Keywords
political role of the Church
Church and politics
political influence
How to Cite
Abstract
Abortion, is an extremely socially sensitive topic in Poland. Supporters of the Catholic Church, as well as the institution itself, stand in opposition to permitting abortion, while feminist and left-wing circles, call for liberalisation of this area of life. The break with the so-called “abortion compromise” in Poland has caused renewed social and political conflicts. The author aims to answer the question of how the Catholic Church reacted to political attempts to change the current law on the permissibility of abortion in Poland and whether these reactions had political consequences. He provides the answer by analysing historical sources and legal acts in force over the years, which are juxtaposed with public opinion polls.
References
Alberski R. (2010), Trybunał Konstytucyjny w polskich systemach politycznych, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław.
Borowik I., Koralewska I. (2018), Religia w dyskursie o aborcji w Polsce. Analiza dokumentów Episkopatu Kościoła rzymskokatolickiego i wybranych tygodników opinii, „Przegląd Religioznawczy”, nr 2(268), s. 199–220.
Brakoniecki M. (2010), Aborcja – wyzwolenie czy zbrodnia?, „Studia Ełckie”, nr 12, s. 379–390.
Budnik A. (2016), Piekło kobiet – współczesny obraz prawa do aborcji w przestrzeni medialnej. Casus niewolenia kobiet czy ich emancypacji?, „Ars Educandi”, nr 13, s. 81–95. DOI: https://doi.org/10.26881/ae.2016.13.08
Burgoński P. (2009), Patronat i mediacja duchownych w polityce, w: Ile Kościoła w polityce, ile polityki w Kościele, red. P. Burgoński, S. Sowiński, Księgarnia Świętego Jacka, Katowice.
Centrum Badania Opinii Społecznej (1999), Kościół w III Rzeczpospolitej, Komunikat z badań nr BS/78/99, Warszawa.
Centrum Badania Opinii Społecznej (1996), Nowelizacja ustawy antyaborcyjnej i jej konsekwencje, Komunikat z badań nr BS/176/174/96, Warszawa.
Centrum Badania Opinii Społecznej (2020), O dopuszczalności przerywania ciąży i protestach po wyroku Trybunału Konstytucyjnego, Komunikat z badań nr BS/153/2020, Warszawa.
Centrum Badania Opinii Społecznej (1992), Opinia publiczna w sprawie przerywania ciąży, Komunikat z badań nr BS/199/25/92, Warszawa.
Centrum Badania Opinii Społecznej (2012), Opinie o prawie aborcyjnym, Komunikat z badań nr BS/160/2012, Warszawa.
Centrum Badania Opinii Społecznej (2016), Polacy o prawach kobiet, „czarnych protestach” i prawie aborcyjnym, Komunikat z badań nr 165/2016, Warszawa.
Centrum Badania Opinii Społecznej (2006), Postawy wobec aborcji, Komunikat z badań nr BS/173/2006, Warszawa.
Centrum Badania Opinii Społecznej (1991), Prawo do aborcji w opinii społeczeństwa, Komunikat z badań nr BS/111/35/91, Warszawa.
Centrum Badania Opinii Społecznej (1993), Społeczne konsekwencje ustawy o warunkach dopuszczalności przerywania ciąży, Komunikat z badań nr BS/173/140/93, Warszawa.
Centrum Badania Opinii Społecznej (1997), Stosunek do aborcji po orzeczeniu Trybunału Konstytucyjnego, Komunikat z badań nr BS/97/97/97, Warszawa.
Centrum Badania Opinii Społecznej (2023), Stosunek Polaków do aborcji, Komunikat z badań nr 47/2023, Warszawa.
Centrum Badania Opinii Społecznej (1999), W dwadzieścia lat później. Polacy o Janie Pawle II i jego nauczaniu w rocznicę pielgrzymki do wolnej Polski, Komunikat z badań nr BS/78/99, Warszawa.
Ciżyńska A. (2017), Życie dziecka kontra prawo do samostanowienia, czyli kilka uwag o relacji aborcji i prawa konstytucyjnego, „Internetowy Przegląd Prawniczy TBSP UJ”, nr 2, s. 22–35.
