Kult Niepokalanego Poczęcia i Maryi Niepokalanie Poczętej w Wielkopolsce
Okładka czasopisma Poznańskie Studia Teologiczne, tom 46, rok 2024
PDF

Słowa kluczowe

Wielkopolska
Niepokalane Poczęcie
parafia
bractwa
altarie

Jak cytować

Nawracała, T., & Krzyżaniak, A. J. (2024). Kult Niepokalanego Poczęcia i Maryi Niepokalanie Poczętej w Wielkopolsce. Poznańskie Studia Teologiczne, 46, 89–110. https://doi.org/10.14746/pst.2024.46.6

Abstrakt

Artykuł podejmuje zagadnienie rozwoju kultu Niepokalanego Poczęcia na terenie współczesnego województwa wielkopolskiego. Wskazuje się w nim na dowody istnienia tego kultu jeszcze przed ogłoszeniem dogmatu w 1854 roku. W pierwszej części ukazuje się historyczny rozwój teologicznej prawdy, która od starożytności chrześcijańskiej ewoluuje do orzeczeń teologów XIII i XIV wieku oraz decyzji soboru w Bazylei. W dalszych częściach pokazuje się recepcję tajemnicy Niepokalanego Poczęcia w pobożności ludowej i życiu chrześcijańskim. Omawiany kult istniał w różnych formach w wielu parafiach na terenie Wielkopolski. Największymi dowodami na to są przede wszystkim kościoły, które nosiły takie wezwanie. Nie mniej ważne są altarie, obrazy, rzeźby dedykowane Maryi Niepokalanej. Ukazuje się również przykłady bractw, które zrzeszały wiernych i które przyczyniały się do umacniania wiary w Niepokalane Poczęcie. Rozwój kultu na terenie Wielkopolski pokazuje niejednorodność w przyjmowaniu tajemnicy poczęcia Maryi. Z jednej strony czci się samą tajemnicę, z drugiej zaś Maryję — tę, która dostąpiła takiego przywileju.

https://doi.org/10.14746/pst.2024.46.6
PDF

Bibliografia

Acta capitulorum generalium ordinis praedicatorum, vol. III, Romae 1900.

Augustyn, Łaska, wiara, przeznaczenie, w: Traktaty o łasce, POK, t. 27, red. W. Eborowicz, Poznań–Warszawa–Lublin 1971, s. 209-251.

Bernard de Clairvaux, Oeuvres de Saint Bernard, trad. A. Ravelet, vol. 1, Bar-le-Duc 1870.

Bonnefoy J.-F., Le vén. Jean Duns Scot. Docteur de l’Immaculée-Conception. Son milieu — sa doctrine — son influence, Roma 1960.

Børresen K.E., Anthropologie Médiévale et Théologie Mariale, Oslo–Bergen–Tromsø 1971.

Cynka M., Architektura i polichromia oraz wyposażenie wnętrza kościoła parafialnego pw. Niepokalanego Poczęcia NMP w Wolsztynie, w: Wolsztyńska Fara…, s. 26-29.

Dary M.-B., La fête de la Conception de la Vierge Marie: son introduction en France et ses premiers developpements, XIIeme–XIIIeme siècles, mps, s. 49-60.

Diecezja kaliska: parafie — kościoły — kaplice: przeszłość i teraźniejszość: opracowanie historyczno-źródłowe, red. M. Kieling, S. Kęszka, Kalisz 2016.

Gay-Canton R., Entre dévotion et théologie scolastique, Réception de la controverse médiévale auotur de l’Immaculée Conception en pays germaniques, Turnhout 2011. DOI: https://doi.org/10.1484/M.BHCMA-EB.5.105780

Historia Parafii, Kościół w Oporowie, https://www.oporowo.archpoznan.pl/historia-parafii/ [dostęp: 20.6.2024].

Historia Sanktuarium Niepokalanego Poczęcia w Stęszewie, https://parafiasteszew.pl/blog/parafia,1/historia-sanktuarium-niepokalanego-poczecia-w-steszewie,2 [dostęp: 10.4.2024].

Jemielity W., Altarie w diecezji augustowskiej, czyli sejneńskiej, „Studia Teologiczne” 19 (2001), s. 391-400.

Jugi M., Le protévangile de Jacques et l’Immaculée Conception, „Revue des études byzantines” 86 (1911), s. 16-20. DOI: https://doi.org/10.3406/rebyz.1911.3886

Kłopotek R., Geneza i działalność bractw kościelnych w Europie i w Polsce do końca XVIII wieku, „Studia Gdańskie” 37 (2015), s. 219-233.

Kościół pw. Matki Boskiej Niepokalanie Poczętej, oprac. K. Jodłowski, https://zabytek.pl/pl/obiekty/sierakow-zespol-klasztorny-bernardynow [dostęp: 10.4.2024].

Krasowski K., Biskupi katoliccy II Rzeczypospolitej. Słownik biograficzny, Poznań 1996.

Krupa P., Une grave querelle. L’Université de Paris, les mendiants et la conception immaculée de la Vierge (1387–1390), Warszawa 2013.

Kujawski W., Parafie diecezji włocławskiej, archidiakonat pomorski, Włocławek 2015.

Kujawski W., Parafie diecezji włocławskiej, Archidiakonaty kruszwicki i włocławski, Włocławek 2014.

Lamy M., L’Immaculée conception: étapes et enjeux d’une controverse au moyen âge (XIIe–XVe siècles), Paris 2000.

