Słowa kluczowe
demokracja bezpośrednia
Bośnia i Hercegowina
Chorwacja
Czarnogóra
Kosowo
Macedonia Północna
Serbia
Słowenia
była Jugosławia
Jak cytować
Abstrakt
Zmiany, które nastąpiły w latach 1989–1991, zakończyły dwubiegunowy podział świata i zapoczątkowały nową falę demokratycznych przemian. Na początku lat 90. rozpad Socjalistycznej Federalnej Republiki Jugosławii (SFRJ) przyniósł szereg zmian w regionie. O niektórych z nich zadecydowano w drodze referendum, które wydaje się być niezwykle ważnym narzędziem w procesie przemian demokratycznych w Europie Środkowo-Wschodniej. Artykuł koncentruje się na instytucji referendum ogólnokrajowego w państwach sukcesorach byłej Jugosławii: Bośni i Hercegowinie, Chorwacji, Czarnogórze, Kosowie, Macedonii Północnej, Serbii i Słowenii. Głównym celem artykułu jest udzielenie odpowiedzi na pytanie o rolę tego szczególnego narzędzia w tych państwach oraz określenie kierunków dalszego wykorzystania referendum w tej części Europy. Aby zrealizować cel badawczy, w artykule wykorzystano analizę systemową i podejście instytucjonalno-prawne oraz dane statystyczne dotyczące wyników referendów ogólnokrajowych w omawianych państwach.
Finansowanie
The article was written as part of a project co-founded by the Erasmus Programme of the European Union “Jean Monnet Center of Excellence EU EX/ACT-EU External Actions in the contested global order – (in)coherence, (dis)continuity, resilience” (ref. 599622-EPP-1-2018-1-PL-EPPJMO-CoE).
Bibliografia
Accordance with international law of the unilateral declaration of independence in respect of Kosovo (Request for Advisory Opinion), http://www.icj-cij.org/docket/files/141/16010.pdf, 7.02.2022.
Alliance offers partnership to Bosnia and Herzegovina, Montenegro and Serbia, https://www.nato.int/docu/update/2006/11-november/e1129e.htm, 10.02.2022.
Antoszewski A., Herbut R. (eds.), (1992), Systemy polityczne demokracji zachodnioeuropejskich. Wstęp do analizy porównawczej, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław.
Bačić A. (2002), Komentar Ustava Republike Hrvatske, Pravni fakultet u Splitu, Split.
Bibić A. (1993), The Emergence of Pluralism in Slovenia, “Communist and Post-Communist Studies”, no. 4.
Bilski R. (1998), Nie strzelajcie do nocnego ptaka. Bałkany 1991–1998, Presspublica, Warsaw.
Bujwid-Kurek E. (2008), Państwa pojugosłowiańskie. Szkice politologiczne, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
Bujwid-Kurek E. (2012), Serbia w nowej przestrzeni ustrojowej: dzieje, ustrój, konstytucja, Księgarnia Akademicka, Kraków.
Bujwid-Kurek E., Mikucka-Wójtowicz D. (2015), Transformacja ustroju politycznego wybranych państw Europy Środkowej i Południowo-Wschodniej. Podręcznik akademicki, Wydawnictwo Libron, Kraków.
Constitution of the Republic of Macedonia, https://www.sobranie.mk/the-constitution-of-the-republic-of-macedonians_article-constitution-of-the-republic-of-north-macedonia.nspx, 13.01.2022.
Constitution changed: from semi-presidential into parliamentary system, https://www.hina.hr, 10.02.2022.
Constitution of the Republic of Kosovo, http://www.kryeministri-ks.net/repository/docs/Constitution1Kosovo.pdf, 13.01.2022.
Czarnogóra w Radzie Europy, Council of Europe, http://www.coe.int/, 10.02.2022.
Dziak W. (1994), Bośnia i Hercegowina, in: Europa Środkowo-Wschodnia 1992,Warsaw.
Gebethner S. (1998), W poszukiwaniu kompromisu konstytucyjnego: Dylematy i kontrowersje w procesie stanowienia nowej Konstytucji RP, Elipsa, Warsaw.
Gibas-Krzak D., Krzak A. (2010), Południowosłowiańska mozaika. Charakterystyka geograficzno-polityczna państw postjugosłowiańskich, Volumina.pl, Szczecin.
Grdeśić I. (1991), Wybory w Chorwacji. Polityczne konsekwencje ordynacji wyborczej, in: Wybory i narodziny demokracji, ed. J. Raciborski, Scholar, Warsaw.
Initiative & Referendum Monitor 2004/2005. The IRI Europe Toolkit for Free and Fair Referendums and Citizens’ Initiatives, ed. B. Kaufmann, Amsterdam.
IRI Europe (2003), Ten referendums on Europe in Europe. IRI Europe Referendum Monitoring Report, October 2003, IRI Europe, Tartu.
Izborni zakon Bosne i Hercegovine (Prečišćeni tekst) (2006), “Službeni glasnik BiH”, no, 24, http://www.izbori.ba/documents/ZAKONI/POIZpw110508.pdf, 11.02.2022.
