Abstract
The aim of the article is to analyze the narratives that have shaped the image of Maria Skłodowska-Curie in Polish memory politics of the 20th and 21st centuries. The text shows how her biography and scientific achievements have been incorporated into identity-building and patriotic narratives, serving an educational and symbolic function in constructing the national scientific heritage and defining the role of women in Polish history. The article argues that Skłodowska-Curie is a universal figure in Polish collective memory, whose commemoration – despite shifting political and ideological contexts – has consistently emphasized her importance for national identity. In different historical periods, her image has been reinterpreted: in the Second Polish Republic, its patriotic and emancipatory dimensions were highlighted; in the Polish People’s Republic, emphasis was placed on the scientist’s connection to the idea of research work embedded in the socialist ethos; while in the Third Republic, her individualism and the global scope of her scientific activity have been foregrounded. Despite the changing historical narratives, the motif of national pride has remained a constant element of the discourse. The theoretical framework of the article draws on Maurice Halbwachs’s concept of collective memory, Pierre Nora’s notion of lieux de mémoire, and Jan and Aleida Assmann’s theories of cultural memory, complemented by the perspective of symbolic communication. The analysis demonstrates both the variability and continuity of narratives about Skłodowska-Curie, pointing to enduring symbols – such as the name of the element polonium or the scientist’s presence in education and public space – that sustain her significant role in Polish national identity.
References
100. rocznica przyznania Marii Skłodowskiej-Curie doktoratu honorowego Uniwersytetu Poznańskiego, https://amu.edu.pl/wiadomosci/events/100.-rocznica-przyznania-marii-sklodowskiej-curie-doktoratu-honorowego-uniwersytetu-poznanskiego, 12.09.2025.
Assmann A. (2013), Między historią a pamięcią. Antologia, Warszawa.
Assmann J. (2020), Pamięć kulturowa. Pismo, zapamiętywanie i polityczna tożsamość w państwach starożytnych, Warszawa.
Badowski L. (2004), Maria Skłodowska-Curie. Biografia, Warszawa.
Baś M., Grzęda A., Szymańska D., Wizerunek Marii Skłodowskiej-Curie w prasie polskiej – lata 1903–1939, https://jbc.bj.uj.edu.pl/Content/85904/index.html, 25.05.2025.
Brynkus J. (2013), Maria Curie-Skłodowska jako wzorzec kobiety i naukowca w polskiej edukacji historycznej czasów Polski Ludowej, w: Kiedy przekraczanie granic pozwala myśleć inaczej. Maria Curie Skłodowska, red. Z. Budrewicz, M. Sienko, M. Pamuła-Behrens, Kraków.
Bwyderka, Lego wydaje zestaw z Marią Skłodowską-Curie, ale pomija jej polskie nazwisko, https://deon24.com/2025/02/05/lego-wydaje-zestaw-z-maria-sklodowska-curie-ale-pomija-jej-polskie-nazwisko/, 14.08.2025.
Centrum Onkologii – Instytut Radowy, ul. Wawelska 15, https://puszka.waw.pl/brak_nazwy_maria_sklodowska_curie-projekt-pl-3705.html?utm_source=chatgpt.com, 2.09.2025.
Cichocki P., W Warszawie przy ulicy Wawelskiej otwarto Instytut Radowy, https://muzhp.pl/kalendarium/w-warszawie-przy-ulicy-wawelskiej-otwarto-instytut-radowy?utm_source=chatgpt.com, 21.05.2025.
Chłosta-Sikorska A. (2013), Polka, którą świat podziwia. Maria Skłodowska-Curie w podręcznikach do historii wydanych po 1989, w: Kiedy przekraczanie granic pozwala myśleć inaczej. Maria Skłodowska-Curie, red. Z. Budrewicz, M. Sienko, M. Pamuła-Behrens, Kraków.
Czajkowska A., Działalność Marii Skłodowskiej-Curie na rzecz niepodległości Polski w czasie I wojny światowej, https://www.mabpz.org/publikacje/dzialalnosc-marii-sklodowskiej-curie-na-rzecz-niepodleglosci-polski-w-czasie-i-wojny-swiatowej, 23.04.2025.
