Słowa kluczowe
zachowania wyborcze
autokratyzacja
pandemia
Jak cytować
Abstrakt
Wybory prezydenckie w Polsce zawsze przyciągały więcej wyborców niż parlamentarne. Pomimo pandemii COVID-19 frekwencja w 2020 r. była niemal najwyższa od 1989 r. Może się wydawać, że wyborcy zwyczajnie skorzystali z okazji, żeby wyjść z domu, ponieważ restrykcje wprowadzone z powodu pandemii znacznie ograniczyły swobodę poruszania się. Paradoksalnie, bardziej prawdopodobne może być jednak wyjaśnienie, że zwiększone zainteresowanie wyborców wynikało z postępującej autokratyzacji systemu – kolejnego wyzwania, z jakim Polacy mierzą się od 2015 r. Wybory zakończyły się reelekcją Andrzeja Dudy, który zawdzięczał swe zwycięstwo między innymi poparciu wśród słabiej wykształconych i starszych mieszkańców obszarów wiejskich. W rezultacie rządząca partia Prawo i Sprawiedliwość, która wsparła Dudę w kampanii wyborczej, ponownie zdołała uniknąć problemów wynikających z kohabitacji.
Bibliografia
Act of 2 June 2020 on special terms of organising general elections of the President of the Republic of Poland planned for 2020 with an option of postal voting (PL), Journal of Laws of 2020, item 979 (PL).
Act of 31 March 2020 on amendment of the act on special solutions related to prevention, counteracting and fighting COVID-19, other infectious diseases and resultant crisis and some other acts (PL), Journal of Laws of 2020, item 568 (PL).
Act of 6 April 2020 on special terms of holding general elections of the President of the Republic of Poland planned for 2020 (PL), Journal of Laws of 2020, item 827 (PL).
Alberski R. (2010), Ewolucja relacji między władzą wykonawczą a ustawodawczą w Polsce, in: A. Antoszewski, A. Kolodia, K. Kowalczyk, Transformacja w Polsce i na Ukrainie, Oficyna Wydawnicza ATUT, Wrocław, pp. 65–78.
Antoszewski A. (1998), Instytucje władzy ustawodawczej i wykonawczej, in: Polityka w Polsce w latach 90. Wybrane problemy, A. Antoszewski, R. Herbut, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław, pp. 95–114.
Balcer J., Banasik A. (2020), Samorządowy sprzeciw przeciw wydaniu spisu wyborców Poczcie Polskiej, Serwis samorządowy PAP, https://samorzad.pap.pl/kategoria/aktualnosci/samorzadowy-sprzeciw-wobec-wydania-spisu-wyborcow-poczcie-polskiej, 15 July 2020.
Bartkiewicz A., Malinowski P. (2020), Szymon Hołownia: Andrzej Duda łamie konstytucję, „Rzeczpospolita”, https://www.rp.pl/Wybory-prezydenckie-2020/200139979-Szymon-Holownia-Andrzej-Duda-lamie-konstytucje.html, 2 August 2020.
Bodnar A. (2020), Koronawirus. Działania Poczty Polskiej mogą zagrażać ochronie danych obywateli, Commissioner for Human Rights, https://www.rpo.gov.pl/pl/content/koronawirus-rpo-pyta-premiera-o-ochrone-danych-obywateli-w-kontekscie-dzialan-poczty, 1 August 2020.
Boniecki A. (2020), Katolik idzie na wybory, „Tygodnik Powszechny”, https://www.tygodnikpowszechny.pl/katolik-idzie-na-wybory-164086, 10 August 2020.
Bosak K. (2020), Nowy porządek. Tezy konstytucyjne. Komitet Wyborczy Kandydata na Prezydenta RP Krzysztofa Bosaka, https://bosak2020.pl/wp-content/uploads/Bosak2020_NowyPorzadek.pdf, 1 August 2020.
Boserup T., Andrusz K. (2020), OSCE. Office for Democratic Institutions and Human Rights, https://www.osce.org/files/f/documents/6/2/464601.pdf, 12 August 2020.
Chmaj M., Bidziński M., Bień-Kacała A., Dąbrowski M., A. Rakowska Trela, (2020), Ekspertyza prawna Zespołu Doradców ds. kontroli konstytucyjności prawa przy Marszałku Senatu X kadencji, https://www.senat.gov.pl/download/gfx/senat/pl/defaultaktualnosci/2/12666/1/opinia_zespolu_doradcow_-_stan_nadzwyczajny_wybory_prezydenta_rp.pdf.
