Słowa kluczowe
prawa obywatela
stosunki obywatelskie
stosunki polityczne
społeczne
Jak cytować
Abstrakt
Konstytucja Republiki włoskiej z 27 grudnia 1947 r. unormowała problematykę praw i wolności obywateli w art. 13–54 swego tekstu, ujętych jako Część I Konstytucji. Wyeksponowanie unormowań odnoszących się do statusu jednostki w państwie, polegające na ich ulokowaniu bezpośrednio po „Zasadach podstawowych”, a przed regulacjami Części II „Ustrój polityczny”, dotyczącymi struktury systemu i zasad funkcjonowania organów państwa było świadomą decyzją włoskiego ustrojodawcy.
W perspektywie historycznej oznaczało zerwanie z tradycją autorytarno-faszystowską Włoch międzywojennych i prymatem państwa przed jednostką. W perspektywie jurydycznej oznaczało ustabilizowanie prawnego statusu jednostki oraz zagwarantowanie jej wzmocnionej, bo konstytucyjnej, ochrony przyznanych praw i gwarantowanych wolności konstytucyjnych. Przepisy dotyczące praw i obowiązków obywateli konstytucja włoska ujęta w cztery grupy z odniesieniem – odpowiednio – do a) stosunków obywatelskich (art. 13–28, odpowiadających nieco później wyróżnionemu typowi wolności i praw osobistych), b) stosunków moralno-społecznych (art. 29–34, odpowiadających typowi praw społecznych), c) stosunków gospodarczych (art. 29–47, dotyczących sfery ekonomicznej, d) stosunków politycznych (art. 48–54, normujących wolności i prawa polityczne). Stosując metody analizy prawno-dogmatycznej, a także odwołując się do analizy systemowej i ustaleń historyczno-ustrojowych autorka wskazuje na precedensowe usytuowanie ujętych w osobny segment regulacji konstytucyjnej unormowań statusu obywatela, wyprzedzający typowe dla wcześniejszych konstytucji (i traktowane priorytetowo regulacje odnoszone do struktury, wzajemnych relacji i funkcjonowania organów państwowych). Jednocześnie odwołując się do ustaleń prawno-porównawczych zwraca uwagę na brak stosowania kategorii pojęciowej „wolności jednostki” oraz na niewystępowanie w tekście konstytucji włoskiej zwerbalizowanej dystynkcji między „prawami (wolnościami) człowieka” a „wolnościami obywatela”.
Bibliografia
Borghi M. (2008), L’amministrazione centrale dello Stato durante la Repubblica sociale italiana, Padova.
Chimenti A. (1993), Storia del referendum, Roma.
Ciapała J. (2009), Konstytucyjna wolność działalności gospodarczej w Rzeczpospolitej Polskiej, Szczecin.
De Caria R. (2022), The Social Principle Fractal: The Italian Constitutional Tradition and the Reproduntion of the Economic Constitution in the Era of Free Speech and National Sovereignty, “Italian Journal of Public Law”, nr 14/1.
Dogan M. (1966), Comportement politique et condition sociale en Italie, “Revie francaise de sociologie”, nr 7/1. DOI: https://doi.org/10.2307/3319361
Eska J. (1958), O kierunek katolickiej formacji intelektualnej, „Więź”, 5/9.
Jamróz L. (2012), Włochy, w: Systemy ustrojowe państw współczesnych, red. S. Bożyk, M. Grzybowski, Białystok.
Kamińska A. (2020), Własność w prawie włoskim i maltańskim. Aspekty konstytucyjne, Warszawa.
Kowalewski M. (2022), Geneza i rozwój koncepcji wolności gospodarczej w ujęciu historyczno-prawnym, „Studia Prawa Publicznego”, nr 39/3. DOI: https://doi.org/10.14746/spp.2022.3.39.6
Kozub-Ciembroniewicz W. (1985), Korporacjonizm Włoch faszystowskich a idee korporacyjne encykliki Quadra qesimo Annoi, w: Studia nad Faszyzmem i Zbrodniami Hitlerowskimi, red. K. Jonea, t. 9, Wrocław.
L’Italia entra in querra: II disorso di Mussolini del 10 giugno 1940.
La Costituzione della Repubblica Italiana (1947), “Gazzetta Ufficiale”, nr 298.
Lissowski O. (1990), Między demokratyzacją a racjonalizacją. Pracownicze współstanowienie w RFN, Poznań.
Lorencka M. (2020), Rola i znaczenie instytucji referendum we współczesnych Włoszech, „Przegląd Prawa Konstytucyjnego”, nr 1.
Marszał M. (2004), Korporacjonizm Włoch faszystowskich w ocenie polskich prawników i ekonomistów okresu międzywojennego, w: Studia nad faszyzmem i zbrodniami hitlerowskimi, red. K. Jonea, t. 24, Wrocław.
Naso E. (1971), La Costituzione italiana nell’inteprretaziojne della Corte costituzionale, Roma.
Neppi Modona G. (1995), Stato della Constituzione, Milano.
Osiatyński W. (1993), Demokracja a prawa człowieka, w: Prawa człowieka w społeczeństwie obywatelskim, red. A. Rzepliński, Warszawa.
Płużański T. (1974), Filozofia katolicka dzisiaj, „Człowiek i Światopogląd”, nr 111.
Prokop K. (2021), Konstytucyjne prawo do godziwego wynagrodzenia za pracę, „Białostockie Studia Prawnicze”, nr 26/2. DOI: https://doi.org/10.15290/bsp.2021.26.02.08
Rossi G. (1987), Le systeme italien entre vitalite, erise et reforme, w: Droit, institutions et systems politiques, red. D. Colas, C. Emeri, Paris.
Rudolf S. (1986), Demokracja przemysłowa w rozwiniętych krajach kapitalistycznych, Warszawa.
Rzepliński A. (1993), Prawa człowieka w społeczeństwie obywatelskim, Warszawa.
Urbaniak M. (2015), Konstytucyjne prawo do ochrony zdrowia w świetle orzecznictwa włoskiego Sądu Konstytucyjnego, „Przegląd Prawa Konstytucyjnego”, nr 1.
Urbaniak M. (2009), Konstytucyjne wolności i prawa socjalne oraz ekonomiczne w Polsce i we Włoszech. Analiza porównawcza, Toruń.
Urbaniak M. (2019), Sąd Konstytucyjny w Republice Włoskiej, Toruń.
Witkowski Z. (2000), System konstytucyjny Włoch, Warszawa.
Witkowski Z. (2004), Konstytucja Włoch, Warszawa.
Zakrzewska J. (1974), Włochy. Zarys ustroju, Wrocław–Warszawa.
Zakrzewska J. (1990), Tryb przygotowania i uchwalenia konstytucji włoskiej z 27 grudnia 1947 r., w: Studia konstytucyjne, red. S. Starzyński, t. 6, Warszawa.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Agnieszka Gloria Kamińska
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.