Święta i świętowanie jako sposób komunikowania o przeszłości państwa – przykład Polski

Abstrakt

Kreowanie przestrzeni symbolicznej państwa to jedna z ważniejszych kompetencji rządzących. Uprawnienie to znajduje wyraz m.in. w tworzeniu map pamięci, stawianiu pomników, właściwym nazewnictwie ulic, placów, instytucji publicznych oraz organizowaniu kalendarza świąt. Święta i świętowanie są doskonałym narzędziem do komunikowania się ze społeczeństwem i ważnym elementem systemu polityki pamięci państwa. Jedno z podstawowych pytań, jakie zadają sobie jej twórcy, brzmi: Jak społeczeństwo powinno poznawać przeszłość, której nie doświadczyło?
Badanie przestrzeni symbolicznej wymaga podejścia metodologicznego, które łączy wiele aspektów. Jednym z nich jest analiza konkretnego przypadku: święta i rocznicy w dwóch wymiarach, państwowym oraz lokalnym, a także sposobów ich obchodzenia. Do podstawowych metod wykorzystanych w opracowaniu zaliczyć należy analizę treści wyrastającą ze studiów kulturowych oraz podejście antropologiczne, służące badaniu procesów rytualizacji świąt. W procesie obserwacji przywołanych zjawisk oznacza to połączenie podejść pochodzących z różnych obszarów badawczych. Praktyka ta wynika z faktu, że święta państwowe, rocznice istotnych historycznie wydarzeń oraz sposoby ich obchodzenia, są specyficznym działaniem komunikacyjnym cechującym się wielokodowością oraz różnorodnością – często trudno uchwytnych – wskaźników. Najistotniejszą kwestią jest analiza samego procesu komunikacji oraz kontekstowość tego działania na linii: nadawca – treść – medium – odbiorca. W przypadku świąt i ważnych rocznic oznacza to następujące zależności: rządzący – narracja przeszłości – święto – społeczeństwo.
Celem opracowania jest ukazanie – na przykładzie polskiego kalendarza świąt i określonych w nim rocznic państwowych w XX i XXI wieku – mechanizmów i narzędzi, którymi posługują się rządzący w budowaniu właściwej narracji historycznej.