Constitution of the Republic of Poland of 2 April 1997 (PL), Journal of Laws of 1997, no. 78, item 483 (PL).
Czuma B. (2020), Małgorzata Trzaskowska intensywnie zaangażowała się w kampanię wyborczą. Debata publiczna potrzebuje kobiet, Wirtualnemedia.pl, https://www.wirtualnemedia.pl/artykul/malgorzata-trzaskowska-kto-to-jest-opinie-kampania-wyborcza-debata-publiczna-potrzebuje-kobiet, 2 August 2020.
Decision of the Speaker of the Polish Seym of the 5th February 2020 concerning organisation of the election of the President of the Republic of Poland, Journal of Laws of 2020, item 184 (PL).
Duda A. (2020), Deklaracje programowe, https://www.andrzejduda.pl/program, 1 August 2020.
Electoral Code Act of the 5 January 2011 (PL), Journal of Laws of 2020, item 1319 (PL).
The International Foundation for Electoral System (IFES) (2021), Election Guide Democracy Aassistance & Elections News, https://www.electionguide.org/elections/?inst=&cont=Portugal&yr=
Electoral Code Act of the 5 January 2011 (PL), Journal of Laws of 2020, item 1319 (PL).
Fomina J., Kucharczyk J. (2016), The Specter Haunting Europe: Populism and Protest in Poland, “Journal of Democracy” 27, pp. 58–68.
Glajcar R. (2015), Demokratyczny reżim polityczny: relacje między legislatywą i egzekutywą w III Rzeczypospolitej, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
Glajcar R. (2016), Dwadzieścia pięć lat powszechnych wyborów prezydenckich w Polsce. Potrzeba rewizji?, “Studia Politologiczne” 42, pp. 13–34.
Hołownia Sz. (2020), Pomysł dla Polski. Solidarni, demokratyczni, zieloni, https://holownia2020.pl/, 4 August 2020.
Kalisz M., Szulecka M., Wolhy M., Bakierski F. (2021), 2020 Pandemia Praworządności. Wyzwania dla Praw Człowieka, Helsińska Fundacja Praw Człowieka, Warszawa, https://www.hfhr.pl/wp-content/uploads/2021/02/2020.Pandemia-kryzys-praworzadnosci-wyzwania-dla-praw-czlowieka-01-02.pdf.
Kitschelt H. (1992), The Formation of Party Systems in East Central Europe, “Politics and Society” 20, pp. 7–50.
Kitschelt H., Manfeldova Z., Markowski R., Tóka G. (1999) Post-communist party systems: competition, representation, and inter-party cooperation, Cambridge University Press, Cambridge.
Constitution of the Republic of Poland of 2 April 1997 (PL), Journal of Laws of 1997, no. 78, item 483 (PL).
Kosiniak-Kamysz W. (2020), Nadzieja dla Polski. Program wyborczy kandydata na prezydenta Rzeczpospolitej Polskiej Władysława Kosiniaka-Kamysza, http://kosiniakkamysz.pl/wp-content/uploads/2020/03/WKK202_PROGRAM.pdf, 3 August 2020.
Kublik A. (2020), KRRiT pierwszy raz krytykuje TVP za agitację. Proszę przestrzegać zasady rzetelności, Wyborcza.pl, https://wyborcza.pl/7,75398,26162495,krrit-do-tvp-prosze-przestrzegac-zasady-rzetelnosci.html, 11 August 2020.
Levitsky S., Ziblatt D. (2018), How Democracies Die, Crown, New York.
Lührmann A., Maerz S. F., Grahn S., Alizada N., Gastaldi L., Hellmeier S., Hindle G., Lindberg S. I. (2020), Autocratization Surges – Resistance Grows. Democracy Report 2020, Varieties of Democracy Institute (V-Dem).
Markowski R. (1997), Political Parties and Ideological Spaces in East Central Europe, “Communist and Post-Communist Studies” 30, pp. 221–254.
Markowski R. (2019), Creating Authoritarian Clientelism: Poland After 2015, “Hague Journal on the Rule Law” 11, pp. 111–132, DOI: 10.1007/s40803-018-0082-5.
Merrill S., Grofman B. (1999), A Unified Theory of Voting: Directional and Proximity Spatial Models, Cambridge University Press, Cambridge.
Michalak B. (2020), Koronawirus a wybory prezydenckie. Czym grozi głosowanie podczas epidemii?, Fundacja im. Stefana Batorego, http://archiwum.batory.org.pl/upload/files/Programy%20operacyjne/Forum%20Idei/B_Michalak_Koronawirus%20a%20wybory.pdf, 25 July 2020.