Curie E. (2024), Maria Curie, Warszawa.
Dwukrotna noblistka i jej wkład w powstanie nowych dziedzin nauki, https://archiwum.pan.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=59%3Akonferencja-maria-sklodowska-curie-dwukrotna-noblistka-i-jej-wklad-w-powstanie-nowych-dziedzin-nauki&catid=11&Itemid=162, 12.06.2025.
Działania Marii Skłodowskiej-Curie – MSCA, https://www.kpk.gov.pl/horyzont-europa/excelence-science/msca, 23.07.2025.
Gwiazdowska B., Bulski W., Sobieszczak-Marciniak M., Maria Skłodowska-Curie. Znane i mało znane fakty z życia Uczonej, ciąg dalszy, https://yadda.icm.edu.pl/baztech/element/bwmeta1.element.baztech-b691faaf-5285-4f7f-bc5b-0135a40d3852, 3.05.2025.
Gliński M., Polon, radioaktywność i słonie: Jak Polska ukształtowała Marię Skłodowską-Curie (i jak ona ukształtowała Polskę), https://culture.pl/en/article/polonium-radioactivity-elephants-how-poland-shaped-maria-sklodowska-curie-how-she-shaped-poland, 12.05.2025.
Goldsmith B. (2021), Geniusz i obsesja. Wewnętrzny świat Marii Curie, Wrocław.
Grodek J. (2017), Mania dziewczynka inna niż wszystkie. Opowieść o Marii Skłodowskiej Curie, Zuzu Toys.
Halbwachs M. (2008), Społeczne ramy pamięci, Warszawa.
Historia – UMCS, https://www.umcs.pl/pl/historia,66.htm, 16.08.2025.
Katalog znaczków – roczniki Maria Skłodowska-Curie, https://katalogznaczkow.net/seria/maria-sklodowska-curie/, 29.07.2025.
Kent J. (2023), Maria Skłodowska-Curie. Ilustrowana biografia, Arti.
Jastrzębska N., W prometejskiej służbie, „Bluszcz”, 3.12.1927, nr 48, https://www.wbc.poznan.pl/dlibra/publication/103185/edition/114334/content, 3.05.2025.
Lemire L. (2011), Maria Skłodowska Curie, Warszawa.
Leonard S. (2022), Maria Skłodowska-Curie i potęga marzeń, Kraków.
Leszczyńska-Wichmanowska K. (2023), Maria Skłodowska-Curie – fizyczka, chemiczka, dwukrotna laureatka Nagrody Nobla, w: Kobiety – Polki w nauce, red. K. Leszczyńska-Wichmanowska, Lublin.
Łucyk Sz., Zainaugurowano obchody Roku Marii Skłodowskiej-Curie, https://naukawpolsce.pl/aktualnosci/news,379558,zainaugurowano-obchody-roku-marii-sklodowskiej-curie.html, 3.06.2025.
Maria Salomea Skłodowska-Curie, http://www.eduwystawy.pl/patroni/curie/pl/106/maria-w-japonii, 25.06.2025.
Maria Skłodowska-Curie 2011 – wędrująca wystawa planszowa o życiu niezwykłej Uczonej Maria Pawłowska Biblioteka Instytutu Fizyki UJ, Foton 115 zima 2011; Wystawa poświęcona Marii Curie-Skłodowskiej na UMCS, https://www.umcs.pl/pl/aktualnosci,4622,wystawa-poswiecona-marii-curie-sklodowskiej,12335.chtm, 12.06.2025.
„Maria” w reżyserii Alicji Albrecht, dokumenty fabularny z 2011 roku, obrazujący także życie prywatne Skłodowskiej-Curie, w tym nieznanym szczegółach i relacjach rodzinnych, https://film.wp.pl/maria-6027632447832705a, 20.06.2025.
