Słowa kluczowe
I Sobór Nicejski
modlitwa
chrystologia
Prochor
Jak cytować
Abstrakt
Celem artykułu jest ukazanie recepcji nauczania Pierwszego Soboru Nicejskiego z 325 roku w jednym z dzieł literatury starożytnej, które odgrywa kluczową rolę w tradycji religijnej na wyspie Patmos - miejscu przebywania skazanego na zesłanie przez władze rzymskie św. Jana Apostoła. Dziełem tym jest pismo zaliczone do literatury apokryficznej znane zasadniczo pod tytułem Wędrówki św. Jana Teologa spisane przez Prochora, którego powstanie datuje się najczęściej na bliski czas po wspomnianym Soborze. Przedmiot badań ograniczono do tekstów modlitw św. Jana zawartych w tym dziele, zarówno w jego edycji krytycznej (Th. Zahn), jak i w manuskrypcie przechowywanym w Bibliotece Monastyru św. Jana Teologa w Chorze na Patmos. Przeprowadzone analizy pozwoliły stwierdzić, że w modlitwach tych jednoznacznie została wyznana wiara w bóstwo Chrystusa, Jego równość w naturze z Bogiem Ojcem i Duchem Świętym, co oznacza pełną zgodność z nauczaniem Soboru, choć niekoniecznie bezpośrednią od niego zależność. Teksty modlitw wskazują na powstanie dzieła w środowisku, w którym chrystologia określona na Soborze została przyjęta bez zastrzeżeń.
Bibliografia
Acta Joannis unter Benutzung von C. v. Tischendorf’s Nachlass, bearb. v. T. Zahn, Erlangen: Andreas Deichert 1880 (= Hildesheim 1975).
Anqousa (Anthousa Monaches), Ὁ ἅγιος Ιωάννης ὁ Θεολόγος κατὰ τὴν ἀφήγηση τοῦ διακόνου Προχόρου, I. M. Euaggelismoj Mhtroj Hgaphmenou, Aqhnai 1995.
Baron A., Pietras H., Dokumenty Soborów Powszechnych, t. 1: (325–787). Nicea I. Konstantynopol I. Efez. Chalcedon. Konstantynopol II. Konstantynopol III. Nicea II, Kraków: Wydawnictwo WAM 2002.
Boxall I., Patmos in the Reception History of the Apocalypse, (Oxford Theology and Religion Monographs), Oxford: Oxford University Press 2013. DOI: https://doi.org/10.1093/acprof:oso/9780199674206.001.0001
Grüll T., Patmiaka. Two Studies on Ancient Patmos, (Eötvös — Füzetek 12; Acts of John by his Disciple Prochorus: A Study on his Age and Relation to the Island of Patmos), Budapest: Eötvös 1989.
Guérin V., Description de l’île de Patmos et de l’île de Samos, Paris: Auguste Durand 1856.
Junod E., Kaestli J.-D., Acta Iohannis. Textus alii — Commentarius — Indices, (Corpus Christianorum Series Apocryphorum 2), Turnhout: Brepols 1983.
Junod E., Kaestli J.-D., L’histoire des Actes apocryphes des apôtres du IIIe au IXe siècle: le cas des Actes de Jean, (Cahiers de la Revue de Théologie et Philosophie 7), Genève–Lausanne–Neuchâtel: Faculté de Théologie de Lausanne 1982.
Longosz S., Nicejski symbol wiary, w: Encyklopedia Katolicka, t. 13, Lublin: Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego 2009, kol. 997–999.
Melianos N., Patmos. L’isola dell’Apocalisse, Atene: Heli Photo Edition 2005.
Papadopoulos A., Monastero di S. Giovanni Teologo, Patmos: Le Monastère de Saint Jean Le Théologien 1990.
Pietras H., Sobór Nicejski (325). Kontekst religijny i polityczny. Dokumenty. Komentarze, Kraków:Wydawnictwo WAM 2013.
Schatz K., Sobory Powszechne. Punkty zwrotne w historii Kościoła, tłum. J. Zakrzewski SJ, Kraków: Wydawnictwo WAM 2001.
Schermann T., Propheten und Apostellegenden nebst Jüngerkatalogen des Dorotheus und verwandter Texte, (Texte und Untersuchungen zur Geschichte der altchristlichen Literatur 31), Leipzig: J.C. Hinrichs 1907.
Sikora A.R., Patmos - wyspa św. Jana. Miejsca związane z Apostołem znane z tradycji spisanych i ustnych, (Biblioteka Szkoły DABAR 3), Rzeszów: Bonus Liber 2022.
Sikora A.R., Początki Kościoła na Patmos w świetle tradycji spisanej i ustnej, w: Kościół Chrystusowy w tradycji chrześcijańskiej, red. Paweł Wygralak, (Teologia Patrystyczna 20), Poznań: Pallottinum 2023, s. 53–75.
Starowieyski M., Dzieje Jana pióra Prochora (DzJPr), w: Apokryfy Nowego Testamentu. Apostołowie, cz. 1: Andrzej, Jan, Paweł, Piotr, Tomasz, red. M. Starowieyski, Kraków: Wydawnictwo WAM 2017, s. 346–408.
Śrutwa T., Nicejski Sobór I, w: Encyklopedia Katolicka, t. XIII, Lublin: TN KUL 2009, k. 990–991.
Zahn T., Einleitung, w: Acta Joannis unter Benutzung von C. v. Tischendorf’s Nachlass, bearb. v. T. Zahn, Erlangen: Andreas Deichert 1880 (= Hildesheim 1975), s. I–CLXXII.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Adam Sikora
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.