Abstrakt
This article attempts to prove the hypothesis on the “processual homogeneity” of the changes iR (*ŕ̥ *ir *yr) ≥ eR i iL ≥ eL. The source material for the following analysis has been excerpted from letters written in Polish between 1525–1550. Within the specified time brackets, the most dynamic is the process of the extension of the groups iR ≤ *ŕ̥ , whereas the extended combinations eR ≤ *ir *yr are characterized by far lower intensity. The extensions within the groups of the type eL are not numerous and rare. Textual extensions of the combinations eR and eL show a significant convergence: forms with eL are to be found mostly in those letters that consistently demonstrate and provide evidence of the occurrence of the group eR; while they are virtually non-existent in the texts that document exclusively the combination iR. This fact confirms the hypothesis that combines both types of change into one process. The author does not associate the dependencies in the different pace of both phenomena and their different outcome with phonetic factors, but with the sensitivity to phonotactic and phonostatistical provisions and patterns, as well as with the morphological placement of the dyads under scrutiny. This interpretation, in turn, provides a new insight into the nature of the process of shaping linguistic norms: all the contributing processes have random (non-purposeful) origins, and their constraints involve a necessity to retain the necessary minimum of the internal balance.Bibliografia
I. Bajerowa, Zmiany fleksji zaimków w XIX-wiecznej polszczyźnie ogólnej (normalizacja i przekształcenia normy), „Język Polski” 60, 1980, s. 105–114.
M. Bargieł, Cechy dialektyczne polskich zabytków rękopiśmiennych pierwszej połowy XVI wieku, Wrocław 1969, s. 35–48.
M. Borecki, Kształtowanie się normy językowej w drukach polskich XVI wieku (na przykładzie oboczności typu pirwszy // pierwszy), Wrocław 1974, s. 143–147.
M. Cybulski, Język piętnastowiecznej części Psałterza floriańskiego. Ortografia, fonetyka, fleksja, Łódź 1988, s. 112.
Z. Cygal-Krupowa, Szesnastowieczne edycje „Dictionarii Ioanis Murmellii variorum rerum...”. Część I. Uwagi ogólne. Ortografia, fonetyka, cechy dialektyczne, Warszawa 1979, s. 91–93.
B. Dunaj, Język polski najstarszej doby piśmiennej (XII–XII w.), Warszawa 1975, s. 70–73.
A. Kałkowska, Mówiona staropolszczyzna w zwierciadle listów, w: Poznańskie Spotkania Językoznawcze. Tom VII pod red. Z. Krążyńskiej i Z. Zagórskiego, Poznań 2001, s. 77–78.
Z. Klemensiewicz, T. Lehr-Spławiński, S. Urbańczyk, Gramatyka historyczna języka polskiego, Warszawa 1981, s. 69–71.
Z. Klimek, Język polski w rozmówkach polskoniemieckich „Książeczek polskich” z r. 1539, Wrocław 1978, s. 37–40.
H. Koneczna, Charakterystyka fonetyczna języka polskiego, Warszawa 1965, s. 67–70.
W. Kuraszkiewicz, Gramatyka historyczna języka polskiego, Warszawa 1970, s. 67–69.
T. Lisowski Polszczyzna początku XVI wieku. Problemy wariantywności i normalizacji fonetyki i fleksji, Poznań 1999, s. 47–49).
Listy z lat 1525–1548 ze zbiorów Władysława Pociechy, Witolda Taszyckiego i Adama Turasiewicza, Kraków 1998.
Listy z lat 1548–1550 ze zbiorów Władysława Pociechy, Witolda Taszyckiego i Adama Turasiewicza, Kraków 2001.
J. Migdał, O języku Andrzeja Glabera z Kobylina. Studium normalizacji polszczyzny wczesnorenesansowej, Poznań 1999, s. 42–48.
Najstarsze staropolskie tłumaczenie Ortyli magdeburskich według rękopisu nr 50 Biblioteki Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, oprac. i wyd. J. Reczek i W. Twardzik, Wrocław 1970, s. 36–37.
M. Osiewicz, Kierunki przemian polszczyzny w zakresie fonetyki (propozycja rozdziału podręcznika do nauczania treści historycznojęzykowych na studiach I stopnia), „Kwartalnik Językoznawczy” 2010/2, www.kwartjez.amu.edu.pl, s. 73–74.
M. Osiewicz, Oboczność k // ku w czterech rękopisach polskich z I połowy XVI wieku, „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza” 12 (32), 2005, s. 185–206.
M. Osiewicz, Oddziaływanie spółgłosek nosowych na poprzedzające je samogłoski w listach polskich z lat 1525–1550, „Slavia Occidentalis” 65, 2008, s. 77–94.
M. Osiewicz, Rozwój XV-wiecznego L miękkiego w języku polskim, „Slavia Occidentalis” 59, 2002, s. 59–70.
M. Osiewicz, Samogłoski nosowe w listach polskich z lat 1525–1550, „Slavia Occidentalis” 63, 2006, s. 85–99.
M. Osiewicz, Wariantywność form fleksyjnych rzeczowników w listach polskich z lat 1525–1550. I. Rzeczowniki rodzaju męskiego, „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza” 13 (33), 2006, s. 101–128.
M. Osiewicz, Wariantywność form fleksyjnych rzeczowników w listach polskich z lat 1525–1550 (rzeczowniki rodzaju żeńskiego i rzeczowniki o odmianie mieszanej), „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza” 14 (34), 2007, s. 163–195.
M. Osiewicz, Wariantywność form fleksyjnych rzeczowników w listach polskich z lat 1525–1550 (rzeczowniki rodzaju nijakiego; rzeczowniki typu podskarbi, podczaszy; pluralia tantum; pluralne nazwy geograficzne; formy liczby podwójnej), „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza” 15 (35), 2009, s. 223–259.
M. Osiewicz, Wariantywność leksemów w zakresie nieseryjnych zmian fonetycznych w listach polskich z I połowy XVI wieku, Poznań 2007.
M. Osiewicz, Wariantywność w zakresie realizacji grup spółgłoskowych w listach polskich z I połowy XVI wieku (kontynuanty połączeń *sŕ *zŕ *žŕ, *-(s)tьc- *-(z)dьc- oraz grupy (-)vš-, (-)xv-, ‑dl‑), „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza” 16 (36), 2010, s. 183–199.
M. Osiewicz, Właściwości dialektalne polskich listów Radziwiłłów z I połowy XVI wieku, „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza” 10 (30), 2003, s. 175–190.
M. Osiewicz, A. Stęplewski, Właściwości językowe listów Stanisława Koszuckiego z I połowy XVI wieku, „Studia Językoznawcze” 3, 2004, s. 363–373.
S. Rospond, Gramatyka historyczna języka polskiego, Warszawa 1971, s. 95–96.
W.R. Rzepka, Demorfologizacja rodzaju w liczbie mnogiej rzeczowników w polszczyźnie XVI–XVII wieku, Poznań 1985, s. 18–19.
Z. Stieber, Rozwój fonologiczny języka polskiego, Warszawa 1962, s. 32–36.
M. Trawińska, Fonetyka wielkopolskich rot sądowych, Warszawa 2005, s. 40–56.
B. Wieczorkiewicz, R. Sinielnikoff, Elementy gramatyki historycznej języka polskiego z ćwiczeniami, Warszawa 1959, s. 29–30.