Nielegalna kontrola terytorium w prawie międzynarodowym oraz ustalenie statusu Donbasu

Abstrakt

Całkowite odrzucenie agresji i okupacji terytoriów w prawie międzynarodowym prowadzi do ich hybrydowych i ukrytych form wykorzystujących gangi i najemników, proklamowania nowych „państw” itp. Działania te stanowią poważne zagrożenie dla bezpieczeństwa międzynarodowego, mogą powodować i już powodują m.in. fragmentację państw, anarchię, kryminalizację polityki oraz nowe formy ekspansjonizmu. Autorzy artykułu uogólniają formy nielegalnej kontroli terytorium w prawie międzynarodowym i ich stosowanie z uwzględnieniem stanu determinacji Donbasu.

Prawo międzynarodowe od ponad wieku przewiduje możliwość odrębnego uregulowania suwerenności i praw państwa do terytorium z jednej strony, a wprowadzenie reżimu nielegalnej kontroli nad terytorium – z drugiej. Autorzy argumentują, że we współczesnym rozumieniu wypracowanym przede wszystkim przez doktrynę i sądy, nielegalną kontrolę nad terytorium można uznać za reżim prawny, którego jedną z form jest okupacja, podczas gdy inne określa się jako skuteczne, całościowe, ogólne, de facto kontroli i związane z nieujawnionymi działaniami i nieformalnymi środkami stosowanymi przez państwo agresora. Reżim ten charakteryzuje się sprawowaniem władzy nad terytorium z woli obcego państwa, a formy realizacji reżimu różnią się w zależności od tego, czy taka wola jest oficjalnie uznana, czy zatajona.

Transformacja międzynarodowego prawa humanitarnego po II wojnie światowej zatarła granice między uznaną i oficjalnie nieuznaną okupacją. Ale w przeciwieństwie do okupacji, której fakt może być oczywisty, fakt skutecznej lub innej kontroli nad terytorium wymaga ustalenia przez organy sądowe.

Kwalifikacja nielegalnej kontroli Federacji Rosyjskiej nad Donbasem w prawie krajowym i międzynarodowym jest niejednoznaczna. Autorzy argumentują, że pełnego uznania międzynarodowego konfliktu zbrojnego między Ukrainą a Rosją w Donbasie, a także nielegalnej kontroli Rosji nad tym ostatnim, należy się spodziewać w procesie rozpatrywania szeregu spraw w międzynarodowych instytucjach sądowych.