Abstract
In 21st-century Poland, the teaching profession faces a profound contradiction: whilst teachers are socially respected for their authority and mission, they experience significant labour precarity characterised by inadequate compensation and often challenging working conditions. This study examines the position of Polish teachers through two major angles: the Teacher-Citizen concept and the profession’s pronounced feminisation, with women comprising 84% of the teaching workforce.
The study then applies Guy Standing’s labour security classification and employs mixed methods including analysis of online forums, policy documents, and interviews with female teachers, revealing acute challenges in three key areas: income security (with salaries among the EU’s lowest), work security (unpaid overtime and blurred work-life boundaries), and labour market security (critical staffing shortages). Analysis of 2023 parliamentary election manifestos reveal a significant gap between political promises and policy implementation regarding teacher welfare. Despite widespread rhetoric about salary increases, substantive improvements remain limited. The research concludes that addressing teacher precarity requires comprehensive national policy intervention, including substantial salary increases and recognition of the gendered dimensions of educational labour, with broader implications for understanding labour precarity in feminised public sector professions across Europe.
References
Andruszkiewicz I., Kania E., Łebkowska J. (2024), Polityka społeczno-ekonomiczna w świetle bezpieczeństwa państwa. Nowa dekada wyzwań w programach polskich stronnictw politycznych, Toruń.
Banach C. (2004), Nauczyciel, in: Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku, t. 3, (ed.) E. Różycka, Warszawa.
Bankier.pl (2025), Nowacka: Powstanie model wynagradzania nauczycieli za godziny nadliczbowe, ”Bankier.pl”, https://www.bankier.pl/wiadomosc/Nowacka-Powstanie-model-wynagradzania-nauczycieli-za-godziny-nadliczbowe-8946443.html (22.05.2025).
Barabasz G. (2016), Nauczanie i uczenie się w sieci. Kompetencje nauczyciela w kształceniu internetowym, Poznań.
Barometr zawodów (2024), Barometr zawodów 2024, Warszawa, https://barometrzawodow.pl (15.10.2024).
Barometr Zawodów (2024), Prognoza zapotrzebowania na pracowników, “Barometr Zawodów”, https://barometrzawodow.pl (7.10.2024).
Bauman Z. (2011), O nie klasie prakariuszy, “Rozbrat”, http://www.rozbrat.org/w-sieci/2561-o-nie-klasie-prekariuszy (10.10.2024).
Bourdieu P. (1998), Acts of Resistance: Against the Tyranny of the Market, New York.
Buchner A., Fereniec-Błońska K., Wierzbicka M. (2021), Między pasją a zawodem. Raport o statusie nauczycielek i nauczycieli w Polsce, “Fundacja Orange”, https://www.szkolazklasa.org.pl/obszary/rozmawiaj-z-klasa/materialy-edukacyjne/ (7.10.2024).
Buchner, A., Wierzbicka-Tarkowska M., Pyżalski J., Śniegulska M. (2021), Rozmawiaj z Klasą. Codzienność wychowawstwa – co jest ważne dla wychowawców i młodych ludzi?, https://www.szkolazklasa.org.pl/obszary/rozmawiaj-z-klasa/ (27.10.2024).
Budząca się szkoła (2024), “Facebook”, https://www.facebook.com/search/top/?q=Budząca%20się%20szkoła (2.05.2024).
Butler J. (2011), For and Against Precarity, “Tidal. Occupy Theory, Occupy Strategy”, Issue 1, https://occupyduniya.files.wordpress.com/2011/12/tidal_occupytheory.pdf (10.10.2024).
CBOS (2019), Społeczne oceny reformy edukacji, https://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/2019/K_157_19.PDF (7.10.2024).
CBOS (2021), Związki zawodowe w Polsce, https://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/2021/K_140_21.PDF (7.10.2024).
Dewey J. (2013), Szkoła a społeczeństwo, Warszawa.