Michałowski K. (2020), Komunikat I NSW 84/20 o sprawie: Sąd Najwyższy pozostawił bez dalszego biegu protest wyborczy pełnomocnika wyborczego Komitetu wyborczego kandydata na Prezydenta RP Rafała Trzaskowskiego, Sąd Najwyższy, https://www.sn.pl/aktualnosci/SitePages/Komunikaty_o_sprawach.aspx?ItemSID=388-b6b3e804-2752-4c7d-bcb4-7586782a1315&ListName=Komunikaty_o_sprawach&rok=2020.
Mikołajewska B. (2020), Rząd drukuje (karty na) wybory. Podajemy Morawieckiego i Sasina do prokuratury, Oko.press, https://oko.press/rzad-drukuje-karty-na-wybory-podajemy-morawieckiego-i-sasina-do-prokuratury/, 23 July 2020.
Miziński A. (2020), Apel Sekretarza Generalnego Konferencji Episkopatu Polski ws. wyborów prezydenckich, EKAi, https://ekai.pl/dokumenty/apel-sekretarza-generalnego-konferencji-episkopatu-polski-ws-wyborow-prezydenckich/, 2 August 2020.
Piotrowski R. (2016), Stosowanie prawa łaski przez Prezydenta RP, “Studia Politologiczne” 42, pp. 89–106.
Resolution by the Speaker of the Sejm of the Republic of Poland of 5 February 2020 on the organisation of elections of the President of the Republic of Poland (PL), Journal of Laws of 2020, item 184 (PL).
Rogulska B. (2020), Motywy głosowania w wyborach prezydenckich 2020. Komunikat z badań 97/2020, Centrum Badań Opinii Społecznej, Warszawa, https://cbos.pl/SPISKOM.POL/2020/K_097_20.PDF.
Romero R., Pavía J. M., Martin J., Romero G. (2020), Assessing uncertainty of voter transitions estimated from aggregated data. Application to the 2017 French presidential election, “Journal of Applied Statistics” 47 (13–15), pp. 2711–2736, DOI: 10.1080/02664763.2020.1804842.
Sadurski W. (2018), How Democracy Dies (in Poland): A Case Study of Anti-Constitutional Populist Backsliding, “Sydney Law School Research Paper” 18, pp. 1–71, DOI: 10.2139/ssrn.3103491.
Sanford G. (2002), Democratic Government in Poland Constitutional Politics since 1989, Palgrave Macmillan, New York.
Seym of the Republic of Poland, Stenographic Report of the 2nd meeting of the Seym of the Republic of Poland on the 25 November 2015 (first day of the meeting) (PL).
Słomka T. (2005), Prezydent Rzeczypospolitej po 1989 roku: ujęcie porównawcze, Wydawnictwo Aspra-Jr., Warszawa.
Sprawozdanie z posiedzenia sejmu 2015: 78 [own translation].
Sula P., Szumigalska A. (2013), The Guardian of the Chandelier or a Powerful Statesman? The Historical, Cultural and Legislative Determinants of the Political Role of the President of Poland, in: V. Hloušek, Presidents above Parties? Presidents in Central and Eastern Europe, Their Formal Competencies and Informal Power, MUNI Press, Brno, pp. 101–119.
Szczęśniak A. (2020), Raport z kampanii. Co Trzaskowski zyskał, zbierając 1,6 mln podpisów zamiast 100 tysięcy, Oko.press, https://oko.press/raport-z-kampanii-co-trzaskowski-zyskal-zbierajac-16-mln-podpisow-zamiast-100-tysiecy/, 11 August 2020.
Trzaskowski R. (2020), Nowa Solidarność. Program Rafała Trzaskowskiego 2020, https://trzaskowski2020.pl/program, 08 August 2020.
Trząsalska A. (2020), Preferencje prezydenckie, KANTAR, http://www.tnsglobal.pl/archiwumraportow/files/2020/04/K.019_20_PrefPrez_O04a-20.pdf, 7 October 2020.
Wiśniewski M. (2020), Leszno. Rafał Trzaskowski na wyborczej debacie z udziałem dziennikarzy, Naszemiasto.pl. https://leszno.naszemiasto.pl/leszno-rafal-trzaskowski-na-wyborczej-debacie-z-udzialem/ar/c1-77930, 11 August 2020.
Zarycki T., Nowak A. (2000), Hidden dimensions: the stability and structure of regional political cleavages in Poland, “Communist and Post-Communist Studies” 33, pp. 331–354.
Election Guide, https://www.electionguide.org/.
Journal of Laws of the Republic of Poland (Dziennik Ustaw).