Maria Skłodowska-Curie w polskiej polityce pamięci. Między naukowym dziedzictwem a symbolem patriotyzmu

Abstrakt

Celem artykułu jest analiza narracji kształtujących obraz Marii Skłodowskiej-Curie w polskiej polityce pamięci XX i XXI wieku. Tekst ukazuje, jak jej biografia i dorobek naukowy zostały włączane w narracje tożsamościowe i patriotyczne, pełniąc funkcję edukacyjną i symboliczną w budowaniu narodowego dziedzictwa naukowego oraz w definiowaniu roli kobiet w historii Polski. Teza artykułu zakłada, że Skłodowska-Curie jest postacią uniwersalną w polskiej pamięci zbiorowej, której upamiętnienie mimo zmiennych kontekstów politycznych i ideologicznych, zachowuje ciągłość w podkreślaniu jej znaczenia dla tożsamości narodowej. W różnych okresach historycznych wizerunek Skłodowskiej-Curie podlegał reinterpretacji: w II Rzeczypospolitej eksponowano jego patriotyczno-emancypacyjny charakter, w PRL akcentowano związki uczonej z ideą pracy naukowej wpisanej w socjalistyczny etos, natomiast w III RP podkreślano jej indywidualizm oraz globalny wymiar działalności badawczej. Wraz ze zmiennością historycznych narracji niezmiennie obecny pozostawał w dyskursie motyw dumy narodowej. Ramy teoretyczne artykułu oparto na koncepcjach pamięci zbiorowej Maurice’a Halbwachsa, lieux de mémoire Pierre’a Nory oraz teoriach pamięci kulturowej Jana i Aleidy Assmann, uzupełnionych o perspektywę komunikacji symbolicznej. Analiza ukazuje zarazem zmienność i ciągłość opowieści o Skłodowskiej-Curie, wskazując na utrwalone symbole takie jak: nazwa pierwiastka polonu czy obecność uczonej w edukacji i przestrzeni publicznej, które podtrzymują jej znaczącą rolę w polskiej tożsamości narodowej.