conduct of Inquiry in International Relations. Philosophy of Science and Its Implications for the Study of World Politics, Routledge, London–New York.
Jackson T. P. (2017), The Bias of Science. On the Intellectual Appeal of Neopositivism, w: Evaluating Progress in International Relations, red. E. Harrison, A. Freyberg-Inan, P. James, Sage, London–New York.
Jackson T. P., Nexon D. H. (2009), Paradigmatic Faults in International Relations Theory, “International Studies Quarterly”, vol. 53. DOI: https://doi.org/10.1111/j.1468-2478.2009.00562.x
James P. (2002), International Relations and Scientific Progress: Structural Realism Reconsidered, Ohio State University Press, Columbus.
Joseph J., Wight C. (red.) (2010), Scientific Realism and International Relations, Palgrave Macmillan, New York. DOI: https://doi.org/10.1057/9780230281981
Keohane R. O. (1986a), Realism, Neorealism and the Study of World Politics, w: Neorealism and its Critics, red. R. O. Keohane, Columbia University Press, New York.
Keohane R. O. (1986b), Theory of World Politics: Structural Realism and Beyond, w: Neorealism and its Critics, red. R. O. Keohane, Columbia University Press, New York.
Keohane R. O. (1988), International Institutions: Two Approaches, „International Studies Quarterly”, vol. 32, nr 4. DOI: https://doi.org/10.2307/2600589
King G., Keohane R. O., Verba S. (1994), Designing Social Inquiry. Scientific Inference in Qualitative Resaearch, Princeton University Press, Princeton. DOI: https://doi.org/10.1515/9781400821211
Kipling R. (1928), Takie sobie bajeczki, Wydawnictwo M. Arcta, Warszawa.
Kuhn T. (2001), Struktura rewolucji naukowych, Fundacja Aleteheia, Warszawa.
Kuhn T. (1957), The Copernican Revolution, Cambridge University Press, Cambridge.
Kurki M. (2020), International Relations in A Relational Universe, Oxford University Press, Oxford. DOI: https://doi.org/10.1093/oso/9780198850885.001.0001
Kurki M., Wight C. (2013), International Relations and Social Science, w: International Relations Theories. Discipline and Diversity, red. M. Kurki, C. Wight, S. Smith, Oxford University Press, Oxford.
Lakatos I. (1970), Falsification and the Methodology of Scientific Research Programmes, w: Criticism and the Growth of Knowledge, red. I. Lakatos, A. Musgrave, Cambridge University Press, Cambridge–New York. DOI: https://doi.org/10.1017/CBO9781139171434.009
Lake D. A. (2011), Why ‘Isms’ Are Evil: Theory, Epistemology, and Academic Sects as Impediments to Understanding and Progress, “International Studies Quarterly”, vol. 55, nr 2. DOI: https://doi.org/10.1111/j.1468-2478.2011.00661.x
Lake D. A. (2013), Theory is Dead, Long Live Theory: The End of the Great Debates and the Rise of Eclecticism in International Relations, “European Journal of International Relations”, vol. 19, nr 3. DOI: https://doi.org/10.1177/1354066113494330
Losee J. (2004), Theories of Scientific Progress, Routledge, New York–London. DOI: https://doi.org/10.4324/9780203239773
Mcintosh Ch. (2024), The Time of Global Politics. International Relations as Study of the Present, Cambridge University Press, Cambridge.
Morgenthau H. J. (1944), The Limitations of Science and the Problem of Social Planning, “Ethics”, vol. 54, nr 3. DOI: https://doi.org/10.1086/290393
Morgenthau H. J. (1947), Scientific Man versus Power Politics, Latimer House, London.
Morgenthau H. J. (1952), Another “Great Debate”: The National Interest of the United States, “The American Political Science Review”, vol. 46, nr 4. DOI: https://doi.org/10.2307/1952108
Morgenthau H. J. (1978), Politics among Nations: The Struggle for Power and Peace, Knopf, New York.
Niiniluoto I. (1984), Is Science Progressive?, D. Reidel Publishing Company, Dordrecht. DOI: https://doi.org/10.1007/978-94-017-1978-0
Patomäki H. (2002), After International Relations. Critical Realism and the (Re)construction of World Politics, Routledge, London–New York. DOI: https://doi.org/10.4324/9780203163993
Peebles P. J. E. (2023), Cała prawda. Rozważania kosmologa o poszukiwaniu obiektywnej rzeczywistości, Prószyński Media, Warszawa.
Powell R. (2017), Research Bets and Behavioral IR, “International Organization”, https://www.cambridge.org/core, IP address: 37.249.158.62.
Rorty R. M. [1992 (1967)], The Linguistic Turn: Essays in Philosophical Method, University of Chicago Press, Chicago.
Rule J. B. (1997), Theory and Progress in Social Science, Cambridge University Press, Cambridge.
Shan Y. (2023), Introduction. Philosophical Analyses of Scientific Progress, w: New Philosophical Perspectives on Scientific Progress, red. Y. Shan, Routledge, New York–London. DOI: https://doi.org/10.4324/9781003165859
Sil R., Katzenstein P. J. (2010), Beyond Paradigms: Analytic Eclecticism in the Study of World Politics, Palgrave Macmillan, New York. DOI: https://doi.org/10.1007/978-1-137-01359-0
Sylvester C. (2013), Experiencing the end and afterlives of International Relations/theory, “European Journal of International Relations”, vol. 19, nr 3. DOI: https://doi.org/10.1177/1354066113494322
Waever O. (2009), Waltz’s Theory of Theory, „International Relations”, vol. 23, nr 2. DOI: https://doi.org/10.1177/0047117809104635
Waltz K. N. (1990), Realist Thought and Neorealist Theory, „Journal of International Affairs”, vol. 44, nr 1.
Waltz K. N. (2004), Neorealism: Confusions and Criticisms, „Journal of Politics and Society”, vol. 15, nr 1.
Waltz K. N. [2010, (1979)], Struktura teorii stosunków międzynarodowych, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa.
Wight C. (2017), Maps, Models, and Theories. A Scientific Realist Approach to Validity, w: Evaluating Progress in International Relations, red. E. Harrison, A, Freyberg-Inan, P. James, Sage, London–New York.
Wight C. (2019), Bringing the Outside In: The Limits of Theoretical Fragmentation and Pluralism in IR Theory, “Politics”, vol. 39. DOI: https://doi.org/10.1177/0263395718815784
Licencja
Prawa autorskie (c) 2025 Andrzej Gałganek
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.