Keywords
legal act
collective memory
Critical Discourse Analisys
public holiday
rhetorical strategies
How to Cite
Abstract
This article presents an overview of the preambles of the laws establishing public and national holidays enacted between 1989 and 2025 (as of September 2025).
The research material consists of the text of fifteen legal acts, which constitute part of the research material in the doctoral project entitled „Rhetorical strategies of collective memory in Polish discourse on the establishment of public holidays.” The research material consists of the text of fifteen legal acts, which constitute part of the research material in the doctoral project entitled „Rhetorical strategies of collective memory in Polish legal discourse in the years 1989–2023.” The subject of the actual rhetorical analysis is primarily the texts of the preambles to the examined acts, their titles, the circumstances of their adoption, and the dynamics of commemoration.
In recent years, there has been an increase in the number of legal acts, including those establishing public holidays, devoted to history and commemoration. Of the fifteen such acts from the Third Republic of Poland, ten were passed in the last decade. In addition, the preambles that form an integral part of these acts are becoming increasingly extensive and contain more and more detailed descriptions of what, in the opinion of the legislator, deserves to be commemorated in the system and why. This process is part of a renaissance of interest in the past (memory boom) and collective memory, and drawing on these categories allows us to outline, based on selected examples, the connections between the research material and the rhetoric of memory, the creation of official memory, national consciousness, and historical policy.
The methodology of the article is based primarily on critical discourse analysis (CDA) and its historical-discursive approach, which allows for the inclusion of historical and social context (nomination, prediction, argumentation, perspectivization, mitigation, and intensification strategies) in the analysis. This allows for the identification of strategies of power through which memory and history become important areas of legal discourse and, consequently, given their rhetorical potential, also of political, identity, and ideological discourse.
References
Dz. U. 1989, Nr 6, poz. 34, Ustawa z dnia 15 lutego 1989 r. o ustanowieniu Narodowego Święta Niepodległości.
Dz. U. 1990, Nr 28, poz. 160, Ustawa z dnia 6 kwietnia 1990 r. o przywróceniu Święta Narodowego Trzeciego Maja.
Dz. U. 2005, Nr 155, poz. 1295, Ustawa z dnia 27 lipca 2005 r. o ustanowieniu dnia 31 sierpnia Dniem Solidarności i Wolności.
Dz. U. 2005, Nr 155, poz. 1296, Ustawa z dnia 27 lipca 2005 r. o ustanowieniu 16 października Dniem Papieża Jana Pawła II.
Dz. U. 2009, Nr 206, poz. 1588, Ustawa z dnia 9 października 2009 r. o ustanowieniu Narodowego Dnia Pamięci Powstania Warszawskiego.
Dz. U. 2011, Nr 32, poz. 160, Ustawa z dnia 3 lutego 2011 r. o ustanowieniu Narodowego Dnia Pamięci „Żołnierzy Wyklętych”.
Dz. U. 2015, poz. 622, Ustawa z dnia 24 kwietnia 2015 r. o ustanowieniu Narodowego Dnia Zwycięstwa.
Dz. U. 2017, poz. 1953, Ustawa z dnia 29 września 2017 r. o ustanowieniu Dnia Walki i Męczeństwa Wsi Polskiej.
Dz. U. 2018, poz. 589, Ustawa z dnia 6 marca 2018 r. o ustanowieniu Narodowego Dnia Pamięci Polaków ratujących Żydów pod okupacją niemiecką.
Dz. U. 2018, poz. 2156, Ustawa z dnia 4 października 2018 r. o ustanowieniu Narodowego Dnia Pamięci Duchownych Niezłomnych.
Dz. U. 2019, poz. 656, Ustawa z dnia 22 lutego 2019 r. o ustanowieniu Święta Chrztu Polski.
Dz. U. 2020, poz. 181, Ustawa z dnia 9 stycznia 2020 r. o ustanowieniu Dnia Nauki Polskiej.
Dz. U. 2021, poz. 2156, Ustawa z dnia 1 października 2021 r. o ustanowieniu Narodowego Dnia Zwycięskiego Powstania Wielkopolskiego.
Dz. U. 2022, poz. 1229, Ustawa z dnia 12 maja 2022 r. o ustanowieniu Narodowego Dnia Powstań Śląskich.
Dz. U. 2023, poz. 1537, Ustawa z dnia 13 lipca 2023 r. o ustanowieniu Narodowego Dnia Polskich Dzieci Wojny.
