Słowa kluczowe
reżim polityczny
Kuba
Polska
Jak cytować
Abstrakt
Celem artykułu jest poprzez porównanie reżimów totalitarnych Polski i Kuby znalezienie podobieństw i różnic między tymi dwoma państwami. Dzięki temu możliwe jest rozwiązanie problemu badawczego polegającego na określeniu znaczenia egzogennych i endogennych czynników sprzyjających tworzeniu i rozpadowi tego typu reżimów. Zastosowano w tym przypadku metodę analizy źródeł zastanych. Porównanie zostało dokonane przy pomocy jednolitych i zoperacjonalizowanych kryteriów (hegemonia lub dominacja aparatu partyjno-państwowego, intensywność gnozy politycznej oraz zasięg i zakres mobilizacji politycznej) opartych na zmodyfikowanej koncepcji totalitaryzmu Juana Linza. Na początku lat 60-tych XX wieku społeczeństwo nieobywatelskie i tym samym aparat partyjno-państwowy na Kubie miały pozycję hegemoniczną. W XXI wieku jest to dominacja. Kubański reżim polityczny powoli ewoluował od silnego do słabego totalitaryzmu. W powojennej Polsce reżim polityczny ewoluował od silnego do słabego totalitaryzmu, po 1980 r. stał się autorytarny za fasadą niesprawnego aparatu partyjno-państwowego, a w 1989 r. upadł. W obu przypadkach czynniki egzogenne miały o wiele mniejsze znaczenie niż endogenne.
Bibliografia
I Congreso del PCC: Tesis y Resoluciones (1975), https://web.archive.org/web/20170107061108/http://congresopcc.cip.cu/wp-content/uploads/2011/03/I-Congreso-PCC.-Tesis-y-Resoluciones-sobre-la-Plataforma-Program%C3%A1tica-del-Partido.pdf (20.05.2021).
th PCC Congress Central Report, presented by First Secretary Raúl Castro Ruz (2016), http://en.cubadebate.cu/news/2016/04/18/7th-pcc-congress-central-report-presented-by-first-secretary-raul-castro-ruz/ (06.05.2021).
Aguirre B. E. (1984), The conventionalization of collective behavior in Cuba, “American Journal of Sociology”, 90(3): 541–566. https://doi.org/10.1086/228116 DOI: https://doi.org/10.1086/228116
Álamo J., Fidel Castro: »Los hombres mueren, el Partido es Inmortal», 15 agosto, 2019, https://www.canalcaribe.icrt.cu/salvador-valdes-mesa-visita-la-empresa-de-silos-de-guanabacoa-2/ (09.05.2021).
Allina-Pisano J. (2008), The post-Soviet Potemkin village, Cambridge University Press, Cambridge. https://doi.org/10.1017/CBO9780511509940 DOI: https://doi.org/10.1017/CBO9780511509940
Anderson J. L. (1997), Che Guevara: a revolutionary life, Grove Pr., New York.
Arendt H. (1973), The origins of totalitarianism, Houghton Mifflin Harcourt, Boston (MA).
August A. (2014), Democracy still in motion: The 2013 election results in Cuba, “International Journal of Cuban Studies” 6.1: 87–94. https://doi.org/10.13169/intejcubastud.6.1.0087 DOI: https://doi.org/10.13169/intejcubastud.6.1.0087
Bäcker R. (1992), Totalitaryzm: geneza, istota, upadek, Index Books, Toruń.
Bäcker R. (1999), Totalitaryzm w Polsce lat 1948–1956, „Czasy Nowożytne”.
Bäcker R. (2011), Nietradycyjna teoria polityki, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń.
Bäcker R., Rak J. (2021), Challenging the theoretical framework of the totalitarian syndrome, „Studia nad Autorytaryzmem i Totalitaryzmem” 43.2: 7-17. https://doi.org/10.19195/2300-7249.43.2.1 DOI: https://doi.org/10.19195/2300-7249.43.2.1
Bayat A. (2012), Un-civil society: the politics of the ‘informal people’, in: International Handbook on Informal Governance, Edward Elgar Publishing, Cheltenham–Camberley (UK)–Northampton, (Ma).
