Keywords
statism
state sector
economic and social role
How to Cite
Number of views: 81
Number of downloads: 62
Abstract
State entrepreneurship, or rather statism, was a strongly developed phenomenon in the economy of interwar Poland. Initially, its source was the legacy of the partition period in the form of the considerable assets of the partitioned states, numerous industrial plants, banks, transport infrastructure, forests and land. In a reborn Poland, in order to strengthen the economy and military potential, the authorities undertook, among other things, a number of industrial investments, developed state-owned banking and transport enterprises and organised profitable treasury monopolies. The share of the state sector in the economy reached 20%, and in some areas even 100%. Researchers of state entrepreneurship, usually, have emphasised its considerable economic efficiency and important social role.
References
Balcerowicz, L. (2017) Wolność, rozwój, demokracja. Warszawa: Czerwone i Czarne.
Błahut, K.J. (1975) Polsko-niemieckie stosunki gospodarcze w latach 1919–1939. Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Czaja, S. and Fiedor, B. (2021) Oblicza polskiego etatyzmu gospodarczego. Spór o miejsce państwa w gospodarce w okresie międzywojennym, powojennym i po 1990 roku. Liberalizm versus etatyzm. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu.
Gieysztor, W. (1928) ‘Przedsiębiorstwo państwowe’, Przemysł i Handel. Tygodnik. 1918–1928,cz. I, pp. 545-552.
Gołębiowski, J. (1985) Sektor państwowy w gospodarce Polski międzywojennej. Warszawa–Kraków: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Gołębiowski, J. (2000) COP. Dzieje industrializacji w rejonie bezpieczeństwa 1922–1939. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej.
Grabowski, T. (1967) Rola państwa w gospodarce Polski 1918–1928. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne.
Grata, P. (2008) ‘Rozbudowa systemu monopoli skarbowych w Polsce w okresie realizacji reformy Władysława Grabskiego (1924–1925)’, Prace Historyczno-Archiwalne, 20, pp. 69–93.
Ivánka, A. (1964) Wspomnienia skarbowca 1927–1945. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Janus, P. (2009) W nurcie polskiego etatyzmu. Stefan Starzyński i Pierwsza Brygada Gospodarcza 1926–1939. Kraków: Wydawnictwo Avalon.
Jarosz-Nojszewska, A. (2016) ‘Hutnictwo żelaza w Drugiej Rzeczypospolitej’, in Jarosz-Nojszewska, A. and Morawski, W. (eds) Problemy energetyczne Polski. Część I: Surowce. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Szkoły Głównej Handlowej, pp. 71–92.
Kłusek, M. (2013) Państwowy Bank Rolny w latach 1919–1949. Studium historyczno-prawne. Warszawa: Muzeum Pałac w Wilanowie.
Kuliś, S. (2000) ‘Powstanie i rozwój urbanistyczny Stalowej Woli. Przykład ewolucji przestrzennej polskiego miasta przemysłowego’, Prace Geograficzne, 106, pp. 169–196.
Landau, Z. (1956) ‘Pożyczka tytoniowa’, Zeszyty Naukowe Szkoły Głównej Planowania i Statystyki, 3, pp. 62–81.
Landau, Z. (1994) Historia Pocztowej i Powszechnej Kasy Oszczędności. Warszawa: Agencja Komunikacji Społecznej.
Landau, Z. (1998) Bank Gospodarstwa Krajowego. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Szkoły Głównej Handlowej.
Landau, Z. and Roszkowski, W. (1995) Polityka gospodarcza II RP i PRL. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Landau, Z. and Tomaszewski, J. (1983) Sprawa żyrardowska. Przyczynek do dziejów kapitałów obcych w Polsce międzywojennej. Warszawa: Książka i Wiedza.
Landau, Z. and Tomaszewski, J. (1989) Gospodarka Polski międzywojennej. Vol. IV: Lata interwencjonizmu państwowego 1936–1939.Warszawa: Książka i Wiedza.
Landau, Z. and Tomaszewski, J. (2002) Bank Polska Kasa Opieki S.A. 1929–1999. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Szkoły Głównej Handlowej.
Leszczyński, A. (2013) Skok w nowoczesność. Polityka wzrostu w krajach peryferyjnych 1943–1980. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
Łagiewski, C. (1934) ‘Polskie przedsiębiorstwa państwowe’, Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny, 14(1), pp. 55–64.
Majcher-Ociesa, E. (2019) Interwencjonizm państwowy w przemyśle Drugiej Rzeczypospolitej w latach 1930–1939. Kielce: Kieleckie Towarzystwo Naukowe, Wydawnictwo Uniwersytetu Jana Kochanowskiego.
Morawski, W. (1998) Słownik historyczny bankowości polskiej do 1939 roku. Warszawa: Muza SA.
Nowicki, J. (1988) Teoria ekonomii II Rzeczypospolitej. Warszawa: Książka i Wiedza.
Ratajczak, M. (2017) ‘Spór o rolę państwa w gospodarce’, Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny, 79(1), pp. 5–23. DOI: https://doi.org/10.14746/rpeis.2017.79.1.1
Roszkowski, W. (1982) Kształtowanie się podstaw polskiej gospodarki państwowej w przemyśle i bankowości w latach 1918–1924. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Rummel, A. (1985) Polskie konstrukcje i licencje motoryzacyjne w latach 1922–1980. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności.
Rocznik Polityczny i Gospodarczy 1939 (1939) Warszawa: Polska Agencja Telegraficzna.
