Realizm – zapomniana teoria dla budowania pokoju

Abstrakt

Artykuł zwraca uwagę na lukę w badaniach nad budowaniem pokoju z perspektywy teorii realistycznych. Zapoczątkowane przez Johana Galtunga pole budowania pokoju zostało w dużej mierze ukształtowane przez jego rozumienie pokoju i przemocy, jak również przez samą dyscyplinę studiów pokojowych. An Agenda for Peace przekształciła koncepcję teoretyczną w praktykę międzynarodową, a towarzyszący jej duch liberalny odcisnął piętno na podejściach badawczych kierujących działaniami na rzecz budowania pokoju. Realizowane w formie demokratycznej transformacji i budowania państwowości operacje budowania pokoju często nie przynosiły oczekiwanych rezultatów i wywoływały wiele krytyki. Ponadto, przez całe dekady dominujące podejścia (liberalizm uzupełniony o instytucjonalne i krytyczne teorie IR) nie były w stanie wyjaśnić ciągłej nieosiągalności trwałego pokoju i nasilania się przemocy. Niewiele uwagi budowaniu pokoju poświęciła teoria realistyczna, która w ograniczonym stopniu interesuje się konfliktami lokalnymi. W tym aspekcie artykuł ma na celu omówienie, w jaki sposób teorie realistyczne zajmowały się dotychczas tematem budowania pokoju, przeanalizowanie, jakie są główne założenia związane z budowaniem pokoju z perspektywy realistycznej; oraz ocenę, czy teorie realistyczne mogą być pomocne w rozwiązaniu problemu nieskuteczności budowania pokoju. Artykuł otwiera dalszą dyskusję nad tym, czy perspektywa realistyczna i jej skupienie na interesach państw, a nie na (demokratycznych i liberalnych) wartościach i instytucjach, może być wykorzystana do analizy problemów procesu budowania pokoju i może pomóc lepiej zrozumieć sytuacje, w których jest on nieskuteczny.