Besançon A. (1987), Les origines intellectuelles du léninisme, 1 ed. 1977, Presses Pocket-Agora, Paris.
Borodziej W. (2005), Polityka zagraniczna Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w roku 1972–szkic do dyskusji, „Polski Przegląd Dyplomatyczny”, 23(1): 15–33.
Breuer W. B. (1997), Vendetta!: Fidel Castro and the Kennedy Brothers, John Wiley, New York.
Brzechczyn K. (2011), Metodologiczny status koncepcji totalitaryzmu a modelowanie dynamiki systemu komunistycznego, in: Uwikłania historiografii. Między ideologizacją dziejów a obiektywizmem badawczym, (eds.) T. Błaszczyk, K. Brzechczyn, D. Ciunajsis, T. Kierzkowski, IPN, Poznań: 87–107.
Brzechczyn K. (2012), Varieties of Idealization and Strategies of Modification of Social Theory. The Case of the Totalitarian Syndrome, “Człowiek i Społeczeństwo”, vol. 34: 235–247.
Castro F. (1960), Facing U.S. Aggressions, https://www.marxists.org/history/cuba/archive/castro/1960/07/09.htm (10.05.2021).
Castro F. (28 Oct 1969), Castro Launches 10-Million Ton Sugar Harvest, http://lanic.utexas.edu/project/castro/db/1969/19691028.html (17.05.2021).
Chu L. T. (2011), Unfinished business: the Catholic Church, communism, and democratization, “Democratization”, 18(3): 631–654. https://doi.org/10.1080/13510347.2011.563114 DOI: https://doi.org/10.1080/13510347.2011.563114
Corwin A. F. (2014), Spain and the Abolition of Slavery in Cuba, 1817–1886 (Vol. 9), University of Texas Press, Austin (Tx).
Crahan M. E. (2017), Cuba: Religion and Civil Society, “Social Research: An International Quarterly”, 84(2): 383–405. https://doi.org/10.1353/sor.2017.0024 DOI: https://doi.org/10.1353/sor.2017.0024
Cuba vota para elegir concejales y ratificar apoyo a hermanos Castro, 25.04.2010, https://web.archive.org/web/20110713191453/http:/www.latercera.com/contenido/678_254326_9.shtml (06.05.2021).
Dobson M. (2009), Khrushchev’s Cold Summer: Gulag Returnees, Crime, and the Fate of Reform after Stalin, Cornell University Press, Ithaca (NY).
Doma-Nguez J. I., Dominguez J. (2009), Cuba: order and revolution, Harvard University Press, Cambridge (MA).
Domínguez J. I. (1986), Cuba in the 1980s, “Foreign Affairs”, 65(1): 118–135. https://doi.org/10.2307/20042865 DOI: https://doi.org/10.2307/20042865
Duverger M. (1955), Political parties, their organization and activity in the modern state, John Wiley & Sons, New York.
Dworaczek K. (2014), Opozycja wobec wyborów do Sejmu PRL w 1980 r., in: Wybory i referenda w PRL, (eds.) S. Ligarski, M. Siedziako, Wydawnictwo Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin.
Eberts M. W. (1998), The Roman Catholic Church and Democracy in Poland, “Europe-Asia Studies”, 50(5): 817–842. https://doi.org/10.1080/09668139808412567 DOI: https://doi.org/10.1080/09668139808412567
Erisman H. M. (2012), Brain Drain Politics: The Cuban Medical Professional Parole Programme, “International Journal of Cuban Studies”: 269–290.