„Maria Skłodowska-Curie” film z Karoliną Gruszką w roli tytułowej został wyreżyserowany przez Marie Noëlle, https://www.sfp.org.pl/wydarzenia,5,25053,1,1,Postac-Marii-Sklodowskiej-Curie-w-filmie.html, 20.06.2025.
Maria Skłodowska-Curie twarzą Nocy Muzeów w Warszawie, https://dzieje.pl/content/maria-sk%C5%82odowska-curie-twarz%C4%85-nocy-muze%C3%B3w-w-warszawie, 20.06.2025.
Maria Skłodowska-Curie PL/EN, https://edukacja.ipn.gov.pl/edu/wystawy/biografie-elementarne/208545,Maria-Sklodowska-Curie.html, 14.07.2025.
Maria Skłodowska-Curie – debata i spektakl w Warszawie, https://okis.pl/maria-sklodowska-curie-debata-i-spektakl-w-warszawie/, 2.08.2025.
Maria Skłodowska-Curie na ścianie w Tychach, https://tvs.pl/informacje/maria-sklodowska-curie-na-scianie-w-tychach/?utm_source=chatgpt.com, 2.09.2025.
MSC na znaczkach pocztowych z kolekcji Joanny Schubert – cz. 2 polskie znaczki powojenne, http://piekniejszastronanauki.pl/maria-sklodowska-curie/msc-na-znaczkach-pocztowych-z-kolekcji-joanny-schubert-cz-2-polskie-znaczki-powojenne/, 22.05.2025.
Mural na Nowolipkach upamiętni Marię Skłodowską-Curie, https://warszawa.naszemiasto.pl/mural-na-nowolipkach-upamietni-marie-sklodowska-curie/ar/c13-3192293?utm_source=chatgpt.com, dostęp: 28.08.2025.
Muzeum Marii Skłodowskiej-Curie, https://www.mmsc.waw.pl/o-muzeum/, 10.05.2025.
„Nauka była dla niej przygodą”. Maria Skłodowskiej-Curie we wspomnieniach bliskich, https://radio.lublin.pl/2024/07/nauka-byla-dla-niej-przygoda-maria-sklodowskiej-curie-we-wspomnieniach-bliskich/, 28.06.2025.
Nijakowski L. M. (2008), Polska polityka pamięci. Esej socjologiczny, Warszawa.
Nora N. (2001), Między pamięcią a historią: Les Lieux de Mémoire, „Teksty Drugie”, nr 4.
Obchody Roku Marii Skłodowskiej-Curie, https://paris.pan.pl/obchody-roku-marii-skodowskiej-curie7/, 2.06.2025.
Od wymiany do wymiany. Banknoty polskie 1945–1995, pod red. R. Klementowskiego, M. Szymczyka, Muzeum we współpracy z NBP i PWPW S.A., Muzeum Papiernictwa w Dusznikach-Zdroju, Instytut Pamięci Narodowej 2020.
Ożóg K. S., Pomniki lubelskie – pomnik małżonków Curie, https://teatrnn.pl/leksykon/artykuly/pomniki-lubelskie-pomnik-malzonkow-curie/, 4.05.2025.
Ożóg K. S., Pomniki lubelskie – pomnik Marii Curie-Skłodowskiej, https://teatrnn.pl/leksykon/artykuly/pomniki-lubelskie-pomnik-marii-curie-sklodowskiej/, 4.05.2025.
Pietruszewski M. (2011), Maria Skłodowska-Curie Polka wszechczasów, Wydawnictwo Literat.
Poczta Polska czci znaczkiem rocznicę Marii Skłodowskiej-Curie, https://media.poczta-polska.pl/releases/poczta-polska-czci-znaczkiem-rocznice-marii-sklodowskiej-curie, 28.07.2025.
Polon miał promieniować nazwą nadaną na cześć Polski, https://polskieradio24.pl/artykul/2551578,polon-mial-promieniowac-nazwa-nadana-na-czesc-polski, 12.05.2025.