Mały Rocznik Statystyczny 1939 (1939) Warszawa: Główny Urząd Statystyczny.
Dz. U. 1918, No 17, item 43 – Journal of Laws of the Republic of Poland of 1918 r. No. 17, item 43. Dekret o sekwestrze zakładów przemysłowych.
Dz. U. 1918, No 21, item 67 – Dekret w przedmiocie przymusowego zarządu państwowego.
Dz. U. 1919, No 39, item 292 – Ustawa z dnia 2 maja 1919 r. o wyłącznem upoważnieniu Państwa do zakładania rurociągów, służących do prowadzenia gazów ziemnych, regulowania produkcji i zużytkowania ich.
Dz. U. 1922, No 47, item 409 – Ustawa z dnia 1 czerwca 1922 r. o monopolu tytoniowym.
Dz. U. 1924, No 4, item 28 – Ustawa z dnia 11 stycznia 1924 r. o naprawie Skarbu Państwa i reformie walutowej.
Dz. U. 1924, No 46, item 477 – Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 30 maja 1924 r. o połączeniu (fuzji) Państwowych Instytucji Kredytowych w Bank Gospodarstwa Krajowego.
Dz. U. 1924, No 54, item 541 – Rozporządzenie Ministra Skarbu w porozumieniu z Ministrem Sprawiedliwości z dnia 7 maja 1924 r. dotyczące wykonania ustawy z dnia 26 marca 1920 r. w przedmiocie urządzania loterji i założenia Polskiej Państwowej Loterji Klasowej tudzież ustawy z dnia 5 grudnia 1923 r. o rozciągnięciu mocy obowiązującej powyższej ustawy na obszar województw: śląskiego, wołyńskiego, poleskiego i nowogródzkiego, powiatów: grodzieńskiego i wołkowyskiego, jak również gmin: białowieskiej, suchopolskiej i masiewskiej województwa białostockiego oraz powiatów: wileńskiego, oszmiańskiego, święciańskiego, trockiego, brasławskiego, dziśnieńskiego, duniłowiczowskiego i wilejskiego Ziemi Wileńskiej.
Dz. U. 1924, No 55, item 545 – Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 27 czerwca 1924 r. o Pocztowej Kasie Oszczędności.
Dz. U. 1924, No 78, item 756 – Ustawa z dnia 31 lipca 1924 r. o monopolu spirytusowym.
Dz. U. 1924, No 117, item 1043 – Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 30 grudnia 1924 r. o wprowadzeniu jednolitego monopolu sprzedaży soli na obszarze całej Rzeczypospolitej.
Dz. U. 1924, No 119 poz. 1079 – Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 30 grudnia 1924 r. o organizacji administracji lasów państwowych.
Dz. U. 1925, No 83, item 561 – Ustawa z dnia 15 lipca 1925 r. o monopolu zapałczanym.
Dz. U. 1926, No 97, item 568 – Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 24 września 1926 r. o utworzeniu przedsiębiorstwa „Polskie Koleje Państwowe”.
Dz. U. 1927, No 25, item 195 – Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 17 marca 1927 r. o wydzielaniu z administracji państwowej przedsiębiorstw państwowych, przemysłowych, handlowych i górniczych oraz o ich komercjalizacji.
Dz. U. 1928, No 38, item 379 – Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 22 marca 1928 r. o utworzeniu przedsiębiorstwa państwowego „Polska Poczta, Telegraf i Telefon”.
Dz. U. 1928, No 39, item 383 – Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 22 marca 1928 r. Prawo o spółkach akcyjnych.
Dz. U. 1930, No 36, item 296 – Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 11 kwietnia 1930 r. o zmianie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 18 czerwca 1928 r. w sprawie wydzielenia z administracji państwowej przedsiębiorstwa państwowego pod nazwą „Państwowe Zakłady Przemysłowo-Zbożowe w Lublinie”.
Dz. U. 1930, No 89, item 705 – Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 24 września 1926 r. o utworzeniu przedsiębiorstwa „Polskie Koleje Państwowe”.
Dz. U. 1932, No 32, item 339 – Ustawa z dnia 17 marca 1932 r. o przekształceniu przedsiębiorstwa państwowego „Żegluga Polska” na spółkę akcyjną.
Dz. U. 1932, No 105, item 879 – Obwieszczenie Ministra Poczt i Telegrafów z dnia 31 października 1932 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 22 marca 1928 r. o utworzeniu państwowego przedsiębiorstwa „Polska Poczta, Telegraf i Telefon”.
Dz. U. 1932, No 117, item 966 – Ustawa z dnia 10 czerwca 1921 r. w przedmiocie utworzenia Państwowego Banku Rolnego.
Dz. U. 1933, No 21, item 143 – Ustawa z dnia 14 marca 1933 r. w sprawie zwolnienia przedsiębiorstwa państwowego „Państwowe Zakłady Wodociągowe na Górnym Śląsku” od podatków państwowych i samorządowych.
Dz. U. 1934, No 109, item 973 – Ustawa z dnia 24 marca 1933 r. o ułatwieniach dla instytucji kredytowych, przyznającym dłużnikom ulgi w zakresie wierzytelności rolniczych.
Dz. U. 1936, No 59, item 438 – Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 30 maja 1924 r. o połączeniu (fuzji) Państwowych Instytucji Kredytowych w Bank Gospodarstwa Krajowego.
License
Copyright (c) 2023 Janusz Kaliński
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International License.