Etzioni A. (1968), Mobilization as a Macrosociological Conception, “The British Journal of Sociology”, 19(3): 243–253. https://doi.org/10.2307/588830 DOI: https://doi.org/10.2307/588830
Farber S. (1983), The Cuban Communists in the early Stages of the Cuban Revolution: Revolutionaries or Reformists?, “Latin American Research Review”, 18(1): 59–83. https://doi.org/10.1017/S0023879100034038 DOI: https://doi.org/10.1017/S0023879100034038
Fernández F. F., Leyva T. D. J. G. (2005), La organización de pioneros “José Martí”. Antecedentes y evolución, “EduSol”, 5(13): 19–37.
Fordahl C. (2020), Lions and foxes: revisiting Pareto’s bestiary for the age of late pluto-democracy, “Distinktion: Journal of Social Theory”: 1–18. https://doi.org/10.1080/1600910X.2020.1752274 DOI: https://doi.org/10.1080/1600910X.2020.1752274
Friszke A. (1994), Opozycja polityczna w PRL, Aneks, London.
Guerra L. (2019), Searching for the Messiah: Staging Revolution in the Sierra Maestra, 1956–1959, in: The Revolution from within: Cuba, 1959–1980, (eds.) M. Bustamante, J. Lambe, Duke University Press, Durham (NC): 79–80.
Harries P., Bataillon G., Jaffrelot C. (2017), From the War Against Tyranny to Totalitarian Dicatatorship. Cuba and Nicaragua, in: Revolutionary Passions. Latin America, Middle East and India, (eds.) H. Bozarslan, G. Bataillon, Ch. Jaffrelot, Routledge, London: 55–86.
Hatzky C. (2015), Cubans in Angola: South-South Cooperation and Transfer of Knowledge, 1976–1991, University of Wisconsin Pres, Madison (Wi).
Hernandez-Reguant A. (ed.) (2009), Cuba in the Special Period. Culture and Ideology in the 1990s, Palgrave -Mac Millan, New York. https://doi.org/10.1057/9780230618329 DOI: https://doi.org/10.1057/9780230618329
Holbrook J. (2010), The Catholic Church in Cuba:, 1959–1962: The Clash of Ideologies, “International Journal of Cuban Studies”, 2 (3/4): 264–275.
Holzer J. (1990), Solidarność, 1980–1981: geneza i historia, Omnipress, Warszawa.
González P. C. (2014), La Sierra Maestra en las rotativas. El papel de la dimensión pública en la etapa insurreccional cubana (1953–1958) (Doctoral dissertation, Universidade de Santiago de Compostela).
Jänicke M. (1971), Totalitäre Herrschaft: Anatomie eines politischen Begriffes, Duncker & Humblot, Berlin.
Jarosz D. (2000), Polacy a stalinizm, 1948–1956, Instytut Historii PAN, Warszawa.
Jesse E. (1996), Totalitarismus im 20. Jahrhundert: eine Bilanz der internationalen Forschung, Nomos, Baden-Baden.
Jeziński M. (2009), Język przemówień politycznych generała Wojciecha Jaruzelskiego w okresie stanu wojennego, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń.
Kamenka E. (2017), Totalitarianism, in: A Companion to Contemporary Political Philosophy, (eds.) R. E. Goodin, P. Pettit, Th. Pogge, Wiley and Sons, Hoboken (NJ): 821–829. https://doi.org/10.1002/9781405177245.ch52 DOI: https://doi.org/10.1002/9781405177245.ch52
Kamińska-Szmaj I. (2005), Wyrazy obraźliwe w intertekstualnej przestrzeni, “Poradnik Językowy”, (04): 9–16.
Kersten K. (1991), The establishment of Communist rule in Poland, 1943–1948 (No. 8), Univ of California Press, Berkeley (Ca).
Kersten K. (1992), Polacy, Żydzi, komunizm: anatomia półprawd, 1939–68, Niezależna Oficyna Wydawnicza, Warszawa.