Desperak I. (2003), Antykoncepcja, aborcja i… eutanazja. O upolitycznieniu praw reprodukcyjnych w Polsce, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Sociologica”, nr 30, s. 193–207.
Dłuska K. (2018), Kościół – aktor w przestrzeni publicznej i sferze politycznej, „Nurt SVD”, nr 144, s. 199–214.
„Dziennik Parafialny” (2023), Homilia w czasie mszy świętej w Kaliszu z 4.06.1997, http://dziennikparafialny.pl/2016/jan-pawel-ii-w-kaliszu-badzcie-solidarni-z-zyciem/, 15.07.2023.
Główczyk E. (2018), Aborcja eugeniczna w kontekście filozoficzno-prawnym, Uniwersytet Jagielloński, Kraków.
Gowin J. (1999), Kościół w czasach wolności 1989–1999, Znak, Kraków.
Gruszczyński A. (2024), Dorota Łoboda: PSL boi się proboszczów. Mam nadzieję, że ludowcy zmienią zdanie w sprawie aborcji, https://warszawa.wyborcza.pl/warszawa/7,54420,31149283,dorota-loboda-psl-boi-sie-proboszczow-mam-nadzieje-ze-ludowcy.html, 18.12.2024.
Grzywacz M. (2023), Piekło kobiet. O aborcji w II Rzeczpospolitej, https://www.newsweek.pl/polska/spoleczenstwo/aborcja-w-ii-rzeczpospolitej-pieklo-kobiet/hcyy294, 15.07.2023.
Hartman J. (2021), Wybrane spory bioetyczne w polskiej przestrzeni publicznej. Analiza logiczno-retoryczna, „Etyka”, nr 60, s. 91–110. DOI: https://doi.org/10.14394/etyka.1327
Heywood A. (2008), Klucz do politologii. Najważniejsze ideologie, systemy, postaci, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Jarkiewicz K. (2017), Primum Non Nocere. Stanowisko środowiska medycznego wobec problemu aborcji a jego relacje z Kościołem w okresie Wielkiej Nowenny (1956–1966), „Pamięć i Sprawiedliwość”, nr 2(30), s. 398–433.
Kasznica S. (1946), Misja Prymasa w czasie wojny, „Głos Katolicki”, nr 25.
Kołakowski L. (2014), Jezus ośmieszony. Esej apologetyczny i sceptyczny, Znak, Kraków.
Kościelniak M. (2021), Transformacja i aborcja. Genealogia „kompromisu aborcyjnego”, „Widok. Teorie i Praktyki Kultury Wizualnej”, nr 27. DOI: https://doi.org/10.36854/widok/2020.27.2247
Kowalczyk K. (2012), Partie i ugrupowania parlamentarne wobec Kościoła katolickiego w Polsce w latach 1989–2011, Wydawnictwo Zapol, Szczecin.
Kowalczyk K. (2014a), Kościół katolicki jako podmiot oddziałujący na system polityczny, „Wrocławskie Studia Politologiczne”, nr 17, s. 126–141.
Kowalczyk K. (2014b), Partie polityczne i ich elektoraty wobec kwestii nowelizacji ustawy antyaborcyjnej w Polsce (2007–2011), „Opuscula Sociologica”, nr 8, s. 19–29.
Kowalczyk K. (2018), Kościół katolicki w Polsce jako podmiot oddziałujący na system polityczny. Casus regulacji prawnych o zapłodnieniu pozaustrojowym in vitro, „Athenaeum. Polskie Studia Politologiczne”, vol. 57, s. 7–19. DOI: https://doi.org/10.15804/athena.2018.57.01
Kowalczyk K. (2019), Wpływ prokościelnych grup interesu na ustawodawstwo. Casus regulacji antyaborcyjnych w Sejmie VIII kadencji, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, Sectio K”, vol. XXVI, 1, s. 93–106. DOI: https://doi.org/10.17951/k.2019.26.1.93-106
Latkowska I. (2013), Aborcja, eutanazja i samobójstwo, in vitro, kara śmierci. Wybrane problemy, „Prace Naukowe Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie. Res Politicae”, tom V, s. 213–243.