Dz. U. 2025, poz. 165, Ustawa z dnia 9 stycznia 2025 r. o ustanowieniu Narodowego Dnia Pamięci Żołnierzy Armii Krajowej.
Dz. U. 2025, poz. 891, Ustawa z dnia 4 czerwca 2025 r. o ustanowieniu 11 lipca Narodowym Dniem Pamięci o Polakach – Ofiarach Ludobójstwa dokonanego przez OUN i UPA na ziemiach wschodnich II Rzeczypospolitej Polskiej.
Assmann J. (2009), Kultura pamięci, w: Pamięć zbiorowa i kulturowa. Współczesna perspektywa niemiecka, red. M. Saryusz-Wolska, Kraków.
Brzostek B. (2021), Wstecz. Historia Warszawy do początku, Warszawa.
Chlebda W. (2018), Pamięć a język. Zarys relacji, w: Pamięć w ujęciu lingwistycznym. Zagadnienia teoretyczne i metodyczne, red. W. Czachur, Warszawa. DOI: https://doi.org/10.31338/uw.9788323530077.pp.56-68
Connerton P. (2012), Jak społeczeństwa pamiętają, tłum. M. Napiórkowski, Warszawa. DOI: https://doi.org/10.31338/uw.9788323520023
Czachur W. (2018), Lingwistyka pamięci. Założenia, zakres badań i metody analizy, w: Pamięć w ujęciu lingwistycznym. Zagadnienia teoretyczne i metodyczne, Warszawa. DOI: https://doi.org/10.31338/uw.9788323530077.pp.7-55
Czachur W., Wójcicka M. (2021), Pamięć i pamiętanie w przestrzeni języka z perspektywy badań lingwistycznych, w: Język(i) w czasie i przestrzeni, red. P. Stelmaszczyk, Łódź. DOI: https://doi.org/10.18778/8220-544-2.10
Czapliński P. (2016), Bunt w ramach pamięci. „Solidarność”, rewolucja, powstanie, „Teksty Drugie”, nr 6. DOI: https://doi.org/10.18318/td.2016.6.11
Czarnota A. (2015), Czy teoria prawa ma tożsamość? O prawie i pamięci zbiorowej, „Acta Universitatis Wratislaviensis. Przegląd Prawa i Administracji”, CII 2015, Wrocław.
Czerwiński M. (2015), Kultura, dyskurs, znak. Kraków.
Duszak A., Fairclough N. (2013), Krytyczna analiza dyskursu. Interdyscyplinarne podejście do komunikacji społecznej, Kraków.
Gliszczyńska-Grabias K. (2023), O prawnych aspektach odniesień do przeszłości, „Państwo i Prawo”, nr 12.
Kobielska M. (2016), Polska pamięć autoafirmacyjna, „Teksty Drugie”, nr 6. DOI: https://doi.org/10.18318/td.2016.6.21
Komunikat z badań „O Ukraińcach w Polsce i wojnie w Ukrainie”, https://cbos.pl/SPISKOM.POL/2024/K_099_24.PDF, 15.09.2025.
Krajewski R. (2019), Preambuły aktów normatywnych. Znaczenie i zestawienie, Bydgoszcz.
Machcewicz P. (2012), Spory o historię 2000–2011, Kraków.
Napiórkowski M. (2014), Powstanie umarłych. Historia pamięci 1944–2014, Warszawa.
Nowak J. (2011), Społeczne reguły pamiętania. Antropologia pamięci zbiorowej, Kraków.
Reisigl M., Wodak R. (2009), The discourse-historical approach (DHA), w: Methods for Critical Discourse Analysis, red. R. Wodak, M. Meyer, London.
Saryusz-Wolska M., Traba R. (2014), Modi memorandum. Leksykon kultury pamięci, Warszawa.
Secler B. (2022), Uchwały rocznicowe Sejmu i Senatu Rzeczypospolitej Polskiej. O ich miejscu i roli w polskiej polityce pamięci, Poznań.
Wójcicka M. (2024), Retoryka pamięci zbiorowej – ujęcia, perspektywy i problemy badawcze, „Res Rhetorica”, nr 11(1). DOI: https://doi.org/10.29107/rr2024.1.3
License
Copyright (c) 2025 Marta Klimczak-Uzdowska
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International License.