Abstrakt
2 maja 1808 roku stanowi rzadki w historii Hiszpanii przykład zrywu w obronie niepodległości. Wokół wydarzeń z Madrytu wytworzyły się określone mity polityczne, a powstanie zostało upamiętnione w przestrzeni publicznej stolicy, jak i innych miast. Kolejne rocznice tych wydarzeń stały się okazją do kreowania określonej narracji, która z biegiem czasu ewoluowała, a najintensywniej była wykorzystywana w okresie dyktatury frankistowskiej. Współczesna demokratyczna Hiszpania, wobec trudności z formułowaniem spójnej, integrującej narracji na temat historii i tożsamości narodowej, zrezygnowała z wykorzystywania tej rocznicy do podtrzymywania jakichkolwiek mitów związanych z tą datą, zachowując ją jako regionalne święto Wspólnoty Autonomicznej Madrytu. Tradycyjne rytuały są jednak nadal podtrzymywane w regionalnej pamięci zbiorowej niektórych części Hiszpanii, zaś nowe narracje kształtowane są przez mniejszościowe, radykalne ugrupowania polityczne, reinterpretujące wydarzenia z 1808 roku zgodnie ze swoim światopoglądem. Pamięć o 2 maja stanowi przykład zróżnicowanej, heterogenicznej pamięci zbiorowej we współczesnej Hiszpanii.
Bibliografia
Alcolea L. (2025), Camargo regresa a 1808 en el homenaje del 2 de Mayo a Pedro Velarde, https://www.eldiariomontanes.es/region/camargo/camargo-regresa-1808-homenaje-mayo-pedro-velarde-20250502162323-nt.html
Andrejevs, D. (2018), Revisiting the social organisation of national memory: A look at the calendars of Lithuania, Latvia, and Estonia, “Memory Studies”, vol. 13(6). DOI: https://doi.org/10.1177/1750698018784116
Aretov N. (2014), The starting point of Bulgaria in national mythology, “ Slavia Meridionalis”, vol. 14. DOI: https://doi.org/10.11649/sm.2014.007
Artola M. (1953), Los afrancesados, Sociedad de Estudios y Publicaciones, Madrid.
Artola Gallego M. (2009), Una visión de la Guerra de la Independencia [en:] El comienzo de la Guerra de Independencia. Congreso internacional de bicentenario, Actas, Madrid.
Biskupska K. (2020), Breslau. Nazwa miasta jako dziedzictwo kulturowe — zarys problematyki w perspektywie analizy dyskursu historycznego, „Oblicza Komunikacji”, vol. 12/2020. DOI: https://doi.org/10.19195/2083-5345.12.31
Busto del Teniente Jacinto Ruiz Mendoza (b.d.), Ceuta Turística https://www.ceutaturistica.com/esculturas/tenienteruiz.html
Castro L. (2008), Héroes y caídos. Políticas de la memoria en la España Contemporánea, Catarata, Madrid.
Cianciara, A. K. (2021), (De-)legitimating Differentiated (Dis)integration in the European Union: Between Technocratic and Populist Narratives, “Journal of Contemporary European Research”, vol. 17, issue 2. DOI: https://doi.org/10.30950/jcer.v17i2.1179
Comunicado leído durante los actos de conmemoración del Levantamiento del 2 de Mayo (2025), Izquierda Castellana, https://izca.net/2025/05/03/madrid-comunicado-leido-durante-los-actos-de-conmemoracion-del-levantamiento-del-2-de-mayo/
Conmemoración Popular del Levantamiento del 2 de Mayo (2024), Izquierda Castellana, https://izca.net/2024/04/30/madrid-conmemoracion-popular-del-levantamiento-del-2-de-mayo/
Czerwiński M. (2012), Semiotyka dyskursu historycznego. Chorwackie i serbskie syntezy dziejów narodu, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
de Diego E. (2008), España, el infierno de Napoleon. 1808-1814. Una historia de la Guerra de Independencia, La esfera de los libros, Madrid.
Dufour G. (2007), Los afrancesados o una cuestión política: los límites del despotismo ilustrado, “Cuadernos de Historia Moderna. Anejos”, Vol. VI.
Dytman-Stasieńko A. (2006), Święto zawłaszczonych znaczeń. 1 maja w PRL. Ideologia, rytuał, język, Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej Edukacji TWP we Wrocławiu, Wrocław.