Dobkowska J., Zielińska A., Żytko M. (2024), Młodzi nauczyciele odchodzą ze szkoły: Raport z diagnozy uwarunkowań odchodzenia z zawodu przez warszawskich nauczycieli o stażu pracy do 5 lat, “Uniwersytet Warszawski”, https://www.wuw.pl/product-pol-19563-Mlodzi-nauczyciele-odchodza-ze-szkoly-Raport-z-diagnozy-uwarunkowan-odchodzenia-z-zawodu-przez-warszawskich-nauczycieli-o-stazu-pracy-do-5-lat-EBOOK.html (7.10.2024).
Dziennik.pl (2025), Nauczyciele skazani na dramatycznie niskie emerytury. Prezes ZNP ostrzega, https://gospodarka.dziennik.pl/news/artykuly/9889983,nauczyciele-skazani-na-dramatycznie-niskie-emerytury-prezes-znp-ostrzega.html (17.09.2025).
Education and Upbringing Report (2022), Oświata i wychowanie w roku szkolnym 2021/2022, GUS, Warszawa.
EIGE (2023), Economic violence against women and men, European Institute for Gender Equality, https://eige.europa.eu/sites/default/files/documents/EIGE_Factsheet_EconomicViolence.pdf (7.10.2024).
European Commission (2024), Education and Training Monitor 2024 – Poland. Publications Office of the European Union, https://op.europa.eu/webpub/eac/education-and-training-monitor/en/country-reports/poland.html (1.11.2025).
Eurydice (2023), Teachers’ statutory salaries in Europe, https://eurydice.eacea.ec.europa.eu/data-and-visuals/teachers-statutory-salaries?year=2021%2F2022&Countries=all (10.10.2024).
Eurydice (2024), Evolution in teachers’ statutory salaries, https://eurydice.eacea.ec.europa.eu/data-and-visuals/evolution-teachers-statutory-salaries#tab-1 (10.10.2024).
Eurydice (2024), Teachers’ and school heads’ salaries and allowances in Europe, https://eurydice.eacea.ec.europa.eu/data-and-visuals/teachers-salaries (7.10.2024).
Fabisiak N., Kim R., Pezda A., Święchowicz M. (2023), Polska szkoła umiera, Warszawa.
Głogowski D. (2024), Braki kadrowe w resorcie Nowackiej – alarmująca sytuacja na rynku pracy nauczycieli, “Lega Artis”, https://legaartis.pl/blog/2024/09/05/braki-kadrowe-w-resorcie-nowackiej-alarmujaca-sytuacja-na-rynku-pracy-nauczycieli/ (10.10.2024).
„Głos Nauczycielski” (2024), Barometr zawodów 2024: Aż pięć grup zawodowych nauczycieli znalazło się w tym roku na liście deficytowych profesji, https://glos.pl/barometr-zawodow-2024-az-piec-grup-zawodowych-nauczycieli-znalazlo-sie-w-tym-roku-na-liscie-deficytowych-profesji (10.10.2024).
„Głos Nauczycielski” (2024b), Dealerzy Wiedzy: Pod koniec maja 2024 roku na nauczycieli czekało 16 tys. wakatów, https://glos.pl/dealerzy-wiedzy-pod-koniec-maja-2024-roku-na-nauczycieli-czekalo-16-tys-wakatow (7.10.2024).
Gov.pl (2023), The Council of Ministers has Adopted the Draft Budget Law for 2024, https://www.gov.pl/web/primeminister/the-council-of-ministers-has-adopted-the-draft-budget-law-for-2024 (19.12.2023).
„GOFIN” (2023), Specjaliści nauk fizycznych, matematycznych i technicznych, https://klasyfikacje.gofin.pl/kzis2023/7,2,252,specjalisci-nauk-fizycznych-matematycznych-i-technicznych.html#D21 (7.10.2024).
Granter E., Aroles J. (2023), Crisis and Utopia: André Gorz and the end of work, “Journal of Cultural Studies”, Vol. 23, No. 2.
