Słowa kluczowe
zadłużenie gmin i powiatów
konsolidacja strukturalna
zasoby endogeniczne
korzyści skali
przedsiębiorczość publiczna
Jak cytować
Abstrakt
Autorzy podjęli się analizy zjawiska zadłużenia jednostek samorządu terytorialnego w Polsce. Jest to zjawisko dynamiczne, które dotyczy zdecydowanej większości gmin i powiatów. Barierę dla ekspansji zadłużenia stanowi istniejący od 2014 roku Indeks Długu Indywidualnego (IOI), którego nowe elementy weszły w życie 1 stycznia 2020 roku. Struktura indeksu ma na celu umożliwienie regionalnym izbom rachunkowym (RIO) kontrolowania tego procesu i zapobiegania jego postępowi. Autorzy wskazują jednak, że głównym problemem dla jednostek samorządu terytorialnego są niewystarczające dochody własne, co zmusza je do zwiększenia puli środków przekazywanych z budżetu centralnego do samorządów w formie dotacji i subwencji oraz do poszukiwania różnych form pożyczek na swoją działalność. Korzystając z doświadczeń krajów skandynawskich, autorzy proponują rozpoczęcie reform terytorialnych i konsolidacyjnych zasobów małych jednostek samorządu terytorialnego – gmin i powiatów. Celem jest ułatwienie lepszego wykorzystania endogenicznych zasobów JST oraz wykorzystanie korzyści skali związanych z lokalną gospodarką i zasobami społecznymi. Powinno to zaowocować, podobnie jak w Skandynawii, rozwojem przedsiębiorczości publicznej, większą efektywnością i skutecznością społeczną oraz stabilizacją dochodów poszczególnych jednostek. Po ponad 20 latach działalności małe jednostki samorządu terytorialnego w Polsce stały się strukturalnie i funkcjonalnie przestarzałe i nie gwarantują nowoczesnego rozwoju społeczności lokalnych.
Bibliografia
Assarson J., Hadenius A. (1994), Democracy in the Baltic Region. Democratic Theory and Practice, Uppsala University, Uppsala.
Birgersson B. O., Westerståhl J. (1990), Den svenska folkstyrelsen, Liber Forlag, Stockholm.
Dylewski M., Filipiak B., Gorzałczyńska-Koczkodaj M. (2011), Analiza finansowa budżetów JST, Municipium, Warszawa.
Dylewski M. (2009), Przegląd metod oceny sytuacji finansowej JST, in: Metodyka kompleksowej oceny gospodarki finansowej JST, red. B. Filipiak, Difin, Warszawa.
Filipiak B. (2018), Indywidualny wskaźnik zadłużenia jako determinanta oceny kondycji finansowej jednostki samorządu terytorialnego, „Nierówności Społeczne a Wzrost Gospodarczy”, nr 56/4.
Głodziński E. (2014), Efektywność ekonomiczna ‒ dylematy definiowania i pomiaru, „Zeszyty Naukowe Politechniki Śląskiej”, Seria: „Organizacja i Zarządzanie”, nr 73.
Gustafsson A. (1992), Samorząd terytorialny w Szwecji, Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej, Szczecin.
Hausner J., Izdebski H., Lachiewicz W., Mączyński M., Mazur S., Nelicki A., Nowotarski B., Surówka K., Szymczak R., Zachariasz I., Zawicki M. (2014), Narastające dysfunkcje, zasadnicze dylematy, konieczne działania. Raport o stanie samorządności terytorialnej w Polsce, t. II, Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie, Kraków.
Kieżun W. (2003), Cele, konceptualizacja i realizacja reformy administracji publicznej w latach 1998–2001, w: Cele i skuteczność reformy administracji publicznej w RP w latach 1999–2001, red. A. Piekara, UW, Warszawa.
Kluza K. (2019), Zadłużenie jednostek samorządu terytorialnego w Polsce. Trendy historyczne, narzędzia do analizy zdolności spłaty zadłużenia oraz postulaty zmian systemowych, Instytut Rozwoju Miast i Regionów, Texter, Warszawa.
Korolewska M., Marchewka-Bartkowiak K. (2011), Indywidualny wskaźnik zadłużenia samorządów terytorialnych, „INFOS BAS”, nr 21 (113).
Kowalczyk M. (2017), Podstawy analizy ekonomiczno-finansowej w jednostkach samorządu terytorialnego, Difin, Warszawa.
Kozuń-Cieślak G. (2013), Efektywność ‒ rozważania nad istotą i typologią, „Kwartalnik Kolegium Ekonomiczno-Społecznego SGH Studia i Prace”, nr 4 (16).
Krawczyk M. (2011), Efektywność rynku, w: Ekonomia w zarysie, red. I. Zawiślińska, Stowarzyszenie Księgowych w Polsce, Warszawa.
March J. G., Olsen J. P. (2005), Instytucje. Organizacyjne podstawy polityki, Wyd. Naukowe SCHOLAR, Warszawa.
