Słowa kluczowe
periodization
language development
Jak cytować
Abstrakt
The article offers an overview of the history of Polish language from the 9th century up to the present moment. The development of the Polish language was informed by two processes, namely, linguistic diversification, which caused dialectal differences, and integration, which contributed to the constitution of the literary language. The first half of the 16th century constitutes a critical period in the evolution of Polish language. It is then that the inception of the literary language took place. Here, the invention of print turned out to be a communicative breakthrough, predominantly because it facilitated language integration. Consecutive stages in the history of Polish language were connected with historic events, like the loss of Polish independence and its regaining. Such events brought about changes in the status of Polish language. The most recent period in the history of Polish language begins in 1989, when vital socio-political changes, as well as the information technology revolution took place. It is also the time when the integrative processes intensified, and began including geographical, as well as stylistic linguistic variations (predominantly, by the expansion of colloquial Polish into other functional varieties of the language).
Bibliografia
Bajerowa I., 1964, Kształtowanie się systemu polskiego języka literackiego w XVIII wieku, Wrocław.
Bajerowa I., 2003, Zarys historii języka polskiego 1939-2000, Warszawa.
Bargieł M., 1969, Cechy dialektyczne polskich zabytków rękopiśmiennych pierwszej poł. XVI wieku, Wrocław.
Borawski S., 1995, Tradycja i perspektywy. Przeszłość i przyszłość nauki o dziejach języka polskiego, Wrocław.
Dubisz S., 2002, Język – historia – kultura, Warszawa.
Dubisz S., 2004, Kształtowanie się standardów odmian komunikacyjno-stylowych w dziejach języka polskiego, „Poradnik Językowy”, z. 8, s. 3-19.
Dunaj B., 1975, Język polski najstarszej doby piśmiennej (XII-XIII w.), Kraków.
Dunaj B., 1980, Pochodzenie polskiego języka literackiego, „Język Polski” LX, s. 245-254.
Dunaj B., 2000, O stanie współczesnej polszczyzny, w: Język trzeciego tysiąclecia. Zbiór referatów z konferencji, Kraków, 2-4 marca 2000, red. G. Szpila, Kraków, s. 25-34.
Dunaj B., 2015, Zwięzła historia języka polskiego – założenia opisu, „Poznańskie Studia Polonistyczne, Seria Językoznawcza” 22 (42), nr 1, Poznań, s. 69-79. DOI: https://doi.org/10.14746/pspsj.2015.22.1.4
Dunaj B., 2016, Kodyfikacja wymowy polskiej, w: Mówi się, czyli o wymowie i wymowności Polaków. Materiały z IX Forum Kultury Słowa, 9-11 października 2013 r., Szczecin, s. 21-31.
Dunaj B., 2017, Zmiany w słownictwie polskim po 1989 roku, w: Świat słów. Jedność w różnorodności, red. M. Pachowicz, K. Choińska, Tarnów, s. 53-78.
Dunaj B., Mycawka M., 2013, Zmienność normy w polszczyźnie literackiej (na podstawie realizacji grupy xv), w: Cum reverentia, gratia, amicitia. Księga Jubileuszowa dedykowana Profesorowi Bogdanowi Walczakowi, red. J. Migdał, A. Piotrowska-Wojaczyk, Poznań, s. 435-442.
Dunaj B., Mycawka M., 2015, Pisownia a wymowa w perspektywie historycznej, „Język Polski” XCV, s. 397-405. DOI: https://doi.org/10.31286/JP.95.5.1
Dunaj B., Mycawka M., 2017, O potrzebnych i niepotrzebnych zapożyczeniach z języka angielskiego, „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica” 12, s. 67-80.
Gajda S., 1999, Współczesna polska rzeczywistość językowa i jej badanie, w: Mowa rozświetlona myślą. Świadomość normatywno-stylistyczna współczesnych Polaków, red. J. Miodek, Wrocław.
Gajda S., 2001, Współczesna polska sytuacja językowa, w: Najnowsze dzieje języków słowiańskich. Język polski, red. S. Gajda, Opole.
Gruchmanowa M., Walczak B. (red.), 1997, Słownik gwary miejskiej Poznania, Warszawa.
Karpluk M., 2001, Słownik staropolskiej terminologii chrześcijańskiej, Kraków.
Klemensiewicz Z., 1930, Prawidła poprawnej wymowy polskiej, Kraków.
Klemensiewicz Z., 1965, Historia języka polskiego, t. II Doba średniopolska, Warszawa.
Klich E., 1927, Polska terminologia chrześcijańska, Poznań.
Kornhauser J., 1999, Język we współczesnej literaturze polskiej, w: Polszczyzna 2000. Orędzie o stanie języka na przełomie tysiącleci, red. W. Pisarek, Kraków, s. 166-180.
Kucała M., 1978, Rodzaj gramatyczny w historii polszczyzny, Wrocław.
Kurkowska H., 1981, Próba charakterystyki socjolingwistycznej współczesnego języka polskiego, w: Współczesna polszczyzna. Wybór zagadnień, red. M. Szymczak, Warszawa, s. 7-46.
Kwaśnicka-Janowicz A., 2018, Staropolska terminologia bartnicza (na tle porównawczym), Kraków.