Jabłoński M. (2001), Referendum ogólnokrajowe w polskim prawie konstytucyjnym, “Prawo CCLXXIV”.
Konstytucja Bośni i Hercegowiny (2015), in: Sz. Sochacki, Bośnia i Hercegowina 1995–2012. Studium politologiczne, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń.
Konstytucja Republiki Chorwacji (1996) wstęp A. i L. Garliccy, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa.
Konstytucja Czarnogóry, The Constitution of Montenegro, https://www.skupstina.me/en/the-constitution-of-montenegro, 10.02.2022.
Konstytucja Republiki Macedonii, Wstęp – J. Jackowicz, Wydawnictwo Sejmowe, Warsaw 1999.
Konstytucja Republiki Serbii, (2018), Wydawnictwo Sejmowe, Warsaw.
Konstytucja Republiki Słowenii (1994), Wstęp – P. Winczorek, Wydawnictwo Sejmowe, Warsaw.
Koseski A. (2013), Macedonia: od republiki związkowej do państwa unitarnego, in: W bałkańskim kręgu, Oficyna Wydawnicza Aspra-JR, Warsaw–Pułtusk.
Kuczyński M. (1994), Krwawiąca Europa. Konflikty zbrojne i punkty zapalne w Europie, Dom Wydawniczy Bellona, Warszawa.
Lubik-Reczek N. (2011), Państwa postjugosłowiańskie wobec członkostwa w Unii Europejskiej i NATO. Analiza porównawcza, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń.
Marković G. (2009), Ustav Bosne i Hercegovine, in: S. Gavrić, D. Banović, Ch. Krause, Sarajevo. Uvod u politićki system Bosne i Hercegovine-izabrani aspekti, Member States, Montenegro, United Nations, www.un.org, 10.02.2022.
Musiał-Karg M. (2018), Referenda w państwach europejskich. Teoria, praktyka, perspektywy, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń.
Musiał-Karg M. (2016), The Role of National Referendum in Central and Eastern European Countries. Selected Experiences, “Środkowoeuropejskie Studia Polityczne”, no. 3, pp. 41–57, https://doi.org/10.14746/ssp.2016.3.2.
Muś J. (2007), Konstytucja Bośni i Hercegowiny jako czynnik stabilizujący, “Międzynarodowy Przegląd Polityczny”, no. 4.
Moore P. (1993), The Widening Warfare in the Former Yugoslavia, “Radio Free Europe Research Report”, vol. 2, no. 1.
Patyra S. (2002), Republika Słowenii, in: Ustroje państw współczesnych 2, Lublin.
Piasecki A. (2018), Direct Democracy in Bosnia and Hercegovina, in: Handbook of Direct Democracy in Central and Eastern Europe after 1989, ed. M. Marczewsak-Rytko, Barbara Budrich Publishers, Opladen–Berlin–Toronto.
Podstawowa Karta Konstytucyjna o Suwerenności i Niepodległości Republiki Słowenii, http://libr.sejm.gov.pl/tek01/txt/konst/slowenia-1.html, 10.02.2022.
Polkowska A. M. (2000), Macedonia, Agencja Wydawniczo-Reklamowa Alta 2,Wrocław.
Promjena Ustava Republike Hrvatske (2000), “Narodne novine”, no. 113.
Promjena Ustava Republike Hrvatske (2001), “Narodne novine”, no. 28.
Reynolds P. (2008), Legal furore over Kosovo recognition, 16.02.2008, BBC, http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/7244538.stm, 7.02.2022.
Sokół W., Żmigrodzki M. (2005), Systemy polityczne państw Europy Środkowej i Wschodniej, UMCS, Lublin.
Stawowy-Kawka I., (2000), Historia Macedonii, Zakład Kartograficzny Sygnatura, Wrocław.
Szpala M. (2019), Macedonia: parlament za zmianą nazwy państwa, OSW, Warszawa.
Tanner M. (1997), Croatia. A Nation Forged in War, London.
Ustav Bosne i Hercegovine, https://www.ustavnisud.ba/public/down/USTAV_BOSNE_I_HERCEGOVINE_bos.pdf, 10.02.2022.
Ustav Republike Hrvatske (1990), “Narodne novine”, no. 56.
Ustavni zakon o izmjenama i dopunama Ustava Republike Hrvatske (1997), “Narodne novine”, no. 135.
Ustavni zakon o privremenoj spriječnosti Predsjednika Republike Hrvatske za obavljanje dužnosti (1999), “Narodne novine”, no. 123.
Wojnicki J. (2009), System konstytucyjny Macedonii, Wydawnictwo Sejmowe, Warsaw.
Wojnicki J. (2008), Zgromadzenie parlament Macedonii, Wydawnictwo Sejmowe, Warsaw.
Wojnicki J. (2019), Ewolucja systemu partyjnego Republiki Macedonii Północnej, „Wschodnioznawstwo”, pp. 23–34.
Zieliński E., Bokszczanin I., Zieliński J. (2003), Referendum w państwach Europy, Fundacja Europea, Warsaw.