Kirk J. M. (2015), Healthcare without Borders: Understanding Cuban Medical Internationalism, University Press of Florida, Gainesville (Fl). https://doi.org/10.5744/florida/9780813061054.001.0001 DOI: https://doi.org/10.5744/florida/9780813061054.001.0001
Kozameh S. (October 2019), Guerrillas, Peasants, and Communists: Agrarian Reform in Cuba’s 1958 Liberated Territories, “The Americas”, 76(4): 641–673, DOI: https://www.doi.org/10.1017/tam.2019.69. DOI: https://doi.org/10.1017/tam.2019.69
Krajewski K., Łabuszewski T. (2005), “Zwyczajny” resort. Studia o aparacie bezpieczeństwa 1944–1956, IPN, Warszawa.
Krogulski M. L. (2000), Okupacja w imię sojuszu: Armia Radziecka w Polsce 1944–1956, Wydawnictwo von Borowiecky, Radzymin.
Kuznetsov Y. A. (2013), Elements of applied bifurcation theory (Vol. 112), Springer Science & Business Media.
LeoGrande W. M. (2007), El Partido Comunista de Cuba y la política electoral: adaptación, sucesión y transición, Agencia de Estados Unidos para el Desarrollo Internacional, https://www.researchgate.net/publication/242418857_El_Partido_Comunista_de_Cuba_y_la_Politica_Electoral_Adaptacion_Sucesion_y_Transicion.
Leszczyński A. (2020), Ludowa historia Polski, WAB, Warszawa.
Linz J. J. (1975), Authoritarian and totalitarian regimes, “Handbook of Political Science”, 3: 175–412.
Linz J. J. (2000), Totalitarian and authoritarian regimes, Lynne Rienner Publishers, Boulder (Co). https://doi.org/10.1515/9781685850043 DOI: https://doi.org/10.1515/9781685850043
López J. J. (2002), Democracy Delayed: the case of Castro’s Cuba, JHU Press, Baltimore (Ma).
Lumsden I. (2010), Machos maricones & gays: Cuba and homosexuality, Temple University Press, Philadelphia (Pe).
Mujal-León E., Busby J. W. (2001), Much ado about something? Regime change in Cuba, “Problems of Post-Communism”, 48(6): 6–18. https://doi.org/10.1080/10758216.2001.11655956 DOI: https://doi.org/10.1080/10758216.2001.11655956
Neagle J. (1989), On Cuban Corruption Scandals: Partial Summary Of Events & Statements, US Reaction, July: 6–31, https://digitalrepository.unm.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=4332&context=notisur (16.05.2021).
Orwell G. (1990), Nineteen Eighty-Four (1949), “The Complete Novels”, 7.
Osęka A. (2006), Nie będąc Zacheuszem, “Znak”, (608): 165–171.
Ożóg K. (2016), Rytualizacja w języku władzy komunistycznej PRL, “Oblicza Komunikacji”, 7: 37–50.
Paczkowski A. (1993), Zdobycie władzy: 1945–1947, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa.
Paczkowski A. (2006), Wojna polsko-jaruzelska: Stan wojenny w Polsce 13 XII 1982–22 VII 1983, Wyd. Prószyński i Media, Warszawa.
Pedraza S. (2007), Political Disaffection in Cuba’s Revolution and Exodus (Cambridge Studies in Contentious Politics), Cambridge University Press, Cambridge.
Peñalver E. M. (2000), Redistributing Property: Natural Law, International Norms, and the Property Reforms of the Cuban Revolution, “Florida Law Review”, 52: 107. https://doi.org/10.2307/1229520 DOI: https://doi.org/10.2307/1229520
Pogolotti G. (2020), El momento histórico, http://www.granma.cu/opinion/2020-12-14/el-momento-historico (10.05.2021).