Łętowska E. (2023), Wokół wyroku Trybunału Konstytucyjnego w sprawie aborcji, https://monitorkonstytucyjny.eu/archiwa/16016, 14.07.2023.
Obwieszczenie Prezesa Trybunału Konstytucyjnego z dnia 18 grudnia 1997 r. o utracie mocy obowiązującej art. 1 pkt 2, art. 1 pkt 5, art. 2 pkt 2, art. 3 pkt 1 i art. 3 pkt 4 ustawy o zmianie ustawy o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży oraz o zmianie niektórych innych ustaw, Dz. U. 1997, Nr 157, poz. 1040.
Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 11 lipca 1932 r. – Kodeks karny, Dz. U. 1932, Nr 60, poz. 571.
Sołga P., (2022), Społeczny, medyczny i prawny kontekst aborcji w Drugiej Rzeczpospolitej, „Res Historica”, nr 53, s. 429–454. DOI: https://doi.org/10.17951/rh.2022.53.429-454
Stanowisko SSP „Iustitia” w sprawie statusu Trybunału Konstytucyjnego, https://www.kwartalnikiustitia.pl/stanowisko-ssp-iustitia-w-sprawie-statusu-trybunalu-konstytucyjnego,10660, 14.07.2023.
Stepulak M. Z. (2019), Aborcja i eutanazja jako problem etyczno-zawodowy w pracy psychologa, „Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Nauk Społecznych z Siedzibą w Lublinie”, nr 8(1), s. 83–93.
Szkudlarek-Śmiechowicz E. (2022), Aborcja w polskim dyskursie publicznym w świetle badań korpusowych. Ujęcie porównawcze, „Prace Językoznawcze”, nr 24, s. 85–102. DOI: https://doi.org/10.31648/pj.7915
TK zajmie się w czwartek sprawą dopuszczalności tzw. aborcji eugenicznej (2023), https://prawo.gazetaprawna.pl/artykuly/1494139,tk-zajmie-sie-w-czwartek-sprawa-dopuszczalnosci-tzw-aborcji-eugenicznej.html, 14.07.2023.
Ustawa z dnia 7 stycznia 1993 r. o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży, Dz. U. 1993, Nr 17, poz. 78.
Ustawa z dnia 27 kwietnia 1956 r. o warunkach dopuszczalności przerywania ciąży, Dz. U. 1956, Nr 12, poz. 61.
Wejbert-Wąsiewicz E. (2012), Aborcja w dyskursie publicznym. Monografia zjawiska, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź. DOI: https://doi.org/10.18778/7525-684-0
Witczyk H. (2002), Od Biblii do Teologii Moralnej. Przemoc – rozwód – homoseksualizm – antyjudaizm – aborcja jako znaki zepsucia „starego stworzenia”, „Verbum Vitae”, nr 1, s. 291–299. DOI: https://doi.org/10.31743/vv.1313
Wojciech Hermeliński: Jest szansa na złagodzenie rygorów aborcyjnych (2023), https://www.rp.pl/opinie-prawne/art432941-wojciech-hermelinski-jest-szansa-na-zlagodzenie-rygorow-aborcyjnych, 14.07.2023.
Wojtas D. (2014), Aborcja w prawie polskim oraz w prawie i doktrynie Kościoła Katolickiego, Uniwersytet Jagielloński, Kraków.
Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 22 października 2020 r. sygn. akt K 1/20, Dz. U. 2021, poz. 175.
Wyszyński S., (2000), Nauczanie Społeczne 1946–1981, Optimus, Warszawa.
Zielińska K., Borowik I., Koralewska I., Zwierżdżyński M. (2023), Religion-Related Legitimations in Abortion Policy Making in Poland. What Do They Tell Us About the Public Role of Religion?, “Sociology of Religion: A Quarterly Review”, nr 20, s. 176–196. DOI: https://doi.org/10.1093/socrel/srad019
License
Copyright (c) 2025 Dawid Pieniężny
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International License.