Hardt M., Negri A. (2012), Rzecz-pospolita, Kraków.
Infor (2024), Nauczyciele z tych miast mogą liczyć na wyrównanie od stycznia do sierpnia, “Infor.pl”, https://www.infor.pl/prawo/zarobki/zarobki-i-prawo/6678490,nauczyciele-z-tych-miast-moga-liczyc-na-wyrownanie-od-stycznia-do-sie.html (10.10.2024).
Infor (2025), Sąd Najwyższy: Nauczyciele muszą dostawać pieniądze za nadgodziny, czyli za dodatkową pracę powyżej 40 godzin w tygodniu, https://www.infor.pl/prawo/zarobki/zarobki-i-prawo/6873284,sad-najwyzszy-nauczyciele-musza-dostawac-pieniadze-za-nadgodziny-czyli-za-dodatkowa-prace-powyzej-40-godzin-w-tygodniu.html (25.05.2025).
Instytut Rozwoju Edukacji (2024), Czas pracy nauczyciela na pełnym etacie – Ile godzin?, https://www.ire-studia.edu.pl/czas-pracy-nauczyciela-na-pelnym-etacie-ile-godzin/ (7.10.2024).
Interia.pl (2024), Ile zarabia nauczyciel? W 2024 roku wynagrodzenia w tym zawodzie wzrosły o 30 proc., https://biznes.interia.pl/finanse/news-ile-zarabia-nauczyciel-w-2024-roku-wynagrodzenia-w-tym-zawod,nId,7526566 (11.10.2024).
Kania E. (2013), Far away from the solid modernity: Interview with Prof. Zygmunt Bauman, “R/evolutions: Global Trends and Regional Issues”, Vol. 1, No. 1.
Kania E. (2020), Prekariat i proces prekaryzacji pracy. Nowe kierunki zmian społeczno-ekonomicznych w świecie, Toruń.
Kłosińska M. (2023), The teacher. It’s a vanishing profession, “Facebook”, https://www.facebook.com/groups/1004299140004753 (7.10.2024).
Konarzewski K. (1998), Szkoła nauczania. Podręcznik dla kierunków nauczycielskich, cz. II, Warszawa.
Konfederacja Wolność i Niepodległość (2023), Konstytucja Wolności – program wyborczy 2023, https://konfederacja.pl/konstytucja-wolnosci-program-wyborczy-2023 (15.03.2024)
Kwiatkowska H. (2008), Pedeutologia, Warszawa.
Kwiatkowski S. M. (2008), Oczekiwania społeczne wobec nauczycieli – w kierunku szlachetnej utopii, in: Nauczyciel w świecie współczesnym, (eds.) B. Muchacka, M. Szymański, Kraków.
Lewica (2023), Program Wyborczy KW Nowa Lewica, “KW Nowa Lewica”, https://klub-lewica.org.pl/images/program_Lewica_2023.pdf (15.03.2024).
Lorey I. (2011), Governmental Precarisation, “Transversal”, http://eipcp.net/transversal/0811/lorey/en (17.09.2024).
Machowska K. M. (2006), Marii Ossowskiej projekt wzoru osobowego obywatela w demokracji, “Principia”, XLV–XLVI.
Maczalska I. (2025), Wynagrodzenie minimalne, “Pit.pl”, https://www.pit.pl/wynagrodzenie-minimalne/ (25.05.2025).
Mazurkiewicz G. (2014), Edukacja jako odpowiedź. Odpowiedzialni nauczyciele w zmieniającym się świecie, Warszawa–Kraków.
Mazurkiewicz G. (2015), Młodzi nauczyciele: Bariery i wyzwania, “Uniwersytet Warszawski”, https://wuw.pl/data/include/cms//Mlodzi_nauczyciele.pdf (15.03.2024).
