Yizkor, żydowska forma pamięci. Przykład Christiana Boltanskiego

Abstrakt

Twórczość Christiana Boltanskiego odnosi się do pamięci jako odwiecznego imperatywu żydowskiej kultury, jak również do sposobu i rodzaju przedstawienia, czyli języka artystycznego. Jednak artysta nie czyni tego w drodze prostej aluzji do Shoah, ale przez odniesienie się do “indeksalności” istoty pamięci (F. Ankersmith) - gdzie pamięć przeciwstawiona jest referencyjnej naturze historii. Twórczość Boltanskiego jest odpowiedzią na pewien rodzaj “lęku” (J.E. Young, E. Van Alphen, A. Appelfeld, A. Huyssen, S. Friedman) przed możliwością uczynienia ze sztuki bezdusznej próby zabalsamowania pamięci, której wpływ będzie odmienny od zamierzonego, tzn. będzie się ona przyczyniała do zapomnienia (anty-pomnik).
W przeciwieństwie to historycznej archiwizacji (historii jako takiej) sztuka jest jedną z najistotniejszych form zachowywania pamięci, dzięki nieustającej zdolności działania artystycznego do przywoływania wspomnień, jako społeczny, kulturowy i polityczny wieczny ruch, który służy pamięci jako takiej.
Dzieła Christiana Boltanskiego, a zwłaszcza medium fotografii, którym najczęściej się posługuje, nawiązuje do stosowanych przez Żydów dawnych formuł pamięci i upamiętniania zwanych Yizkor, co w dosłownym tłumaczeniu oznacza pamiętać, przypominać.
Takie konceptualne ujęcie pracy, czyli formalizacja, a nawet celebracja nietrwałości i zmienności medium, przeczy wierze w trwałość materialnego przedmiotu, paradoksalnie prowadzącej do śmierci implikowanej przez niego idei, czyli pamięci. Niemniej, negując formę, Boltanski nie neguje pamięci, a jedynie błędne, utrwalone tradycją przekonanie o jej stabilności i trwałości.
Tym samym jego sztuka staje się zarówno sugestywną grą z historią, jak i jej krytyką. Artysta pokazuje nam obecność tego co nieobecne przez ciągłe przywoływanie wspomnienia i tylko wspomnienia