Polscy naukowcy to prawdziwi superbohaterowie! Nowy projekt Tomasza Rożka, https://stacja7.pl/ludzie/polscy-naukowcy-to-prawdziwi-superbohaterowie-nowy-projekt-tomasza-rozka/, 22.08.2025.
Polska Akademia Nauk na EXPO 2025 w Osace: hołd dla Marii Skłodowskiej-Curie i kobiet w nauce, https://pan.pl/polska-akademia-nauk-na-expo-2025-w-osace-hold-dla-marii-sklodowskiej-curie-i-kobiet-w-nauce/, 22.06.2025.
Polska na Wystawie Światowej Expo 2025 w Osace: uznany japoński artysta z projektem dedykowanym Marii Skłodowskiej-Curie, https://expo.gov.pl/en/bez-kategorii/poland-at-world-expo-2025-in-osaka-a-recognised-japanese-artist-with-a-project-dedicated-to-maria-sklodowska-curie/, 28.06.2025.
Pospieszny T. (2023), Maria Skłodowska-Curie. Zakochana w nauce, Wydawnictwo Sophia.
Pospieszny T. (2024), Wajs-Baryła E., Warszawski Instytut Radowy do 1939 roku. W 92 rocznicę otwarcia, „Wiadomości Chemiczne”, t. 78.
Promocja Marii Skłodowskiej-Curie i jej odkryć naukowych w Libanie, https://www.gov.pl/web/liban/promocja-marii-sklodowskiej-curie-i-jej-odkryc-naukowych-w-libanie, 2.07.2025.
Przewodnik po towarzyszu Curie w Fallout 4, https://bo3.gg/pl/games/articles/fallout-4-curie-companion-guide, 12.08.2025.
Rafalska-Łasocha A. (2015), Maria Skłodowska-Curie i jej kontakty ze środowiskiem krakowskim, PAU, Kraków.
Skłodowska-Curie M. (1959), Autobiografia, PWN, Warszawa.
Szpociński A. (2011), Pamięć, tożsamość, narracje, Warszawa.
„Śladami Marii Skłodowskiej-Curie” film w reżyserii Krzysztofa Rogulskiego, https://www.filmpolski.pl/fp/index.php?film=4224586, 20.06.2026.
Śladami Marii Skłodowskiej-Curie, https://aleplanszowki.pl/rodzinne/27123-sladami-marii-sklodowskiej-curie-przedsprzedaz-5906954790552.html, 20.06.2025.
Towpik A., W słoneczną niedzielę 29 maja 1932 roku..., https://nio.gov.pl/dzieje-instytutu, 23.05.2025.
Uchwała Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 3 grudnia 2010 r. w sprawie ustanowienia roku 2011 Rokiem Marii Skłodowskiej-Curie, https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WMP20100961091, 2.06. 2025.
Wacławek W., Wacławek M. (2010), Maria Skłodowska-Curie – jej wkład w rozwój nauki, Chemia, Dydaktyka, Ekologia, Metrologia, r. 15, nr 2.
Węgłowski A., Maria Skłodowska-Curie. Jej biografia jest lekturą szkolną w Japonii, ale nie u nas…, https://www.focus.pl/artykul/maria-bez-parytetow#goog_rewarded, 23.07.2025.
W Warszawie odsłonięto pomnik Marii Skłodowskiej-Curie, https://nuclear.pl/wiadomosci,news,14060502.html, 20.06.2025.
Wystawa „Maria Skłodowska-Curie we Włoszech: trzy podróże, jedna pasja”, https://www.chem.uw.edu.pl/2025/06/25/wystawa-maria-sklodowska-curie-we-wloszech-trzy-podroze-jedna-pasja/, 14.07.2025.
Urodziłam się w Warszawie – ul. Lipowa 3, Warszawa, https://dzieje.pl/content/mural-o-marii-sk%C5%82odowskiej-curie-ju%C5%BC-gotowy, 28.08.2025.
Zyskowska K. (2024), Alchemia. Powieść biograficzna o Marii Skłodowskiej-Curie, Kraków.
License
Copyright (c) 2025 Elżbieta Lesiewicz

This work is licensed under a Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International License.
