Nigdy więcej inwazji, okupacji i podboju. Kontrowersje wokół upamiętniania 500-lecia konkwisty i 200-lecia niepodległości Meksyku

Abstrakt

W 2021 roku przypadła 500. rocznica upadku Tenochtitlanu, stolicy potężnego państwa Trójprzymierza Mexików oraz 200. rocznica niepodległości Meksyku (podpisania Planu z Igualá i Traktatów z Córdoby, które przypieczętowały trwający od 1810 roku proces wyzwoleńczy). Ówczesny prezydent Meksyku, Andrés Manuel López Obrador (reprezentujący lewicowe, populistyczne ugrupowanie Morena) nie wahał się wykorzystać tak istotnych dat dla zbudowania charakterystycznej dla polityki historycznej swojej prezydentury narracji o nacjonalistycznym wydźwięku: odwoływał się do dziedzictwa przedhiszpańskiego i kolonialnego, powoływał na jedności, suwerenności i wolności narodu meksykańskiego, jednocześnie poruszając kontrowersyjne wątki krzywd doznanych przez Meksykanów i domagając się rozliczeń z historią. Fasadowe działania prezydenta, który dbał o wizerunek „opiekuna uciśnionych” i „strażnika sprawiedliwości” spotkały się jednak z szeroką krytyką nie tylko środowisk politycznych, lecz również świata akademii i samych mieszkańców Meksyku – działania prezydenta określano jako nadużycia historii narodowej i manipulacje polityczne. W artykule postawiono tezę, że odwoływanie się do przeszłości, publiczne „akty przebaczenia i pojednania” skierowane wobec społeczności Majów i Indian Yaquis oraz żądania publicznych przeprosin wysuwane wobec monarchii hiszpańskiej służyły przede wszystkim doraźnym celom politycznym partii Morena i samego prezydenta (forsowane przez rząd projekty rozwojowe oraz kontekst kampanii wyborczej i wyborów federalnych, które wypadły w 2021 roku), a publiczne akty pojednania jedynie maskowały rzeczywiste problemy państwa, w tym utrzymującą się marginalizację polityczną i ekonomiczną społeczności tubylczych.