El proyecto de monumento a Daóiz en Sevilla (b.d.), Junta de Andalucía, https://www.juntadeandalucia.es/organismos/culturaydeporte/areas/cultura/archivos/archivos-consejeria/archivo-general-andalucia/aga-recomienda/paginas/documento-mes-aga-jun-2010.html
Elgenius G. (2007), The Appeal of Nationhood: Celebrating and Commemorating the Nation, [in:] Nationalism in a Global Era: The Persistence of Nations, M. Young, E. Zuelow and A. Sturm (ed.), Routledge, London.
Espadas Burgos M. (2008), La vida política de Madrid durante el siglo XIX [en:] Madrid, de la Prehistoria a la Comunidad Autónoma, Comunidad de Madrid, Madrid.
Fernández García A. (1996), Raíces históricas de los nacionalismos contemporáneos, „Cuadernos de Historia Contemporánea”, vol. 18.
FerrazTV (2024), Ferraz es el 2 de Mayo del Siglo XXI, https://www.youtube.com/watch?v=y0b1-4t_iSM
Flores Sánchez-Alarcos, J. (2010), Entre dos amores. Madrid-Campo de Criptana, https://www.entredosamores.es/barrio%20de%20maravillas/maravillas1.html
Fraile-Jurado P., Fernández-Díaz M. (2019), Análisis e interpretación de la distribución espacial de banderas de España y simbología religiosa en los balcones del municipio de Sevilla, “Boletín de la Asociación de Geógrafos Españoles”, vol. 81. DOI: https://doi.org/10.21138/bage.2769
García Cárcel R. (2009), La cuestión nacional en la Guerra de la Independencia [en:] El comienzo de la Guerra de Independencia. Congreso internacional de bicentenario, Actas, Madrid.
García González J. (2025), El cementerio más antiguo de Madrid abre sus puertas: así puedes visitar las tumbas de los héroes del 2 de mayo, “El Confidencial”, https://www.elconfidencial.com/espana/madrid/2025-05-02/cementerio-mas-antiguo-madrid-abre-puertas-asi-puedes-visitar-tumbas-heroe-2-de-mayo-1qrt-1tna_4115926/
Gierszewska W. (2019), Obchody świąt narodowych w Rwandzie jako przykład masowych rytuałów politycznych, „Krakowskie Studia Małopolskie”, nr 24. DOI: https://doi.org/10.15804/ksm201911
Godsland, S. (2005), History and Memory, Detection and Nostalgia: The Case of Dulce Chacón’s »Cielos de barro«, “Hispanic Research Journal”, vol. 6(3). DOI: https://doi.org/10.1179/146827305X58047
González-Enríquez C. (2017), The Spanish Exception: Unemployment, inequality and immigration, but no right-wing populist parties, Real Instituto Elcano, Madrid.
Gómez Cuesta C. (2007), La vida cotidiana en una ciudad de posguerra, [en:] Historia y memoria de la guerra civil y primer franquismo en Castilla y León, Pablo García Colmenares (coord.), Universidad de Valladolid, Valladolid.
Korzeniewski B. (2010), Transformacja pamięci. Przewartościowania w pamięci przeszłości a wybrane aspekty funkcjonowania dyskursu publicznego o przeszłości w Polsce po 1989 roku, Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, Poznań.
La colección. Obras maestras (b.d.), Museo del Prado, https://www.museodelprado.es/coleccion/
Lahuerta M. (2024), Manuela Malasaña, así era la madrileña asesinada a los diecisiete años en los levantamientos del 2 de mayo, El Español, https://www.elespanol.com/madrid/20240501/manuela-malasana-madrilena-asesinada-diecisiete-anos-levantamientos-mayo/851414853_0.html
Lentz, C. (2013), Celebrating Independence Jubilees and the Millennium: National Days in Africa. Nations and Nationalism, vol. 19(2). DOI: https://doi.org/10.1111/nana.12016
López de Maturana V. (2014), La Reinvención de una Ciudad. Poder y política simbólica en Vitoria durante el franquismo (1936-1975), Universidad de País Vasco, Bilbao.