Money.pl (2023), Szkoła za najniższą krajową. Zarobki nauczycieli niewiele wyższe od płacy minimalnej, https://www.money.pl/gospodarka/szkola-za-najnizsza-krajowa-zarobki-nauczycieli-niewiele-wyzsze-od-placy-minimalnej-6915899622566688a.html (10.10.2024).
Nelson T., Baumann M. D., Husain-Talero S. (2023), What is economic violence against women and why does it matter?, “Women’s World Banking”, https://www.womensworldbanking.org/insights/what-is-economic-violence-against-women-and-why-does-it-matter/ (7.10.2024).
Nie dla chaosu w szkole (2024), “Facebook”, https://www.facebook.com/NIEdlachaosuwszkole, 2.05.2024.
Nowoczesna (2023), Program – wersja pełna, https://nowoczesna.org/program (15.03.2024).
OECD (2024), Members and partners, https://www.oecd.org/en/about/members-partners.html (15.10.2024).
Okoń W. (1959), Osobowość nauczyciela, Warszawa.
Ossowska M. (1992), Wzór demokraty, Lublin.
Partia Razem (2023), Deklaracja programowa, https://partiarazem.pl/deklaracja-programowa (10.03.2024).
Partia Zieloni (2023), Zielony Plan Odbudowy, https://partiazieloni.pl/wp-content/uploads/admin/docs/Zielony-Plan-Odbudowy-1.pdf (10.03.2024).
Platforma Obywatelska (2023), 100 Konkretów na 100 pierwszych dni rządu, “Platforma Obywatelska”, https://platforma.org/dokumenty/program (10.03.2024).
Polska 2050 Szymona Hołowni (2023), 12 Gwarancji Trzeciej Drogi, “Polska 2050”, https://polska2050.pl/trzecia-droga/12-gwarancji-trzeciej-drogi/ (10.03.2024).
Polska Agencja Prasowa, PAP (2024), Płeć żeńska dominuje w polskim systemie oświaty: 84 proc. nauczycieli to kobiety, https://www.pap.pl/aktualnosci/plec-zenska-dominuje-w-polskim-systemie-oswiaty-84-proc-nauczycieli-kobiety (15.10.2024).
Polskie Radio (2024), Poland starts paying out increased salaries for teachers, https://www.polskieradio.pl/395/7789/artykul/3343476,poland-starts-paying-out-increased-salaries-for-teachers (15.10.2024).
Polskie Stronnictwo Ludowe (2023), Program PSL, https://www.psl.pl/wp-content/uploads/2023/09/Program-PSL.pdf (10.03.2024).
Portal Oświatowy (2023), Dodatek wiejski dla nauczycieli – komu przysługuje, https://www.portaloswiatowy.pl/inne-swiadczenia-dla-nauczycieli/dodatek-wiejski-dla-nauczycieli-komu-przysluguje-23923.html (15.10.2024).
Prawo i Sprawiedliwość (2023), Dokumenty programowe, https://pis.org.pl/dokumenty (10.03.2024).
Prawo oświatowe (2017), Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r., Dz. U. 2017 poz. 59, Kancelaria Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej, https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20170000059/U/D20170059Lj.pdf (01.11.2025)
Prawo.pl (2018), Ranking zawodów cieszących się największym zaufaniem, https://www.prawo.pl/kadry/ranking-zawodow-cieszacych-sie-najwiekszym-zaufaniem,286534.html (15.10.2024).
Rozporządzenie Ministra Edukacji (2025), Rozporządzenie Ministra Edukacji z dnia 18 marca 2025 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie wysokości minimalnych stawek wynagrodzenia zasadniczego nauczycieli, ogólnych warunków przyznawania dodatków do wynagrodzenia zasadniczego oraz wynagradzania za pracę w dniu wolnym od pracy, Dz. U. 2025, poz. 344, https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20250000344/O/D20250344.pdf (18.03.2025).