Mączyńska E. (2010), Przełom cywilizacyjny a wzrost gospodarczy. Niedoceniane aspekty demograficzne, „Biuletyn”, nr 55, Rządowa Rada Ludnościowa, Warszawa.
Miłaszewicz D. (2015), Propozycja oceny społecznej efektywności sektora publicznego na przykładzie krajów Unii Europejskiej, „Studia Ekonomiczne Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach”, nr 209.
Moczydłowska J. M. (2013), Efektywność zarządzania kapitałem ludzkim jako element efektywności organizacyjnej, w: Efektywność organizacji, red. M. Cisek, A. Marciniuk-Kluska, Wydawnictwo STUDIO EMKA, Warszawa.
Mroziewski M. (2014), Społeczna efektywność jako podstawa rozwoju Unii Europejskiej, Prace Naukowe Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie, „Pragmata tes Oikonomias”, nr 8.
Nowiak W. (2011), Nordycki model „welfare state” w realiach XXI wieku. Dylematy wyboru i ewolucja system w społeczeństwach dobrobytu – wnioski praktyczne, Wyd. Naukowe UAM, Poznań.
OECD Economic Surveys: Denmark, OECD Publishing, Paris 2012.
OECD Economic Surveys: Finland, OECD Publishing, Paris 2014.
Osiński J. (2008), Administracja publiczna a gospodarka regionalna i lokalna, w: Gospodarka regionalna i lokalna, red. Z. Strzelecki, Warszawa.
Osiński J. (2019), New Public Governance a prawo do dobrej administracji, w: Prawo do dobrej administracji w wymiarze krajowym i europejskim, red. A. Gołębiowska, P. B. Zientarski, Kancelaria Senatu, Warszawa.
Osiński J. (1999), Problemy aksjologii samorządności lokalnej w krajach nordyckich i w Polsce, w: Samorząd gminny w Polsce. Doświadczenia i perspektywy, red. B. Nawrot, J. Pokładecki, UAM, Poznań.
Osiński J., Zawiślińska I. (2019), Samorząd lokalny w państwach nordyckich oraz realizacja praw i wolności obywatelskich, w: Administracja Publiczna i prawa człowieka. Ujęcie systemowe i międzynarodowe, red. I. Zawiślińska, Oficyna Wydawnicza SGH, Warszawa.
Poniatowicz M. (2014), Wpływ kryzysu finansowego na systemy finansowe jednostek samorządu terytorialnego. Na przykładzie największych miast w Polsce, Wydawnictwo CeDeWu, Warszawa.
Pytlik B. (2011), Forma państwa, w: Współczesne państwa w teorii i praktyce, red. J. Oniszczuk, Oficyna Wydawnicza SGH, Warszawa.
Raport roczny (2019), Sytuacja finansowa jednostek samorządu terytorialnego, INC Rating, Związek Banków Polskich, Warszawa.
Sakowicz M. (2010), Gminy i prowincje w państwach skandynawskich – w poszukiwaniu optymalnej wielkości, w: Administracja publiczna. Między polityką, prawem i ekonomią, red. J. Osiński, Oficyna Wydawnicza SGH, Warszawa.
Samorząd 3.0. Raport Forum Od-nowa (2013), red. A. Dąmbska, S. Trzyna, Warszawa.
Sekuła A., Julkowski B. (2017), Zastosowanie metody DEA w ocenie efektywności wydatków jednostek samorządu terytorialnego – przegląd literaturowy dotychczasowych wyników badań w przestrzeni europejskiej, „Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu”, nr 477.
Skaburskis A. (2004), Goals for Municipal Restructuring Plans, in: Redrawing Local Government Boundaries: An International Study of Politics, Procedures and Decisions, ed. J. Meligrana, University of British Columbia, Vancouver–Toronto.
Strategia zarządzania długiem sektora finansów publicznych w latach 2019–2022 (2018), Ministerstwo Finansów, Warszawa.
Ustawa o finansach publicznych z 27 sierpnia 2009 r., Dz. U. 2019, poz. 869.
Waśniewski J. (2018), Wybrane różnice w ujmowaniu efektywności organizacyjnej, „Zarządzanie i Finanse”, nr 1/1 (16).
Wójtowicz K. (2017), Indywidualny wskaźnik zadłużenia (IWZ) a bezpieczeństwo finansowe jednostek samorządu terytorialnego (JST), in: Globalna i lokalna ekonomia rozwoju – szanse i zagrożenia, red. K. Raczkowski, J. Klepacki. Contributor, Społeczna Akademia Nauk, Łódź.
Young D. (2016), Local Government in the Nordic and Baltic Countries. An overview, SKL International, Stockholm.
Ziębicki B. (2007), Efektywność a jakość w sektorze publicznym, in: Społeczne aspekty przeobrażeń organizacyjnych, red. A. Potocki, Wydawnictwo Difin, Warszawa.