Madrid se prepara para la recreación histórica internacional 2 de Mayo 2024 (2024), El Diario de Madrid, https://www.eldiariodemadrid.es/articulo/planes-por-madrid/recreacion-historica-internacional-dos-mayo-madrid-2024/20240407101445073843.html
Marcos-Marne, H., Plaza-Colodro, C., O’Flynn, C. (2021), Populism and new radical-right parties: The case of VOX, “Politics”, vol. 44(3). DOI: https://doi.org/10.1177/02633957211019587
Martín del Hoyo D. (2008), El alcalde de Móstoles: la formación de un mito, “Anales del Instituto de Estudios Históricos del Sur de Madrid »Jiménez de Gregorio«, No. 8.
Martín del Hoyo D., Rodríguez Morales J. (2022), El Bando de los Alcaldes de Móstoles del Dos de Mayo de 1808 y su influencia en el comienzo de la Guerra de la Independencia, AHIMOS, Móstoles.
Mees L. (2007), El debate sobre nación y Estado en España: viejos retos, nuevas posibilidades, [en:] España: del consenso a la polarización. Cambios en la democracia española, W. L. Bernecker, G. Maihold (eds), Iberoamericana-Vervuert, Madrid.
Michonneau S., Núñez Seixas X. M. (2014), Imaginar España durante el franquismo [en:] Imaginarios y representaciones de España durante el franquismo, S. Michonneau, X. M. Núñez Seixas (ed.), Casa de Velázquez, Madrid. DOI: https://doi.org/10.4000/books.cvz.1148
Montagut E. (2025), El paradójico patriotismo de los afrancesados, https://www.eduardomontagut.es/mis-articulos/historia/item/3284-el-paradojico-patriotismo-de-los-afrancesados.html
Monumento a Daoiz y Velarde (b.d.), MonumentalNet, https://monumentalnet.org/monumento.php?r=SG-194000600-SEG-MON-DAO-VEL&seo=monumento-a-daoiz-y-velarde-segovia-castilla-y-leon
Pastor J. (2014), Los nacionalismos, el Estado español y la izquierda, La Oveja Roja, Torrejón.
Rothenbuhler E. W. (2003), Komunikacja rytualna. Od rozmowy codziennej do ceremonii medialnej, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
Różycki B. (2017), Symbole przeszłości i pamięć we współczesnej Hiszpanii, [w:] Rozliczanie totalitarnej przeszłości: zbrodnie, kolaboracja i symbole przeszłości, Andrzej Paczkowski (red.), Instytut Studiów Politycznych PAN, Warszawa.
Ruiz Enebral A. (2025), El Ejército prepara el desfile en Sevilla el 2 de mayo mientras deja sin militares el de Madrid, El Confidencial, https://www.elconfidencialdigital.com/articulo/defensa/ejercito-prepara-desfile-sevilla-2-mayo-mientras-deja-militares-madrid/20250402050000953431.html
Sáiz Serrano, J., López Facal, R. (2012), Aprender y argumentar España. La visión de la identidad española entre el alumnado al finalizar el bachillerato, “Didáctica De Las Ciencias Experimentales Y Sociales”, vol. 26. DOI: https://doi.org/10.7203/dces.26.1933
Szpociński A. (2006), Formy przeszłości a komunikacja społeczna [w:] Andrzej Szpociński, Piotr Tadeusz Kwiatkowski, Przeszłość jako przedmiot przekazu, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa.
Torrús A. (2020), ¿Todo por la patria? Origen y polémica sobre el lema de la Guardia Civil, Público, https://www.publico.es/politica/patria-origen-polemica-lema-guardia-civil.html
Ukielski P. (2020), Politics of History in Slovakia (1989–2018), “Institute of National Remembrance Review”, vol. 2.
Viejo-Rose D. (2011), Reconstructing Spain: Cultural Heritage & Memory After Civil War, Liverpool University Press, Liverpool.
Villar Saro M. (2014), Monumento a Velarde, Escenas de Santander, https://escenasdesantander.blogspot.com/2014/08/monumento-velarde.html
Wawrzyński P., Ratke-Majewska A., Marszałek-Kawa J. (2015), The Transformation of National Identity and the Remembrance during Post-Authoritarian Transitions: case studies of Spain and South Africa, “Journal of Identity and Migration Studies”, vol. 9 (1).
Licencja
Prawa autorskie (c) 2025 Bartłomiej Różycki
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.