Leczkowski J., Mariologia św. Tomasza z Akwinu, „Studia Theologica Varsaviensia” 28 (1990), s. 223-242.

Litak S., Bractwa religijne w Polsce przedrozbiorowej XIII–XVIII wiek. Rozwój i problematyka, „Przegląd Historyczny” 88 (1997) 3–4, s. 499-523.

Łukaszewicz J., Opis historyczny kościołów parochialnych w dawnej dyecezyi poznańskiej, t. 1–3, Poznań 1858-1863.

Majchrzak S., Kult Matki Bożej w parafii Wolsztyn, w: Wolsztyńska Fara…, s. 30-31.

Napiórkowski, S.C., Podstawy prawdy o Niepokalanym Poczęciu i podanie jej przez Kościół do wierzenia, w: Niepokalane Poczęcie i życie chrześcijańskie. Materiały z sympozjum mariologiczno-maryjnego, Niepokalanów, 15–17 października 2004 roku, red. D. Mastalska, Częstochowa–Niepokalanów 2005, s. 17-42.

Naumann P., Archidiakonat poznański w świetle wizytacji generalnej z lat 1777–1784. Sieć kościołów i kaplic, budowle kościelne, duchowieństwo, Poznań 2011.

Nitecki P., Biskupi Kościoła w Polsce w latach 965–1999. Słownik biograficzny, Warszawa 2000.

Nowacki J., Dzieje archidiecezji Poznańskiej (Archidiecezja Poznańska w granicach historycznych i jej ustrój), t. 2, Poznań 1964.

Nowacki J., Dzieje archidiecezji poznańskiej (Kościół katedralny w Poznaniu. Studium historyczne), t. 1, Poznań 1959.

Ortenberg West-Harling C., L’origine anglaise de la fete de la Conception de la Vierge, w: Marie et la ‘Fete aux Normands’. Devotion, images, poésie, dir. F. Thelamon, Rouen–Le Havre 2011, s. 73-81. DOI: https://doi.org/10.4000/books.purh.10884

Pietkun W., Dwie drogi rozwoju dogmatu o Niepokalanym Poczęciu Najświętszej Maryi Panny, „Collectanea Theologica”, 25 (1954) 3, s. 423–438.

Pismo święte Starego i Nowego Testamentu (Biblia Tysiąclecia), wyd. online: https://biblia.deon.pl/ [dostęp: 24.9.2023).

Pius IX, Ineffabilis Deus, wyd. online: https://www.vatican.va/-costituzione-apostolica-ineffabilis-deus.html [dostęp: 28.9.2023].

Prokop K.R., Konsekracja biskupa Macieja Mariana Kurskiego. Przyczynek do biografii poznańskiego sufragana, „Kronika Miasta Poznania” 64 (1996) 3, s. 236-242.

Protoewangelia Jakuba, wyd. online: https://opoka.org.pl/biblioteka/T/TB/apokryfy-04.html [dostęp: 24.9.2023].

Sanktuarium Matki Bożej Świerczyńskiej, https://archpoznan.pl/pdf/sankt/swierczyna.pdf [dostęp: 10.5.2024].

Sawicka B., Nieobyczajności episkopatu Królestwa Polskiego (w związku z Instrukcją na synod piotrkowski z 1551 roku), w: Honestas et turpitudo. Magnateria Rzeczpospolitej w XVI–XVIII wieku, red. E. Dubas-Urwanowicz, M. Kupczewska, K. Łopatecki, J. Urwanowicz, Białystok 2019, s. 173-188.

Sikorski T., O Tulcach, królu i piorunie, https://powiat.poznan.pl/o-tulcach-krolu-i-piorunie/ [dostęp: 20.6.2024].

Słotwiński T., Niepokalanie Poczęta Maryja w tradycji franciszkańskiej, „Salvatoris Mater” 6 (2004) 1, s. 61–84.

Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, red. F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski, t. 11, Warszawa 1890.

Sobór w Bazylei, Dokumenty, w: Dokumenty soborów powszechnych, red. A. Baron, H. Pietras, t. III, Kraków 2003.

Szostkiewicz Z., Katalog biskupów obrządku łacińskiego przedrozbiorowej Polski, Rzym 1954.

Thomas d’Aquin, Commentaire des Sentences de Pierre Lombrd, vol. 3, Copyright, traduction et notes par J. Ménard 2010, za: édition numérique http://docteurangelique.free.fr: Les oeuvres complètes de saint Thomas d’Aquin (Super III Sententiarium).

Tomasz z Akwinu, Streszczenie teologii, w: Św. Tomasz z Akwinu, Dzieła wybrane, Poznań 1984, s. 11-131.

Tomasz z Akwinu, Suma teologiczna, t. 24, tłum. S. Piotrowicz, Londyn 1962.

Weiss A., Zarys historii parafii farnej w Wolsztynie, w: Wolsztyńska Fara…, s. 13-25.

Wiesiołowski J., Katalogi biskupów poznańskich, Poznań 2004.

Wilk S., Archidiecezja gnieźnieńska w II Rzeczypospolitej. Administracja archidiecezji pod rządami prymasów kard. Edmunda Dalbora i kard. Augusta Hlonda, Lublin 1987.

Wolsztyńska Fara, Kościół parafialny pw. Niepokalanie Poczętej NMP, red. S. Majchrzak, Wolsztyn 2012.