Majkowska G., Satkiewicz H., 1999, Język w mediach, w: Polszczyzna 2000. Orędzie o stanie języka na przełomie tysiącleci, red. W. Pisarek, Kraków, s. 181-196.
Mańczak-Wohlfeld E., 1995, Tendencje rozwojowe współczesnych zapożyczeń angielskich w języku polskim, Kraków.
Mańczak-Wohlfeld E., 2010, Słownik zapożyczeń angielskich w polszczyźnie, Warszawa.
Matla M., 2015, Carmen patrium Bogurodzica – czas powstania, kontekst historyczny i inspiracja,„Kwartalnik Historyczny” CXXII, z. 1, s. 39-71. DOI: https://doi.org/10.12775/KH.2015.122.1.02
Mika T., 2012, Kazania świętokrzyskie – od rękopisu do zrozumienia tekstu, Poznań.
Milewski T., 1956, Chronologia i przyczyny mazurzenia, „Zeszyty Naukowe UJ IX, Filologia” 2, s. 5-57.
Mycawka M., 2012, Język polski XIV wieku. Wybrane zagadnienia, Kraków.
Mycawka M., 2015, W sprawie chronologii Kazań świętokrzyskich, „Język Polski” XCV, s. 171-179. DOI: https://doi.org/10.31286/JP.95.1-2.16
Nowak A., 2014, Dzieje Polski, t. I, Kraków.
Ochmann D., Przybylska R. (red.), 2018, Powiedziane po krakowsku. Słownik regionalizmów krakowskich, Kraków.
Ostaszewska D. (red.), 2002, Polszczyzna XVII wieku. Stan i przeobrażenia, Katowice.
Ożóg K., 2001, Polszczyzna przełomu XX i XXI wieku. Wybrane zagadnienia, Rzeszów.
Ożóg K., 2018, Najnowsze zmiany w polszczyźnie (na podstawie obserwacji Stanisława Dubisza i innych badaczy), „Poradnik Językowy”, z. 4, s. 28-41.
Pelcowa H., 2006, Pokoleniowość i sytuacyjność – dwa istotne czynniki różnicowania się języka mieszkańców współczesnej wsi, w: Wewnętrzne zróżnicowanie języka wsi, t. 3, red. J. Sierociuk, Poznań, s. 139-153.
Przyczyna W., Siwek G., 1999, Język w Kościele, w: Polszczyzna 2000. Orędzie o stanie języka na przełomie tysiącleci, red. W. Pisarek, Kraków, s. 130-148.
Skubalanka T., 1984, Historyczna stylistyka języka polskiego: przekroje, Wrocław.
Stieber Z., 1953, O typach polszczyzny regionalnej XVII wieku, „Prace Polonistyczne”, seria IX, s. 29-34.
Stieber Z., 1956, Udział poszczególnych dialektów w formowaniu polskiego języka literackiego, w: Z dziejów powstawania języków narodowych i literackich. Materiały z metodologicznej konferencji szkoleniowej PAN, Zakopane marzec 1955, Warszawa, s. 97-120, przedruk w: Z. Stieber, Świat językowy Słowian, Warszawa 1974, s. 271-294.
Szczepankowska I., 2015, Odmiana urzędowa polszczyzny w dobie staro- i średniopolskiej na tle innych języków i stylów funkcjonalnych, „Poradnik Językowy”, z. 3, s. 7-25.
Urbańczyk S., 1963, Periodyzacja dziejów polskiego języka literackiego, w: Z polskich studiów slawistycznych, seria 2, Warszawa, s. 213-235, przedruk w: S. Urbańczyk, Prace z dziejów języka polskiego, Wrocław 1979, s. 50-67.
Urbańczyk S., 1978, „Bogurodzica”. Problemy czasu powstania i tła kulturowego, „Pamiętnik Literacki” LXIX, z. 1, s. 35-70, przedruk w: S. Urbańczyk, Prace z dziejów języka polskiego, Wrocław 1979, s. 113-148.
Wilkoń A., 2004, Dzieje języka artystycznego w Polsce. Średniowiecze, Katowice.
Wilkoń A., 2005, Bogurodzica: największa zagadka filologiczna poezji polskiej. Próba rozwiązania, w: Arcydzieła liryki staropolskiej, Część I : Średniowiecze i renesans, red. W. Walecki, Kraków, s. 15-33, przedruk w: A. Wilkoń, Język nam dano jako dar nieba, red. K. Choińska, M. Pachowicz, Tarnów 2018, s. 101-114.
Wiśniewska H., 1992, Sytuacja języka polskiego w XVII wieku, w: Odmiany polszczyzny XVII wieku, red. H. Wiśniewska, Cz. Kosyl, Lublin.
Witalisz A., 2007, Anglosemantyzmy w języku polskim – ze słownikiem, Kraków.
Witalisz A., 2016, Przewodnik po anglicyzmach w języku polskim, Kraków.
Wyderka B., 2014, Problemy teoretyczne współczesnej dialektologii, w: Badania dialektologiczne.
Stan, perspektywy, metodologia. Materiały konferencji naukowej „Gwara i tekst”, Kraków 27-28 września 2013 r., red. M. Rak, K. Sikora, Kraków, s. 13-21.
Zajda A., 1990, Staropolska terminologia prawnicza (do 1500 r.), Kraków.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2023 Bogusław Dunaj
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.