“Rzeczpospolita” (2024), Katastrofa w oświacie: rok szkolny w pełni, a nauczycieli wciąż nie ma, https://edukacja.rp.pl/nauczyciele/art39209411-katastrofa-w-oswiacie-rok-szkolny-w-pelni-a-nauczycieli-wciaz-nie-ma (15.10.2024).
“Rzeczpospolita” (2024), Podwyżka płacy minimalnej w 2025 roku. Ile brutto, ile netto?, https://www.rp.pl/wynagrodzenia/art41163351-podwyzka-placy-minimalnej-w-2025-roku-ile-brutto-ile-netto (24.09.2024).
Shields-Zeeman L., Smit F. (2022), Income changes and mental health: evidence from a systematic review and meta-analysis, “The Lancet Public Health”, Vol. 7, No. 6.
Smak M., Walczak D. (2015), Pozycja społeczno-zawodowa nauczycieli, “Instytut Badań Edukacyjnych”, Warszawa.
Sokolińska J. (2023), Nauczyciele wielki zawód, Warszawa.
Standing G. (2011), The Precariat: The New Dangerous Class, London.
Statista (2024), Minimum gross monthly salary of teachers in Poland from 2022 to 2024, https://www.statista.com/statistics/1330358/poland-teacher-s-minimum-gross-wage/.
SW Research (2024), Ranking prestiżowych i społecznie poważanych zawodów, https://swresearch.pl/ranking-zawodow.
Szkoła minimalna (2025), “Facebook”, https://www.facebook.com/groups/2009000565845242.
Szpunar O. (2023), Jak nauczyciel radzi sobie z inflacją?, “Nie pojadę na wakacje”, “Gazeta Wyborcza Kraków”, https://krakow.wyborcza.pl/krakow/7,44425,29585261,jak-nauczyciel-radzi-sobie-z-inflacja-nie-pojade-na-wakacje.html (7.10.2024).
Śliwerski B. (2009), O wymierności pracy nauczyciela, „Studia Pedagogiczne. Problemy Społeczne, Edukacyjne i Artystyczne”, Kielce.
Śliwerski B., Paluch M. (2021), Uwolnić szkołę od systemu klasowo-lekcyjnego, Kraków.
Teach for Poland (2024), Raport Nauczyciel(ka) 2040. Odważ się myśleć inaczej, https://teachforpoland.org/raport-nauczyciel-2040-odwaz-sie-myslec-inaczej/ (17.10.2024).
Van Dijk T. A. (2015), Critical discourse studies: a sociocognitive approach, in: Methods of Critical Discourse Studies, (ed.) R. Wodak, London.
Worker Participation (2024), Trade Unions across Europe, “Worker Participation”, https://www.worker-participation.eu/National-Industrial-Relations/Across-Europe/Trade-Unions2 (27.10.2024).
Yanatma S. (2023), Real teacher salaries in Europe are down: Which countries pay the highest and lowest wages?, “Euronews”, https://www.euronews.com/next/2023/12/06/real-teacher-salaries-in-europe-are-down-which-countries-pay-the-highest-and-lowest-wages (16.09.2024).
ZNP (2022), Policy Note 3/2022: Wynagrodzenia nauczycieli w Polsce, “Związek Nauczycielstwa Polskiego”, https://znp.edu.pl/assets/uploads/2022/10/POLICY-NOTE-3-2022-wynagrodzenia.pdf (27.10.2024).
ZNP (2024), O ZNP, “Związek Nauczycielstwa Polskiego”, https://znp.edu.pl/o_nas/o-znp/ (27.10.2024).
ZNP (2024b), Zakończyła się druga tura rozmów z MEN – komunikat ZNP, https://znp.edu.pl/zakonczyla-sie-druga-tura-rozmow-z-men-komunikat-znp-8-02-2024/ (8.02.2024).
License
Copyright (c) 2025 Iwetta Andruszkiewicz, Grażyna Barabasz, Eliza Kania

This work is licensed under a Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International License.