Rak J. (2017), How to measure political gnosis? Empirical evidence from Putin’s Russia, “Przegląd Politologiczny”, (4): 159–171. https://doi.org/10.14746/pp.2017.22.4.13 DOI: https://doi.org/10.14746/pp.2017.22.4.13
Rak J. (2020), Conceptualizing the Theoretical Category of Neo-militant Democracy: The Case of Hungary, “Polish Political Science Yearbook”, 2 (49). https://doi.org/10.15804/ppsy2020204 DOI: https://doi.org/10.15804/ppsy2020204
Rauszer M. (2017), Chłop-niewolnik? Pańszczyzna w perspektywie antropologii historii, “Lud”, 101(1): 107–127. https://doi.org/10.12775/lud101.2017.02 DOI: https://doi.org/10.12775/lud101.2017.02
Rossbach S. (2005), “Gnosis” in Eric Voegelin’s Philosophy, “Political Science Reviewer”, 34.
Scott R. J. (2009), Degrees of freedom: Louisiana and Cuba after slavery, Harvard University Press, Cambridge (Ma). https://doi.org/10.2307/j.ctvjsf6m7 DOI: https://doi.org/10.2307/j.ctvjsf6m7
Rykowski Z., Władyka W. (1989), Polska próba. Październik 1956, Wydawnictwo Literackie, Kraków.
Seydel R. (2009), Practical bifurcation and stability analysis (Vol. 5), Springer Science & Business Media. https://doi.org/10.1007/978-1-4419-1740-9 DOI: https://doi.org/10.1007/978-1-4419-1740-9
Siedziako M. (2016), Wybory do Sejmu PRL w latach 1952–1985, “Dzieje Najnowsze”, 48(4): 161–171. https://doi.org/10.12775/DN.2016.4.09 DOI: https://doi.org/10.12775/DN.2016.4.09
Sharpley R., Knight M. (2009), Tourism and the state in Cuba: from the past to the future, “International Journal of Tourism Research”, 11(3): 241–254. https://doi.org/10.1002/jtr.685 DOI: https://doi.org/10.1002/jtr.685
Skierka V. (2014), Fidel Castro: A Biography, John Wiley & Sons, New York.
Sondrol P. C. (1991), Totalitarian and authoritarian dictators: A comparison of Fidel Castro and Alfredo Stroessner, “Journal of Latin American Studies”, 23(3): 599–620. https://doi.org/10.1017/S0022216X00015868 DOI: https://doi.org/10.1017/S0022216X00015868
Staniszkis J. (2019), Poland’s self-limiting revolution, Princeton University Press, Princeton (NJ). https://doi.org/10.1515/9780691196244 DOI: https://doi.org/10.1515/9780691196244
Sweig, J. (2016), Cuba: What Everyone Needs to Know, Oxford University Press, New York, NY.
Tomaszewski J. (2012), Sowietyzacja wojska polskiego w latach 1943–1956, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław.
Triay V. A. (2003), La patria nos espera: la invasión de Bahía de Cochinos relatada en las palabras de la Brigada de Asalto 2506, Random House Espanol, New York.
Voegelin E. (1987), The new science of politics: An introduction, University of Chicago Press, Chicago. https://doi.org/10.7208/chicago/9780226189970.001.0001 DOI: https://doi.org/10.7208/chicago/9780226189970.001.0001
Voslensky M. (1991), Nomenclature. The ruling class in the USSR, Moscow.
Walicki A. (2000), Polskie zmagania z wolnością: widziane z boku, Universitas, Warszawa.
Woźniak P. (1982), Zapluty karzeł reakcji: wspomnienia AK-owca z więzień PRL, Spotkania, Paris.
Zinoviev A. (1983), Homo sovieticus, L’Âge d’Homme, Losanne.
Žižek S. (2002), Did somebody say totalitarianism?: Five interventions in the (mis) use of a notion, Verso, Brooklyn (NY).
Licencja
Prawa autorskie (c) 2022 Roman Bäcker
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Teksty opublikowane na łamach czasopisma "Przegląd Strategiczny" i udostępniane w formacie PDF objęte są licencją CC BY 4.0 (Creative Commons - Uznanie autorstwa). Kopiowanie i rozpowszechnianie dozwolone jest pod warunkiem uznania autorstwa.