Rocznice jako przestrzeń konfliktu pamięci w państwach z doświadczeniem systemu niedemokratycznego i transformacji. Przypadek Polski, Hiszpanii i Chile: 2015–2025

Abstrakt

Artykuł analizuje rocznice jako przestrzeń konfliktu pamięci w latach 2015–2025 w trzech państwach doświadczonych przez reżimy niedemokratyczne i transformacje ustrojowe, czyli w Polsce, Hiszpanii i Chile. Celem badań było ukazanie, w jaki sposób wybrane rocznice historyczne stawały się narzędziem legitymizacji porządku demokratycznego oraz areną rywalizacji symbolicznej. Postawiono dwa pytania badawcze: (1) jakie wyróżnić można było podobieństwa i różnice w sposobach instytucjonalizacji oraz rytualizacji wybranych rocznic historycznych w Polsce, Hiszpanii i Chile w badanym okresie?; oraz (2) w jaki sposób ujęte w badaniu rocznice były wykorzystywane do podtrzymywania legitymizacji demokratycznego porządku politycznego oraz kiedy i dlaczego stawały się przestrzenią konfliktów pamięci i napięć tożsamościowych? Zastosowano metodę porównawczego studium przypadków i technikę analizy dokumentów, obejmującą oficjalne narracje państwowe i przekazy medialne. W badanych państwach rocznice pełniły funkcje upamiętniające, edukacyjne i legitymizacyjne, ale także stały się polem kontestacji. W Polsce i Chile rocznice intensyfikowały konflikty pamięci, podczas gdy Hiszpania wciąż operowała w modelu wyciszającym konflikty, choć coraz mniej skutecznie. We wszystkich przypadkach rocznice okazały się nie tylko formą pamięci instytucjonalnej, lecz także przestrzenią działania oddolnych aktorów i negocjowania znaczeń przeszłości.